Dr. Ελένη Ηλία

Διαδραστική Ιστοσελίδα/ Interactive Website

Ο Αναγνώστης και η Λογοτεχνική Δημιουργία του Ηλία Βενέζη (Το βιβλίο και η διδακτορική διατριβή)

Ελένης Α. Ηλία, Ο Αναγνώστης και η Λογοτεχνική Δημιουργία του Ηλία Βενέζη, εκδ. Αστήρ, 2000

ISBN: 960-203-440-8

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:

Διαβάζοντας το έργο του Ηλία Βενέζη, επιτελούμε μία ιδιαίτερα δημιουργική δραστηριότητα, συμμετέχουμε σ ένα συναρπαστικό παιχνίδι με το συγγραφέα, το οποίο επιφυλάσσει την απόλαυση και την αισθηματική συγκίνηση. Η προσέγγιση των κειμένων του με βάση τις θεωρίες της ανταπόκρισης, που επιχειρείται σ αυτό το βιβλίο, επιτρέπει το συσχετισμό των αντιληπτικών διεργασιών του αναγνώστη με τους αφηγηματικούς χειρισμούς που τις προκαλούν. Αποτέλεσμα των χειρισμών αυτών είναι η εμπλοκή μας στις οριακές καταστάσεις που βιώνουν οι λογοτεχνικοί ήρωες.

Δες το περιεχόμενο στο

https://books.google.gr/books/about/%CE%9F_%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CF%8E%CF%83%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%B7_%CE%BB%CE%BF%CE%B3.html?id=BGNiAAAAMAAJ&redir_esc=y

 

Το βιβλίο συνιστά διασκευή της διδακτορικής διατριβής μου με τίτλο:

Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΕΜΠΛΟΚΗ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΒΕΝΕΖΗ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΗΣ “ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗΣ”

Διάβασε την διατριβή στο:  didaktorika.gr/eadd/handle/10442/10872?fbclid=IwAR1N_w7BylIbvZgAm6XCcWpdV5Ym_UWX3eRdPXbshQneURmyQ9G-p3EM1sQ

 

Βλ. παρουσίαση του βιβλίου από τον Δρόσο Κραβαρτόγιαννο, στο Αξιόλογες εκδόσεις, περιοδικό Τετράμηνα, τχ. 62- 64, Φθινόπωρο, 2000, σ. 4935

και στο

Universität Hamburg – Institut für Griechische und Lateinische
Philologie – Biblio-Uellner

 

 

“Ελένη Α Ηλία, Ο αναγνώστης και η λογοτεχνική δημιουργία του Ηλία Βενέζη, εκδ. Αστήρ, Αθήνα, 2000.

Μια ακόμα ευχάριστη έκπληξη, ένα ωραίο την όψη βιβλίο της φίλης Ελένης Ηλία,  216 σελίδων. Τίτλος: Ο Αναγνώστης και η Λογοτεχνική Δημιουργία του Ηλία Βενέζη. Διάβασα το βιβλίο αποσπασματικά. Είναι συγκλονιστικό -δεν υπερβάλλω- να σου έρχονται στη μνήμη εικόνες που αποτύπωσες διαβάζοντας Βενέζη στα εφηβικά σου χρόνια. Εικόνες και σκηνές από την Αιολική Γη, τη Γαλήνη, το Νούμερο 31 328, την ΄Εξοδο (Δεν έχω διαβάσει τον Ωκεανό).

Η έκδοση αυτή της Ελένης Ηλία αποτελεί μια προσφορά στη Νεοελληνική Γραμματεία, πρωτότυπη και χρήσιμη. Πρωτότυπη γιατί δεν έχει ως τώρα γραφτεί παρόμοιο κείμενο για τον μεγάλο αυτό συγγραφέα της γενιάς του ’30 και χρήσιμη, γιατί με βάση τη θεωρία της ανταπόκρισης, φέρνει τον αναγνώστη αντιμέτωπο με τον συγγραφέα και -όπως πολύ σωστά διατυπώνεται στο σημείωμα του οπισθόφυλλου- “επιτρέπει το συσχετισμό των αντιληπτικών διεργασιών του αναγνώστη με τους αφηγηματικούς χειρισμούς που τις προκαλούν”.

Ο τίτλος του βιβλίου μάς εμποδίζει να συνεχίσουμε, θα δώσουμε το λόγο στον Αναγνώστη (με Α κεφαλαίο), όπως η συγγραφέας το ορίζει και το επιθυμεί.

Το εξώφυλλο, της Ευτυχίας Βλάχου-Μπάτση, σκούρο με αργυρόχρωμη γραφή και τη μορφή του Βενέζη με αρνητικό το είδωλό του, αποτυπώνει εμφανιζόμενο στο μηχανισμό του εγκεφάλου το θετικό του μετείκασμα.

Η Ελένη Ηλία είναι νεαρή, ταλαντούχα και ανερχόμενη. Το είχα προβλέψει όταν, με χαρά μου, δημοσίευσα το πρώτο της δοκίμιο στα Τετράμηνα. Επιθυμώ να τη δω πολύ ψηλά, εκεί από όπου οι άξιοι των γραμμάτων μας στέλνουν το φως της γνώσης στη νεολαία, στο λαό μας, σε όλους τους λαούς του κόσμου”.

 

Aκολουθεί παρουσίαση του βιβλίου Ο Αναγνώστης και η λογοτεχνική δημιουργία του Ηλία Βενέζη (εκδ. Αστήρ, 2000), που πραγματοποιήθηκε στο Πνευματικό Κέντρο Ασπροπύργου, στις 27 Οκτωβρίου 2000. Η παρουσίαση είχε μορφή συνέντευξης που έδωσα στη συγγραφέα Αγγελική Βαρελλά. Η συνέντευξη περιλαμβάνεται στο δημοσίευμα “Τρία πορτρέτα Ελλήνων λογοτεχνών“, του περιοδικού Ο Δημοφών, ISSN 1109-2653, ISSN (Online) 2241-4037, http://www.dimofon.gr/magazine/archive.aspx , τχ. 89, 2019, σ. 12:

 

 Ερώτηση Αγγελικής Βαρελλά: Τι το νέο, το διαφορετικό κομίζει η προσέγγισή σου στο λογοτεχνικό έργο του Βενέζη, με βάση τις θεωρίες της «αισθητικής ανταπόκρισης»;

Απάντηση Ελένης Ηλία: Η συγκεκριμένη προσέγγιση επικεντρώνεται στον αναγνωστικό ρόλο, όπως αυτός προδιαγράφεται, καθορίζεται μέσα στο ίδιο το κείμενο. Έτσι αναδεικνύεται η δημιουργικότητα της αναγνωστικής διαδικασίας.

 

Ερώτηση Αγγελικής Βαρελλά:  Γιατί ο ρόλος του αναγνώστη χαρακτηρίζεται «δημιουργικός»; Σε τι συνίσταται αυτός ο ρόλος;

Απάντηση Ελένης Ηλία:  Ο αναγνώστης καλείται ν’ αντιληφθεί ορισμένα στοιχεία που δεν αναφέρονται άμεσα στο κείμενο, δεν κατονομάζονται αλλά υπονοούνται, λαν­θάνουν στις σχετικές ενδείξεις που παρέχει ο συγ­γραφέας. Η υποδηλωτική φύση της λογοτεχνίας έχει ως αποτέλεσμα τη συγκινησιακή του φόρτιση, την αίσθηση του ότι βιώνουμε προσωπικά όσα διαβάζουμε. Στις αναγνωστικές αντιληπτικές διεργασίες προστίθενται επίσης οι επιλογές, απορρίψεις και συνδυασμοί των διαφόρων αφηγηματικών δεδομένων οι οποίες οδηγούν στη διαμόρφωση μιας θετικής ή αρνητικής στάσης απέναντι στους ήρωες, καθώς και στη δημιουργία προσδοκιών για την εξέλιξη της υπόθεσης.

 

Ερώτηση Αγγελικής Βαρελλά: Πώς προκύπτει η αναγνωστική εμπλοκή, η εντύπωση ότι ταυτιζόμαστε με τους ήρωες ενός λογοτεχνικού έργου κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης;

Απάντηση Ελένης Ηλία: Θα λέγαμε γενικά ότι για την αίσθηση του αναγνώστη ότι εμπλέκεται ο ίδιος στον αφηγηματικό κόσμο ενός έργου ευθύνεται η λογοτεχνική δεξιοτεχνία του συγγραφέα. Η ύπαρξη δηλαδή ενδείξεων και τεχνικών όπως η ειρωνεία, η τραγική ειρωνεία, το χιούμορ, η αοριστία, η αντίθεση, η διακειμενικότητα κ.λπ. στο κείμενο, εντατικοποιούν τη δραστηριότητα της αναγνωστικής αντίληψης, με συνέπεια την εμπλοκή. Η ταύτιση του αναγνώστη με ορισμένους ήρωες επιτυγχάνεται όταν έχει τη δυνατότητα να υπεισέλθει στον εσωτερικό κόσμο τους, να γνωρίσει τις σκέψεις, τις επιθυμίες, τα όνειρα τους, καθώς επίσης και όταν έχει κοινή οπτική με εκείνους στα κρίσιμα αφηγηματικά σημεία, οπότε μοιράζεται την αγωνία τους για τις εξελίξεις. Επιπλέον στην αναγνωστική ταύτιση με τους ήρωες συντελεί το θετικό σχόλιο του αξιόπιστου αφηγητή γι’ αυτούς, η αποδοχή και ο θαυμασμός από τους γύρω τους, η συσχέτιση τους στην αφήγηση με κλασικούς λογοτεχνικούς ήρωες η συμμετοχή της φύσης σε κορυφαία γεγονότα της ζωής τους.

 

Ερώτηση Αγγελικής Βαρελλά: Πώς η ανάγνωση λογοτεχνικών έργων συντελεί στην αυτογνωσία μας;

Απάντηση Ελένης Ηλία: Κατά τη λογοτεχνική ανάγνωση ταυτόχρονα με την ταύτιση και την εμπλοκή μας έχουμε τη δυνατότητα της αποστασιοποίησης, της παρατήρησης του εαυτού μας ως δρώντος υποκειμένου. Παρα­κολουθούμε τις αντιδράσεις μας στις εξελίξεις, συνει­δητοποιούμε τις προτιμήσεις μας. Για παράδειγμα, διαπιστώνουμε αν απολαμβάνουμε περισσότερο την επαλήθευση ή την διάψευση των προσδοκιών που σχηματίζουμε, αν, με άλλα λόγια, προτιμάμε την ασφάλεια, την επιβεβαίωση ή αντίθετα την έκπληξη, την ανατροπή. Εκτός από τη δυνατότητα να γνωρίσουμε τον εαυτό μας βαθιά και ουσιαστικά, μέσα από τα λογοτεχνικά κείμενα έχουμε την ευκαιρία να γνω­ρίσουμε καλύτερα και τους άλλους, ανταλλάσσοντας τις αναγνωστικές εμπειρίες μας.

 

Ερώτηση Αγγελικής Βαρελλά: Τελικά είναι ελεύθερος ο άνθρωπος, όπως παρουσιάζεται στο έργο του Βενέζη; Κατά πόσο είναι ελεύθεροι οι ήρωες του; Κατά πόσο είναι ελεύθεροι κι οι αναγνώστες του;

Απάντηση Ελένης Ηλία: Ο άνθρωπος στο έργο του Βενέζη είναι ουσιαστικά ελεύθερος, διότι αντιστέκεται στη σκληρή πραγματικότητα. Αν και δεν έχει τη δυνατότητα να καθορίσει τις συνθήκες της ζωής του, να τις επιλέξει ή να τις διαμορφώσει, δεν σταματά να αγω­νίζεται, να διεκδικεί την ευτυχία του. Όσο για τους αναγνώστες του έργου του Βενέζη είναι επίσης ελεύθεροι, καθώς σε αυτούς εναπόκειται ν’ ανακαλύψουν αξίες, στάσεις ζωής και συναισθήματα που υποβάλλονται, υποδηλώνονται στην αφήγηση. Ο συγγραφέας αφήνει τεράστια περιθώρια δημιουργικότητας στον αναγνώστη και κατά συνέπεια εξασφαλίζει την εμπλοκή του στον αφηγηματικό κόσμο των έργων του.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Σύνδεσμοι βιβλιοθηκών για αναζήτηση του βιβλίου:

 

Ο Αναγνώστης και η Λογοτεχνική Δημιουργία του Ηλία Βενέζη (Το βιβλίο και η διδακτορική διατριβή)
Κύλιση προς τα επάνω