ΕΤΕΡΟΑΝΑΦΟΡΕΣ στο ΕΡΓΟ της ΕΛΕΝΗΣ Α. ΗΛΙΑ

Α) Ηλία, Ελένη (1999). «Η προσέγγιση λογοτεχνικών κειμένων σύμφωνα με τις θεωρίες της «αναγνωστικής ανταπόκρισης» στο: Αποστολίδου, Βενετία & Χοντολίδου, Ελένη (επιμ.). Λογοτεχνία και Εκπαίδευση. Αθήνα: Τυπωθήτω, 157-164.

1) Αναφορά στο παραπάνω άρθρο από τον Απόστολο Λαμπρόπουλο, στην εισήγησή του με τίτλο: Θεωρίες εύχρηστες, εύληπτες και ευσύνοπτες; Στιγμιότυπα από τη συνάντηση των λογοτεχνικών θεωριών με τη διδακτική της λογοτεχνίας , Γ’ Πανευρωπαϊκό Συνέδριο νεοελληνικών σπουδών* (σσ. 37-50):

“Μέσα από την έμφαση των θεωριών της αναγνωστικής ανταπόκρισης στον αναγνωστικό ρόλο, το παιδί-αναγνώστης αισθάνεται δημιουργικό υποκείμενο. Καθώς η γοητευτική επίδραση που ασκεί η λογοτεχνία συνδέεται με τις αντιληπτικές διεργασίες που επιτελεί το παιδί κατά την ανάγνωση, αυτό αισθάνεται ικανοποίηση και αυτοεκτίμηση. Τα περιθώρια για διαφορετική ερμηνευτική προσέγγιση επιτρέπουν τη βαθύτερη και ουσιαστικότερη γνωριμία του εκπαιδευτικού με τους μαθητές του και συντελούν στην αυτογνωσία των ίδιων των παιδιών. Δίνοντας ο εκπαιδευτικός προτεραιότητα στα κείμενα με έντονο το υποδηλωτικό στοιχείο, που κατά συνέπεια προκαλούν εντατικοποιημένη αναγνωστική δραστηριοποίηση, εξασφαλίζει τη μεγαλύτερη δυνατή παιδαγωγική επίδραση της λογοτεχνίας και συμβάλλει στην αύξηση της οξυδέρκειας του παιδιού-αναγνώστη (Ηλία, 1999, σ. 163-164).

Το επιχείρημα εδώ βασίζεται στην έκδηλη επιθυμία να δοθεί έμφαση στον αναγνωστικό ρόλο του μαθητή, να απενοχοποιηθεί και να νομιμοποιηθεί ο δημιουργικός του ρόλος, να του αναγνωριστεί το δικαίωμα στην αυτοεκτίμηση. Για αυτούς τους ηθικής και ψυχολογικής υφής λόγους, επιλέγονται ως εργαλείο οι αναγνωστικές θεωρίες και ως προνομιακό πεδίο εφαρμογής τους τα κείμενα με έντονο το υποδηλωτικό στοιχείο. Το παιδαγωγικό πλαίσιο στο οποίο θα ενταχθεί η χρήση των λογοτεχνικών θεωριών είναι προδιαγεγραμμένο και, κατά τη γνώμη μου, εύστοχο· θα μπορούσε να συνοψιστεί σε μια φράση όπως «εκτίμηση και προτεραιότητα στον μαθητή»”.

* Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε στο Βουκουρέστι, 2-4 Ιουνίου 2006. Διοργανώθηκε από την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών [ΕΕΝΣ], επιστημονική ένωση που ιδρύθηκε το 1995, με σκοπό την προώθηση της έρευνας και της διδασκαλίας της νεοελληνικής γλώσσας, της λογοτεχνίας, της ιστορίας και γενικά του νεοελληνικού πολιτισμού.

2) Αναφορά στο ίδιο άρθρο από την Μαρίλη Δουζίνα στην εισήγησή της με τίτλο Δημιουργική ανάγνωση και δημιουργική γραφή στη Λογοτεχνία, στο Πανελλήνιο Συνέδριο Προγράμματα Σπουδών για ένα δημιουργικό σχολείο* (σ. 51):

“Μέσα από την έμφαση των θεωριών της αναγνωστικής ανταπόκρισης στον αναγνωστικό ρόλο, το παιδί-αναγνώστης αισθάνεται δημιουργικό υποκείμενο” (Ηλία, 2006: 164).

* Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε στις 5 – 6 Μαΐου 2017 στην Αθήνα. Διοργανώθηκε από την Πανελλήνια Παιδαγωγική Εταιρεία Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ΠΑ.Π.Ε.Δ.Ε., τον Τομέα Παιδαγωγικής του Φ.Π.Ψ. του Ε.Κ. Πανεπιστημίου Αθηνών και το Ελληνοαμερικανικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα «Κολλέγιο Αθηνών- Κολλέγιο Ψυχικού». Η εργασία έχει δημοσιευτεί στο ΕΡΚΥΝΑ Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών- Επιστημονικών Θεμάτων, Πρακτικά Συνεδρίου (ΕΙΔΙΚΟ) ΤΕΥΧΟΣ 13, 2017, ISSN: 2241-8393 (σσ. 40-53).

3) Αναφορές στο ίδιο άρθρο από την Αθανασία Γιαννακοπούλου, στη μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία της με τίτλο : Η Λογοτεχνία ως πηγή για το μάθημα της Ιστορίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, που εκπονήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 2007, στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, στον τομέα Παιδαγωγικής τού τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής* :

“Προωθείται ο αναγνωστικός ρόλος του μαθητή, ενθαρρύνονται οι αντιληπτικές διεργασίες της ανταπόκρισης, όπως η διαμόρφωση στάσης απέναντι στους ήρωες, η ανάπτυξη προσδοκιών για την εξέλιξη της υπόθεσης, η έκφραση συναισθημάτων που προκαλεί η επαλήθευση ή η διάψευση των υποθέσεων. Δίνεται το προβάδισμα σε κείμενα με έντονο υποδηλωτικό στοιχείο, ώστε να εντατικοποιείται η αναγνωστική ανταπόκριση, ενώ παράλληλα τονίζεται η διαφοροποίηση των ερμηνευτικών προσεγγίσεων” (Ηλία 1999:157-164).

“…Η αναγνωστική εμπλοκή στον αφηγηματικό κόσμο οφείλεται στην υποδηλωτική φύση της Λογοτεχνίας. Το στοιχείο υποβολής απορρέει από ένα πλήθος αφηγηματικών τεχνικών που ενεργοποιούν και εντατικοποιούν τις αντιληπτικές διεργασίες του αναγνώστη, εμπλέκοντάς τον στον κόσμο της αφήγησης” (Ηλία 1999:158).

* Την επιστημονική εποπτεία της εργασίας είχε ο Δημήτρης Μαυροσκούφης.

4) Αναφορά στο ίδιο άρθρο από τον Α. Ανδρέου, στην πτυχιακή εργασία του «Διδακτικές προσεγγίσεις στη λογοτεχνία. Η αρχή της δημιουργικής γραφής ως παράγοντας ανάπτυξης της δημιουργικότητας των παιδιών» * (σ. 15):

«Δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε το ότι η αναγνωστική ανταπόκριση κάθε αναγνώστη ποικίλλει ανάλογα με τα ενδιαφέροντα, την κοινωνική του τάξη, τις απόψεις και τα υπάρχοντα ερεθίσματά του. Όμοια, η επίδραση που ασκεί ένα λογοτεχνικό έργο στο κάθε παιδί είναι διαφορετική. Τα περιθώρια διαφορετικής ερμηνευτικής προσέγγισης επιτρέπουν τη βαθύτερη και ουσιαστικότερη γνωριμία του/της εκπαιδευτικού με τους/τις μαθητές/τριες του/της. Ταυτόχρονα, συμβάλλουν στην ενίσχυση της οξυδέρκειας των παιδιών-αναγνωστών, προωθούν τη δημιουργική φαντασία των παιδιών και οδηγούν σε σημαντικά επίπεδα αυτογνωσίας” (Ηλία, σελ. 157 – 165).

* Την εργασία που υποβλήθηκε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Σχολή Επιστημών του Ανθρώπου, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης (Βόλος 26 Ιουνίου 2008), επέβλεψε η Μαρίτα Παπαρούση.

Β) Ηλία, Ελένη (2003). «Η ανταπόκριση των μικρών παιδιών σε λογοτεχνικά κείμενα στο πλαίσιο εκπαιδευτικών λογοτεχνικών δραστηριοτήτων», στο Περιπλανήσεις στην παιδική λογοτεχνία. Μελετήματα, επιμ. Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά, εκδ. Ακρίτας, ISBN: 960-328-205-7, σσ. 81 – 104).

1) Αναφορές στο παραπάνω άρθρο από την Μάρθα Μελενικιώτου, στη μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία της «Η αναγνωστική ανταπόκριση μαθητών του δημοτικού σχολείου σε διαδοχικές αναγνώσεις διασκευών του ίδιου παραμυθιού», Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στις Επιστήμες της Αγωγής * (σσ. 30, 36) :

«Ανατρέχοντας τη σχετική βιβλιογραφία, διαπιστώνεται ότι καταγράφεται ελάχιστη ερευνητική δραστηριότητα στον Ελληνικό χώρο σχετικά με εκπαιδευτικές εφαρμογές που ερευνούν την αναγνωστική ανταπόκριση μαθητών στο Λογοτεχνία. Εξαίρεση αποτελούν οι εμπειρικές έρευνες της Ελένης Ηλία (2003)… που πραγματοποιήθηκαν με μαθητές νηπιαγωγείου».

«Η Ελένη Ηλία (2003) διεξήγαγε μία εμπειρική έρευνα διδασκαλίας της λογοτεχνίας, διάρκειας μιας σχολικής χρονιάς στο 2ο Νηπιαγωγείο Μαγούλας, προκειμένου να διερευνήσει την ανταπόκριση των παιδιών σε λογοτεχνικά κείμενα στο πλαίσιο παιγνιωδών δραστηριοτήτων, προκειμένου να δοθεί στα παιδιά η δυνατότητα να εκφραστούν δημιουργικά, εκδηλώνοντας την ανταπόκρισή τους στο κείμενο . Από την περιγραφή των δραστηριοτήτων αυτών από τη συγγραφέα προκύπτει ότι όλοι οι μαθητές ανταποκρίθηκαν αισθητικά, εκφράζοντας με επιτυχία προσωπικά τους στοιχεία και συμμετέχοντας με ευφάνταστο, πρωτότυπο και ευρηματικό τρόπο καθ’ όλη τη διεξαγωγή του προγράμματος».

* Την εργασία που εντάσσεται στην Κατεύθυνση: Διδακτική της Γλώσσας και υποβλήθηκε στη Θεσσαλονίκη το Μάρτιο του 2008, επέβλεψε η Βενετία Αποστολίδου.

2) Αναφορά στο ίδιο άρθρο από την Μαχαιρά Ελευθερία, στη μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία της «Η διδακτική αξιοποίηση της αναγνωστικής και κοινωνιοκριτικής θεωρίας στο πλαίσιο της προσέγγισης έμφυλων ρόλων και ταυτοτήτων στη Λογοτεχνία», Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Σχολή Επιστημών του Ανθρώπου, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Σύγχρονα περιβάλλοντα μάθησης και παραγωγή διδακτικού υλικού» * :

“Έχοντας ως πρωταρχικό στόχο την ένταξη της παρούσας έρευνας στο ευρύτερο ερευνητικό πλαίσιο που αφορά την αναγνωστική ανταπόκριση, επιχειρείται η παράθεση ερευνών που πραγματοποιήθηκαν, τα τελευταία χρόνια τόσο στο διεθνή όσο και στον Ελληνικό χώρο. Διαπιστώνεται, ωστόσο, ότι η ερευνητική δραστηριότητα που καταγράφεται στον Ελληνικό χώρο, σχετικά με διδακτικές εφαρμογές που στόχο έχουν τη διερεύνηση της αναγνωστικής ανταπόκρισης των μαθητών/μαθητριών στη Λογοτεχνία, είναι αρκετά περιορισμένη. Εξαίρεση αποτελούν οι έρευνες της Ελένης Ηλία (2003) … που πραγματοποιήθηκαν σε μαθητές/μαθήτριες νηπιαγωγείου… “

“Τα αποτελέσματα έρευνας (όπως αυτά προέκυψαν μέσα από την περιγραφή των δραστηριοτήτων) στη διδασκαλία της Λογοτεχνίας που πραγματοποίησε η Ελένη Ηλία (2003), στο 2ο Νηπιαγωγείο Μαγούλας, προκειμένου να διερευνήσει την ανταπόκριση των μαθητών/μαθητριών σε λογοτεχνικά κείμενα στο πλαίσιο παιγνιωδών δραστηριοτήτων, ώστε να δοθεί στους μαθητές/στις μαθήτριες η δυνατότητα να εκφραστούν δημιουργικά, εκδηλώνοντας την ανταπόκρισή τους στο κείμενο, έδειξαν ότι όλοι οι μαθητές/όλες οι μαθήτριες ανταποκρίθηκαν αισθητικά, εκφράζοντας τα προσωπικά τους/τις στοιχεία και συμμετέχοντας με έναν πρωτότυπο και ευρηματικό τρόπο καθ’ όλη τη διάρκεια της διεξαγωγής του προγράμματος (Ηλία, 2003: 94)”

* Την εργασία που εντάσσεται στην Κατεύθυνση Β ́ – Επιστήμες του Ανθρώπου και υποβλήθηκε στον Βόλο το 2014, επέβλεψε η

Παπαρούση Μαρία.

3) Αναφορά στο ίδιο άρθρο από την Μπουμποδήμου Μαρία, στη μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία της «Σχεδιασμός διδακτικού υλικού για την προσέγγιση αντιθετικών εννοιών στο νηπιαγωγείο με τη συμβολή αναγνωστικών θεωριών» (σ.77), Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας΄, Σχολή Επιστημών του Ανθρώπου, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Σύγχρονα περιβάλλοντα μάθησης και παραγωγή διδακτικού υλικού» * :

«Συνακόλουθα, τα αποτελέσματα έρευνας από τη διδασκαλία της Λογοτεχνίας που πραγματοποίησε η Ελένη Ηλία (2003), στο 2ο Νηπιαγωγείο Μαγούλας, προκειμένου να διερευνήσει την ανταπόκριση των μαθητών/μαθητριών σε λογοτεχνικά κείμενα στο πλαίσιο παιγνιωδών δραστηριοτήτων, ώστε να δοθεί στους μαθητές/στις μαθήτριες η δυνατότητα να εκφραστούν δημιουργικά, εκδηλώνοντας την ανταπόκρισή τους στο κείμενο, έδειξαν ότι όλοι οι μαθητές/όλες οι μαθήτριες ανταποκρίθηκαν αισθητικά, εκφράζοντας τα προσωπικά τους στοιχεία και συμμετέχοντας με έναν πρωτότυπο και ευρηματικό τρόπο καθ’ όλη τη διάρκεια της διεξαγωγής του προγράμματος (Ηλία, 2003: 94)».

* Την εργασία που εντάσσεται στην Κατεύθυνση Β ́ – Επιστήμες του Ανθρώπου και υποβλήθηκε στον Βόλο το 2019, επέβλεψε η

Παπαρούση Μαρία.

4) Αναφορά στο ίδιο άρθρο από την Παλαιολόγου Ευθυμία στη μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία της «Το “Θέμα Ταυτότητας” των παιδιών προσχολικής ηλικίας και η ανταπόκρισή τους στην αφήγηση λαϊκών παραμυθιών μέσα από την Ψυχαναλυτική Θεωρία του Norman Holland», Πανεπιστήμιο Πατρών, Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών, Τ.Ε.Ε.Α.Π.Η, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών, Κατεύθυνση: Λόγος, Τέχνη και Πολιτισμός στην Εκπαίδευση, Πάτρα 2016.

«Σχετικά με την αναγνωστική ανταπόκριση στο Νηπιαγωγείο και στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού υπάρχουν έρευνες που αφορούν τον τρόπο πρόσληψης της αναγνωστικής εμπειρίας από τα παιδιά στα πλαίσια και του γραμματισμού, δηλαδή της ανάπτυξης της ικανότητας για γραφή και ανάγνωση, οι οποίες δείχνουν τη σχέση της αναγνωστικής εμπειρίας με τη σχολική εξέλιξη αλλά και το σημαντικό ρόλο της προσωπικής εμπειρίας του παιδιού και της διάδρασης ανάμεσα στο παιδί και στον αφηγητή. Αναφέρουμε σχετικά… την έρευνα της Ελένης Ηλία που αφορά την αναγνωστική ανταπόκριση των παιδιών στη Λογοτεχνία μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες που βοήθησαν τα παιδιά στη δημιουργική έκφραση και κατανόηση (Ηλία, 2003: 8- 104)».

Γ) Ηλία, Ε. Α. (2002). “Μαθητές – δημιουργικοί αναγνώστες στο πλαίσιο μιας απόπειρας διδασκαλίας της λογοτεχνίας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση”. Στο Α. Κατσίκη-Γκίβαλου (επιμ. , Η Λογοτεχνία Σήμερα. Όψεις, Αναθεωρήσεις, Προοπτικές (σσ. 331-336). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

1) Αναφορά στο παραπάνω άρθρο από την Αλίκη-Μαρία Ζαρκάδα, στη μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία της “Παιγνιώδεις δραστηριότητες για την προώθηση της Δημιουργικής Γραφής στο πλαίσιο της Παιδικής Λογοτεχνίας”, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Σχολή Επιστημών της Αγωγής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Επιστήμες της Αγωγής * (σ. 10):

“Αξιοσημείωτη τέλος, είναι η αναφορά της Ηλία (2002) στις απόψεις των Ελλήνων δασκάλων αναφορικά με τη διδασκαλία της λογοτεχνίας, η μεταξύ των οποίων σχέση αναδεικνύει μια συγκεκριμένη προβληματική. Οι προσωπικές τραυματικές εμπειρίες που είχαν οι ίδιοι ως μαθητές από την προσέγγιση του μαθήματος στη Μέση Εκπαίδευση, η παντελής έλλειψη αντίστοιχου μαθήματος στα πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών τους, καθώς και η γενική επίκληση της απλοϊκότητας των κειμένων που προορίζονται για μικρά παιδιά, είναι μερικές από τις αιτίες που καθιστούν –σύμφωνα με τους δασκάλους- δύσκολη και προβληματική τη διδασκαλία της λογοτεχνίας στο Δημοτικό σχολείο”.

* Η εργασία που εντάσσεται στην Κατεύθυνση: Ανθρωπιστικές Επιστήμες στην Εκπαίδευση / Ειδίκευση: Γλώσσα και Παιδική Λογοτεχνία, υποβλήθηκε στα Ιωάννινα το 2016, με επιβλέπουσα την Σμαράγδα Παπαδοπούλου – Μανταδάκη.

2) Βιβλιογραφική αναφορά στο άρθρο «Μαθητές –δημιουργικοί αναγνώστες στο πλαίσιο μιας απόπειρας διδασκαλίας της λογοτεχνίας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση», περιλαμβάνεται επίσης στην παρουσίαση εκπαιδευτικού προγράμματος δημιουργικής γραφής, που αναπτύσσεται συγχρονικά σε πολλά σχολεία, τα οποία συνεργάζονται σχηματίζοντας μικρές ομάδες. Στο πρόγραμμα συμμετέχουν οι 2η και 7η Εκπαιδευτική Περιφέρεια Ν. Θεσσαλονίκης, η 3η του Ν. Πέλλας, η 3η του Ν. Σερρών και η 1η του Ν. Φλώρινας.

Δ) Ηλία, Ελένη (2004). “Το ’22 ως ιστορικό αφηγηματικό πλαίσιο σε ελληνικά παιδικά-νεανικά μυθιστορήματα της τελευταίας εικοσαετίας με διεθνή αναγνώριση”. Στο Το σύγχρονο παιδικό-νεανικό μυθιστόρημα, επιμ. Τασούλα Τσιλιμένη, Σύγχρονοι Ορίζοντες, Αθήνα, σσ. 304 – 312.

1) Αναφορές στο παραπάνω άρθρο από την Μεχίλη Αλεξάνδρα, στην Μεταπτυχιακή Διπλωματική εργασία της “Η Ιστορία στην Παιδική και Νεανική Λογοτεχνία: η περίπτωση της Μικρασιατικής Καταστροφής”, που εκπονήθηκε το 2018 στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Σχολή Επιστημών Αγωγής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών:«Επιστήμες της Αγωγής»* (σσ. 61, 69, 70-71):

” παρατηρούμε πως το ιστορικό αυτό συμβάν (της Μικρασιατικής Καταστροφής) αξιοποιείται όλο και συχνότερα. Σύμφωνα με την Ηλία το φαινόμενο αυτό, το οποίο αποσκοπεί στην «μύηση» του παιδιού στο ιστορικό αυτό γεγονός, «εξυπηρετεί μια ευρύτερη κοινωνική ανάγκη» και αποδεικνύει την «πρόθεση των Ελλήνων να διατηρήσουν ζωντανή και ν’ αναμεταδώσουν στις νεότερες γενιές την ανάμνηση του τραγικού αυτού εθνικού γεγονότος» (2004, σ. 305).

“Μέσω των έργων αυτών μια «ιστορική εθνική τραγωδία» λαμβάνει διαχρονικές και οικουμενικές διαστάσεις, παρέχοντας στους αναγνώστες τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν χωροχρονικές συγκρίσεις και να παραλληλίσουν την τραυματική εμπειρία της προσφυγιάς με αντίστοιχες καταστάσεις της σύγχρονης εποχής” (Ηλία, 2004, σσ. 305, 312).

“Τα περισσότερα ιστορικά μυθιστορήματα έχουν διακριθεί και αναγνωριστεί σε εθνικό επίπεδο, κυρίως με το βραβείο της Ένωσης Σμυρναίων αλλά και αυτό της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς. Ωστόσο, πολλά από αυτά έχουν προκαλέσει ενδιαφέρον και έχουν αναγνωριστεί και στο εξωτερικό. Αναφέρουμε ενδεικτικά (Ηλία, 2004, σσ. 306-307) τα έργα: Τα κοριτσάκια με τα ναυτικά της Ε. Δικαίου που έχει μεταφραστεί στα γαλλικά και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις L’école des loisirs … , Η νενέ η Σμυρνιά της Ε. Χίου μεταφράστηκε στα τουρκικά και τιμήθηκε με το βραβείο ΙΠΕΚΤΣΙ, το ίδιο συνέβη και με το έργο της Μ. Καραγιάννη-Τόλκα Το Τουρκάκι, εγώ και το Αραπάκι όπως και το Τον λέγαν Ξάστερο της Α. Γκέτσου-Σαρρή που επιπλέον συμπεριελήφθη και στον τιμητικό πίνακα της ΙΒΒΥ για το 1988 ενώ Το γεφύρι της Ανατολής της Παπαμόσχου προτάθηκε το 1996 για να εκπροσωπήσει την ελληνική παιδική λογοτεχνία στο διεθνή διαγωνισμό «Γιάνους Κόρτζακ».

* Στην εργασία που εντάσσεται στην Κατεύθυνση: «Γλώσσα και Παιδική Λογοτεχνία», επιβλέπων καθηγητής είναι ο Καψάλης Δ. Γεώργιος.

Ε) Ηλία, Ε. (2009). Η σύγχρονη ελληνική κοινωνία σε πρόσφατα λογοτεχνικά έργα της Αγγελικής Βαρελά και της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, στο Σύγχρονα κοινωνικά θέματα στην ελληνική παιδική και νεανική λογοτεχνία. Ξεκλειδώνοντας τα μυστικά της σημερινής κοινωνίας, (επιμ. Τ.Δ. Τσιλιμένη), Βόλος: Εκδόσεις Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού, ISBN: 978-960-6786-03-7 (Πρακτικά συνεδρίου), σσ. 149 – 157.

1) Ένδεκα αναφορές στο παραπάνω άρθρο από την Ελένη Χ. Στανιού, στη διδακτορική διατριβή της ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ ΣΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΛΟΤΗΣ ΠΕΤΡΟΒΙΤΣ-ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ (1976-2008), Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Σχολή Επιστημών του Ανθρώπου, Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης, Βόλος 2014, Επιβλέπουσα: Τ. Τσιλιμένη.

“Όσον αφορά στο βιβλίο Τα τέρατα του λόφου (2002), παρατηρείται εναλλαγή του ετεροδιηγητικού αφηγητή με ένα από τα βασικά πρόσωπα της ιστορίας, την Ειρήνη, η οποία, στέλνοντας στη γιαγιά της στην Αμερική ηλεκτρονικά μηνύματα, παρέχει στον αναγνώστη πληροφορίες για όσα συμβαίνουν στη δική της ζωή, καθώς και στων άλλων λογοτεχνικών προσώπων. Και στα τρία έργα το αναγνωστικό ενδιαφέρον διατηρείται αμείωτο, καθώς τα κρισιμότερα γεγονότα αποδίδονται μέσα από την οπτική των προσώπων τα οποία αφορούν” (Ηλία, 2004, σσ. 154-155).

“Ο Χανς, ο σημαντικός ξένος που υποδέχονται οι νεοναζί απαγωγείς της Όλγας και που το αναγνωστικό κοινό πιστεύει ότι ανήκει σε ναζιστική οργάνωση, είναι ο αδερφός του Φίλιππου, δεκαοχτώ χρονών στο μυθιστόρημα Τα τέρατα του λόφου. Εκείνος, μιλώντας γερμανικά, γλώσσα που δεν γνωρίζουν τα μέλη της συμμορίας, εξηγεί στην Όλγα, εκεί μπροστά τους, ότι συμμετέχει σε σχέδιο απελευθέρωσής της. Μάλιστα, ζητάει από τους απαγωγείς να αναλάβει ο ίδιος τη φρούρησή της, για όση ώρα εκείνοι θα λείπουν, προκειμένου να παραλάβουν τον τραυματισμένο σύντροφό τους” (Ηλία, 2004, σσ. 154, 155).

“Ο κύριος Λευτέρης, ο καλοκαιρινός Αγιοβασίλης ήταν χρόνια εγκαταστημένος στην Αυστραλία και τώρα, φορώντας τη στολή του εθελοντή πυροσβέστη, παίζει το ρόλο του Αϊ-Βασίλη για τα παιδιά των μεταναστών και των προσφύγων της Αθήνας” (Ηλία, 2004, σ. 150).

“Στο μυθιστόρημα Ο κόκκινος θυμός είναι ένας δεκαεπτάχρονος έφηβος που εκτονώνει δημιουργικά την οργή του – για την εγκατάλειψη της δεκαεξάχρονης, τότε, μητέρας του από τον βιολογικό του πατέρα και μάλιστα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της – μέσα από την τέχνη της ζωγραφικής. Σύμφωνα και με την επιθυμία της μητέρας του προσανατολίζεται προς την αρχιτεκτονική, ώσπου η προσφορά μιας υποτροφίας για σπουδές στη ζωγραφική από έναν διάσημο παγκοσμίως άνθρωπο των τεχνών που εκδηλώνει έντονο προσωπικό ενδιαφέρον για το έργο του, ανατρέπει τα σχέδιά του. Όταν ο Απελλής ανακαλύπτει ότι ο άνθρωπος αυτός είναι ο φυσικός του πατέρας, οι παρεξηγήσεις λύνονται και η αγάπη διαλύει το θυμό (Ηλία, 2004, σ. 151).

“Η Νεφέλη στο Μυστήριο του καλοκαιρινού Αγιοβασίλη κατοικεί στα Εξάρχεια και μέσα στον Ιούλιο, κάπου στη γειτονιά της, συναντά έναν παππού με άσπρα μαλλιά και γένια, κόκκινη φόρμα και σάκο. Αν και η μικρή είναι βέβαιη πως πρόκειται για τον αγαπημένο Άγιο των παιδιών, κανένας από τους γύρω της δεν έχει την ίδια γνώμη. Μάλιστα, οι δικοί της αναστατώνονται, όταν το κοριτσάκι τους ενημερώνει ότι ο σχεδόν συνομήλικος ξάδερφός της Φραγκίσκος, ήταν μαζί του, όταν οι περισσότεροι μέσα στην οικογένεια νομίζουν πως έχει εξαφανιστεί” (Ηλία, 2004, σ. 150).

“Η Όλγα Νόιγκερ και η Ειρήνη Κυνηγού, τα δύο δωδεκάχρονα κορίτσια αποτελούν τη δεύτερη ομάδα στα Τέρατα του λόφου, μαζί με τις οικογένειές τους και ανθρώπους του ευρύτερου περιβάλλοντός τους, σε συνοικία της Αθήνας, η οποία υποδηλώνει την αποδοχή των ξένων, τη θετική στάση απέναντι στην πολυπολιτισμική κοινωνία, την άρνηση της ξενοφοβίας και την καλλιέργεια κλίματος εμπιστοσύνης και αγάπης μεταξύ διαφορετικών φυλών και την κατανόηση των προβλημάτων των μεταναστών και των προσφύγων στην Ελλάδα. Τα κορίτσια είναι μάρτυρες του ξυλοδαρμού του οκτάχρονου Σάμγουελ. Η Όλγα απάγεται – και το επεισόδιο της απαγωγής αποδίδεται με ανάδρομη αφήγηση, καθώς το κορίτσι που βρίσκεται αιχμάλωτο σε έναν άθλιο χώρο, αναλογίζεται όσα συνέβησαν έως τη στιγμή αυτή” (Ηλία, 2004, σ. 154),

“επειδή η ίδια και η οικογένειά της συμπαρίστανται στα θύματα των ξυλοδαρμών, αλλά και για να την ανταλλάξουν με τον Ανέστη, τον έναν από τους νεαρούς. Όμως, με τη βοήθεια της ομάδας του αντιναζιστικού μετώπου αποδρά λίγο πριν την ώρα του γάμου του Φίλιππου και της Χριστίνας, ο οποίος αναβάλλεται – ευτυχώς, γιατί επρόκειτο να επισκεφτούν τους δίδυμους πύργους, την 11η Σεπτεμβρίου, οπότε και κατέρρευσαν” (Ηλία, 2004, σ. 151).

“Η Νιόβη είναι η συνομήλικη φίλη του Απελλή στον Κόκκινο θυμό, η οποία παράλληλα με το σχολείο εργάζεται για να βοηθήσει την οικογένειά της και φροντίζει τον ανάπηρο αδερφό της” (Ηλία, 2004, σ. 151).

“Ο Μάικ Τζίσεν ή Μιχάλης Ζησενιάδης είναι ο διάσημος άνθρωπος των τεχνών στον Κόκκινο θυμό, ο φυσικός πατέρας του Απελλή, που ποτέ δεν έπαψε να αγαπά την Κλειώ και, στην πραγματικότητα, δεν αδιαφόρησε για κείνη και το παιδί τους” ( Ηλία, 2004, σ. 15).

“Η προσφυγιά και η πολυπολιτισμικότητα της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας είναι τα μοτίβα που κυριαρχούν στο βιβλίο αυτό” (Ηλία, 2004, σ. 150).

“Μέσα από την ποικιλία της θεματολογίας της, με θέματα σύγχρονα, κοινωνικά και παγκόσμιας απήχησης, (η Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου) οδηγεί το νεαρό αναγνώστη σε προβληματισμό και δημιουργικό τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς. Γιατί τα παιδιά ταυτίζονται με τους αφηγηματικούς ήρωες των λογοτεχνικών κειμένων, μαθαίνουν να σχετίζονται με τους άλλους και να αποκτούν μια βαθύτερη γνώση μέσα από την ενασχόλησή τους με τη λογοτεχνία και η ταύτιση αυτή έχει ως συνέπεια την τεράστια παιδαγωγική δύναμη των λογοτεχνικών έργων” (Ηλία, 2004, σσ. 155-156).

ΣΤ) (Ηλία, Ελένη, Α. (2000). Ο Αναγνώστης και η Λογοτεχνική Δημιουργία του Ηλία Βενέζη, εκδ. Αστήρ, Αθήνα

1) Αναφορές στο παραπάνω βιβλίο μου από την Φωτεινή Κυριάκου, στην εργασία της «Σημειώσεις από μια ανάγνωση: Το ταξίδι που σκοτώνει του Μ. Κοντολέων», που έχει δημοσιευτεί στα Πρακτικά του 6ου Πανελληνίου Συνεδρίου του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης (ΕΛΛ.Ι.Ε.Π.ΕΚ.), 5-7 Οκτωβρίου 2012, ISSN 1790-8574:

“Ο συγγραφέας δεν περιορίζεται μόνο στην περιγραφή των εξωτερικών χαρακτηριστικών του βασικού πρωταγωνιστή της ιστορίας αλλά μας αποκαλύπτει τον εσωτερικό του κόσμο, τις ενδόμυχες σκέψεις του, τις βλέψεις για το μέλλον ακόμη και το υποσυνείδητό του, όπως αυτό εκφράζεται μέσα από τα όνειρά του” (υπ. 6: Ηλία, 2000, σ. 177).

και

” Καθώς οι προσδοκίες του αναγνώστη επιβεβαιώνονται, η τραγική έκβαση δε συνιστά απρόοπτο γεγονός, αλλά κάτι που είναι προβλέψιμο και αναμενόμενο από την εξέλιξη της δράσης” (υπ. 11: Ηλία, 2000, σ. 177).

2) Αναφορά στο ίδιο βιβλίο μου από giorgosbalurdos.blogspot.com, Λογοτεχνικά πάρεργα, Κυριακή 6 Σεπτεμβρίου 2015, για την επιφυλλίδα του Ηλία Βενέζη στην εφημερίδα «Το Βήμα», “ΣΟΦΙΑ ΛΑΣΚΑΡΙΔΟΥ ΕΡΩΣ ΤΟΥ 1900 (Ο Περικλής Γιαννόπουλος προς τη Σοφία Λασκαρίδου)”.

“…, η μελέτη της Ελένης Ηλία, «Ο Αναγνώστης και η Λογοτεχνική Δημιουργία του Ηλία Βενέζη» εκδόσεις Αστήρ 2000, …, μας φωτίζουν το έργο και την πορεία του (του Ηλία Βενέζη)”.

3) Αναφορά στο ίδιο βιβλίο μου από τον Ν. Ρουμπή, Πειραματικό Σχολείο Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, στο άρθρο του «Μικρασία, χαίρε»: οι μνήμες του πρόσφυγα συγγραφέα Ηλία Βενέζη για τη χαμένη πατρίδα, KATHEDRA of Byzantine and Modern Greek Studies № 16 (3), 2023, (Russia), σσ. 193-203.

Σελίδα 195 του άρθρου:

Στο μυθιστόρημα Γαλήνη, που χαρακτηρίζεται ως ένας μεγάλος κοινωνικός πίνακας [Ηλία, 2000: 27]…

4) Το ίδιο βιβλίο περιλαμβάνει η Κλεοπάτρα Ζαχαροπούλου στη Βιβλιογραφία της μελέτης της με τίτλο Ιχνηλατώντας την Εργογραφία του Ηλία Βενέζη, Αιολικά γράμματα, 2 Οκτωβρίου 2017.

Ζ) Ηλία, Ελένη (1997). ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΒΕΝΕΖΗ, Νέα Εστία, έτος ΟΑ΄, τόμος 141, τεύχος 1677, σσ. 771-775.

1) Αναφορά στο παραπάνω άρθρο μου από την Δέσποινα Καρανίκα, στη διπλωματική εργασία της στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα Νεοελληνικής Φιλολογίας, του Τμήματος Φιλολογίας, της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, «Βιβλιογραφία των αυτοτελών εκδόσεων Ηλία Βενέζη 1928-2010» (Θεσσαλονίκη 2014) :

“Οι μεταγενέστερες μελέτες, είτε έχουν εκδοθεί αυτοτελώς, είτε δημοσιεύτηκαν στον περιοδικό τύπο… επιδίωξαν να ανανεώσουν το ακαδημαϊκό ενδιαφέρον με νέες αναγνώσεις του λογοτεχνικού έργου, όσο και να αποκαλύψουν αθησαύριστα κείμενα του Βενέζη (17) Βλ. ενδεικτικά: Ηλία Ελένη Α., «Οι έλληνες και οι τούρκοι στο έργο του Ηλία Βενέζη», περ. Νέα Εστία, τ. 141, τχ. 1677 (15 Μαΐου 1997) 771-775… “

2) Αναφορές στο ίδιο άρθρο μου από τον Χρυσόστομο Τρύφωνος σε εργασία Σεμιναρίου, με τίτλο Η ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΕΡΓΟ «ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ» ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΒΕΝΕΖΗ, ΕΚΠΑ, Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Φιλολογίας (σσ. 8, 20):*

“…όπως παρατηρεί και η Ελένη Ηλία σε άρθρο της στη Νέα Εστία για τη θέαση Ελλήνων και Τούρκων στο έργο του Βενέζη, η σύγκρουση των ατόμων ή των λαών γίνεται χωρίς τη θέλησή τους, στοιχείο που δείχνει μια τραγικότητα της ζωής, ενώ ταυτόχρονα οι σχέσεις που δημιουργούνται μεταξύ μελών από αντίπαλες πλευρές λειτουργούν ως ανάχωμα στη βαρβαρότητα του πολέμου»(υποσημείωση 12).

” Όπως έχει αναφερθεί και πιο πάνω με παραπομπή σε άρθρο της Ελένης Ηλία ο Βενέζης θεωρεί τον πόλεμο ως επιβολή στους ανθρώπους που υπερνικά τις προσωπικές τους επιλογές» (υποσημείωση 62).

* Κατεύθυνση: Μεσαιωνική και Νεοελληνική Φιλολογία, Διδάσκουσα: Πέγκυ Καρπούζου.

3) Το συγκεκριμένο άρθρο μου περιλαμβάνεται στην Ενδεικτική βιβλιογραφία για τον Ηλία Βενέζη, στον ιστότοπο του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου: http://book.culture.gr

4) Το άρθρο μου παρατίθεται επίσης στην Ενδεικτική βιβλιογραφία για τον Ηλία Βενέζη, που αναδημοσιεύεται στο κείμενο ΟΙ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΗΣ «ΝΕΑΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ», στις «Φρυκτωρίες», http://www.fryktories.gr , τη διαδικτυακή κοινότητα επικοινωνίας, μάθησης και αλληλοϋποστήριξης των ελλήνων εκπαιδευτών που διδάσκουν ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα του εξωτερικού (στη σελ. 443).

Η) Ηλία, Ελένη (2000). “Τα λογοτεχνικά αφηγήματα του Δ. Βικέλα ως διαχρονικά αναγνώσματα”, Διαδρομές, τχ. 60, σσ. 261-266.

(Το συγκεκριμένο άρθρο είναι επίσης αναρτημένο στα Αρχεία της Ομάδας Δημιουργικοί Εκπαιδευτικοί στο Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, eisk.sch.gr).

1) Αναφορές στο παραπάνω άρθρο μου από τον Θανάση Μουσόπουλο, στο άρθρο “Δημήτριος Βικέλας: δημιουργός της θεωρίας και της πράξης, Sparmatseto.gr, Οκτώβριος 2019 :

“Εισαγωγικά, για το λογοτεχνικό έργο του Δ. Βικέλα, αξιοποιούμε το εξαιρετικό άρθρο της Ελένης Α. Ηλία «Είναι τα λογοτεχνικά αφηγήματα του Δ. Βικέλα διαχρονικά αναγνώσματα;».

Παραθέτουμε τον πρόλογο: «Η πρωτότυπη λογοτεχνική παραγωγή του Δημητρίου Βικέλα δεν συνιστά ασφαλώς τη μοναδική αλλά ούτε και την κύρια ενασχόλησή του στο χώρο των γραμμάτων. Συνιστά έναν από τους ποικίλους τρόπους έκφρασης των πνευματικών ανησυχιών του και κατακτήσεων. Ο εν λόγω συγγραφέας έχει επίσης ασχοληθεί με τη μετάφραση στα Ελληνικά έργων του Σαίξπηρ, του Γκαίτε, του Άντερσεν, του Ομήρου, του Ρακίνα και άλλων. Επίσης έχει γράψει διάφορα μελετήματα, όπως τα «Περί Παλαιολόγων», «Οι τελευταίοι των Παλαιολόγων εν Αγγλία», «Περί Βυζαντινών» κ. λπ. Έχει γράψει ακόμη ταξιδιωτικά κείμενα, τα Απομνημονεύματά του και λογοτεχνικές κριτικές. […] Βλ. σχετικά με τη βιοεργογραφία του την έκδοση του Συλλόγου του 1997, με τίτλο «Δημητρίου Βικέλα, Άπαντα», φιλολ. επιμ. Άλκη Αγγέλου και ειδικότερα τον τόμο Α, σσ. 47-57. Είναι ενδεικτικό ότι στο σύνολο των οκτώ τόμων όπου έχει συγκεντρωθεί το συγγραφικό του έργο πριν από μία εικοσαετία περίπου, τα διηγήματα και τα ποιήματά του, καθώς και το μοναδικό του μυθιστόρημα, με τον τίτλο «Λουκής Λάρας», καλύπτουν μόλις τον έναν». (Μέρος Ι, 13 Οκτωβρίου 2019)

“Η Ελένη Α. Ηλία, στο άρθρο της που προαναφέραμε, σημειώνει: «Στο μυθιστόρημα «Λουκής Λάρας» η αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο αποδίδει ως προσωπικές αναμνήσεις τις περιπέτειες ενός χιώτη εμπόρου κατά την ταραγμένη περίοδο της ελληνικής επανάστασης. Η έντονη πλοκή του έργου αυτού δεν χαρακτηρίζει και τα διηγήματα που γράφει ο Βικέλας στη συνέχεια, στα οποία η έμφαση δίνεται αποκλειστικά στην παρουσίαση των αφηγηματικών προσώπων, στον εσωτερικό τους κόσμο, τις προσωπικές τους σχέσεις, την εξέλιξη των συναισθημάτων τους»”. (Μέρος ΙΙ, 19 Οκτωβρίου 2019)

“Η Ελένη Α. Ηλία γράφει: «Στα «Δυο αδέλφια» μας εντυπωσιάζει εξίσου η περιγραφή της κόρης του κυρίου Μελέτη, πολύ δε περισσότερο, καθώς ενώ ο αφηγητής περιμένει ανυπόμονα να την γνωρίσει, η συνάντησή τους αναβάλλεται διαρκώς. Αυτές μάλιστα οι συνεχείς αναβολές τού προκαλούν την υποψία ότι συμβαίνουν σκόπιμα και αναρωτιέται για την αιτία. Όταν επιτέλους την συναντά, στην περιγραφή της κυριαρχούν οι αλλεπάλληλες αντιθέσεις, που κάνουν φανερό το μέγεθος της έλξης που ασκεί πάνω του. Αντιπαραθέτει την ομορφιά της στη μελαγχολία της, τη σωματική της αρμονία στις υποτονικές κινήσεις της, το έντονο μαύρο χρώμα των ματιών της στα ωχρά χείλη της. Η περιγραφή καταλήγει με το συμπέρασμα πως η μορφή της κοπέλας είναι απόκοσμη, ενισχύοντας την ατμόσφαιρα μυστηρίου»”. (Μέρος ΙΙΙ, 26 Οκτωβρίου 2019)

Θ) Ηλία Ελένη Α., Παιδί και Εικονογραφημένο λογοτεχνικό βιβλίο στη σχολική τάξη. Η περίπτωση των έργων του Μαξ Βέλθουις, Διαδρομές, τχ. 94, Καλοκαίρι 2009. σσ. 8-16.

1) Βιβλιογραφική αναφορά στο παραπάνω άρθρο μου από την Τσιαγκάνη Θεοδώρα, στη διδακτορική διατριβή της με τίτλο “Η παιδική λογοτεχνία στην πρωτοσχολική εκπαίδευση (Πρώτη και Δευτέρα τάξη) ως μέσο της λογοτεχνικής εξοικείωσης και της γλωσσικής ανάπτυξης του παιδιού”, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Σχ. Ανθρωπιστικών Σπουδών, Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, Ρόδος, 2011, στη σ. 367.

Ι) Αναφορές για τη συνεργασία μου με το περιοδικό ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ, από την Μεταξούλα Μανικάρου, ΕΔΙΠ στο ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, στην εργασία της “Το περιοδικό Διαδρομές στο χώρο της Λογοτεχνίας για παιδιά και νέους (1986-2018): Ο ρόλος και η προσφορά του στο παιδικό βιβλίο και στην εξέλιξη, προώθηση, μελέτη και έρευνα της παιδικής λογοτεχνίας”, Ηλεκτρονικό περιοδικό Κείμενα, Εργαστήριο Λόγου και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, τχ. 31, σσ. 4, 5.

ΙΑ) Ηλία, Ελένη, (2007). Η παιδική λογοτεχνία στην εκπαίδευση (Επιμέλεια), εκδ. Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Βόλος.

1) Βιβλιογραφική αναφορά στον παραπάνω τόμο από την Τσιαγκάνη Θεοδώρα, στη διδακτορική διατριβή της με τίτλο “Η παιδική λογοτεχνία στην πρωτοσχολική εκπαίδευση (Πρώτη και Δευτέρα τάξη) ως μέσο της λογοτεχνικής εξοικείωσης και της γλωσσικής ανάπτυξης του παιδιού”, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Σχ. Ανθρωπιστικών Σπουδών, Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, Ρόδος, 2011, στη σ. 360.

2) Το βιβλίο περιλαμβάνεται στην Βιβλιογραφία για τη διδασκαλία της Λογοτεχνίας στην πλατφόρμα τηλεκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας https://eclass.uowm.gr/

3) Το βιβλίο περιλαμβάνεται επίσης στα Προτεινόμενα Διδακτικά Εγχειρίδια – Συμπληρωματική Βιβλιογραφία του μαθήματος “Ειδικά Θέματα Λογοτεχνίας”, με διδάσκουσα την Δρα Μαλλούρη Λουίζα, στο Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας (University of Nicosia).

4) Στο βιβλίο αναφέρεται επίσης το ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ, «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21ου αιώνα) – Νέο Πρόγραμμα Σπουδών , Οριζόντια Πράξη» MIS: 295450, Αθήνα 2011. Συγκεκριμένα αυτό περιλαμβάνεται στη ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑ, του Προγράμματος Σπουδών για τη Διδασκαλία της Λογοτεχνίας στο Δημοτικό (στη σελ. 70), καθώς και του Προγράμματος Σπουδών για τη Διδασκαλία της Λογοτεχνίας στο Γυμνάσιο (στη σελ. 125).

5) Βιβλιογραφική αναφορά στον παραπάνω τόμο από την Παπαγεωργίου Νικολέττα στην πτυχιακή εργασία της με τίτλο “Λογοτεχνικά βιβλία για παιδιά και διαπολιτισμική εκπαίδευση”, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης, Βόλος 2008, στη σελ. 129.

ΙΒ) Ηλία, Ελένη, (2021). Εγώ και εσείς οι άνθρωποι (σσ. 126-129) στο Γιορτή κάθε μέρα, μια παγκόσμια ημέρα. Αθήνα: Ελληνοεκδοτική.

1) Αναφορά στο αφηγηματικό κείμενό μου Εγώ και εσείς οι άνθρωποι (σσ. 126-129) από τη Ζέττα Μακρή, Υφυπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων, αρμόδια για θέματα Πρωτοβάθμιας, Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και Ειδικής Αγωγής, κατά το χαιρετισμό της στην εκδήλωση παρουσίασης του συλλογικού τόμου της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς, Γιορτή κάθε μέρα, μια παγκόσμια ημέρα, που πραγματοποιήθηκε στις βιβλιοθήκες του Δήμου Παλαιού Φαλήρου τον Απρίλιο του 2021:

“Δανείζομαι από το κείμενο της Ελένης Ηλία για την Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου…: «… Η δασκάλα ανακοινώνει πως θα με επιστρέψει στη δανειστική βιβλιοθήκη, από όπου με πήρε. Τα παιδιά δε θέλουν να με αποχωριστούν. Τα παρηγορεί, όμως, η υπόσχεσή της πως θα παίξουν το παιχνίδι μας και με άλλους φίλους μου» …”

ΙΓ) Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά (2007). Εισήγηση Ηλία Ελένης, “Ιστορίες για παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας”, Στις γνωστές πατημασιές 2006 – 2007, σσ. 34-37.

1) Αναφορά στην παραπάνω εισήγησή μου, από την Τσιώρη Δήμητρα, στην εργασία της “Τα βραβεία της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς κατά την περίοδο 1990-2010”, Επιστημονική Επετηρίδα Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, τομ. 7, 2014:

“Στα παραπάνω συνηγορεί η εισήγηση της Ελένης Ηλία για τη βράβευση των μικρών ιστοριών. Σύμφωνα με την ίδια οι μικρές ιστορίες αξιολογούνται με βάση αφηγηματικά και παιδαγωγικά κριτήρια, ‘‘… η αναμφισβήτητη παιδαγωγική δύναμη της λογοτεχνίας βασίζεται αποκλειστικά στην αφηγηματική αρτιότητά της και όχι στη συσσώρευση γνώσεων. Τα έργα διδάσκουν στο βαθμό που δημιουργούν βιώματα, τα οποία προκαλούν συγκινήσεις. Αντίθετα, ο διδακτισμός, η εναγώνια προσπάθεια να μεταδοθούν οι όποιες αξίες και στάσεις απωθεί’’ (Γ.Λ.Σ. 2007: 35)”.

ΙΔ) Ηλία, Ελένη. (2008). Η σύγχρονη ελληνική κοινωνία σε πρόσφατα έργα της Λότης Πέτροβιτς Ανδρουτσοπούλου. Στο Β.Δ. Αναγνωστόπουλος (Eπιμ.), Το υφαντό της Πηνελόπης Διαχρονικές αναγνώσεις για την προσωπικότητα και το έργο της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου. Βόλος: Εκδόσεις Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού. σσ. 193-203.

1) Αναφορά στο άρθρο μου από την Χρηστομάτη Ευδοκία, στην μεταπτυχιακή εργασία της με τίτλο Μορφές του πρόσφυγα και μετανάστη στο μυθιστορηματικό έργο της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2018, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Παιδαγωγική Σχολή – Τμήμα Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα: Επιστήμες της Αγωγής, Κατεύθυνση: Δημιουργική γραφή και εκδοτική παραγωγή για το παιδί: Από το σχολικό στο εξωσχολικό βιβλίο, Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Τσιλιμένη Τασούλα, Μέλη συμβουλευτικής επιτροπής: Κανατσούλη Μελπομένη, Γαβριηλίδου Σοφία.

ΙΕ) Ελένη Ηλία (2023), Το λεξικό της Φαντασίας. Πειραματισμοί με τη δημιουργική γραφή στην εκπαίδευση, Πρακτικά του 9ου Συνεδρίου: «Νέος Παιδαγωγός» , Αθήνα, ISBN: 978-618-5796-00-6, Εκδόσεις: “Σύλλογος Νέος Παιδαγωγός”, https://users.sch.gr/synedrio/Praktika_Synedriou_09_Synedrio_Neos_Paidagogos_2023.pdf , σσ. 417 -422.

1) Αναφορά στην παραπάνω εισήγησή μου από την Καράλλα Σμαράγδη-Αμφιλοχία, στην πτυχιακή εργασία της με τίτλο “Η χρήση των Τ.Π.Ε. ως μέσο προαγωγής της Φιλαναγνωσίας στο Δημοτικό: Το παράδειγμα των Εκπαιδευτικών Ιστολογίων και Ιστοσελίδων”, Ρόδος, Ιούνιος 2023, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης (σσ. 43-44):

“Η εκπαιδευτικός, συγγραφέας και διδάκτορας Ελένη Ηλία, στο προσωπικό της ιστολόγιο «Λογοτεχνία-Εκπαίδευση» (https://blogs.sch.gr/iliaeleni/) δημοσιεύει, μεταξύ άλλων, άρθρα και εισηγήσεις συνεδρίων με θέμα την δημιουργική γραφή, όπως «Το λεξικό της Φαντασίας. Πειραματισμοί με τη δημιουργική γραφή στην εκπαίδευση».

ΙΣΤ) Ελένη Ηλία, Κάπου θα συναντηθούμε… στο ίδιο σύμπαν ζούμε. Εκπαιδευτικό πρόγραμμα (2017), 4ο συνέδριο «Νέος Παιδαγωγός» ISBN: 978-618-82301-2-5, Ε ́ ΜΕΡΟΣ (ΑΝΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ), Επιμ. Φ. Γούσιας, σσ. 3433-3438, http://users.sch.gr/synedrio/Praktika_Synedriou_04_Synedrio_Neos_Paidagogos_2017.pdf

Η εκπαιδευτικός, συγγραφέας και διδάκτορας Ελένη Ηλία, στο προσωπικό της ιστολόγιο «Λογοτεχνία-Εκπαίδευση» (https://blogs.sch.gr/iliaeleni/) δημοσιεύει, μεταξύ άλλων, άρθρα και εισηγήσεις συνεδρίων με θέμα εκπαιδευτικά προγράμματα που εφαρμόστηκαν όπως, το πρόγραμμα με τίτλο «Κάπου θα συναντηθούμε… στο ίδιο σύμπαν ζούμε», όπου οι μαθητές έπρεπε να φανταστούν την συνάντησή τους με τον γνωστό λογοτεχνικό ήρωα Μικρό Πρίγκιπα και στην συνέχεια να την αφηγηθούν στους συμμαθητές τους.

ΙΖ) Ηλία, Ελένη. (1996) Η ανθρώπινη ύπαρξη και η αναγνωστική εμπλοκή στο έργο του Βενέζη κατά τις θεωρίες της ”ανταπόκρισης”. Αθήνα: [χ.ε.] (Διδακτορική διατριβή)

1) Βιβλιογραφική αναφορά στη διδακτορική διατριβή μου από τον Θανάση Αγάθο, Τµήµα Φιλολογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών, στην εισήγησή του με τίτλο “Γαλήνη. Από τον λυρισµό του Ηλία Βενέζη (1939) στον πειραµατισµό του Gregory Markopoulos (1958)” στο Κ.Α. Δημάδης (επιμ.) Ε΄ Ευρωπαϊκό Συνέδριο Νεοελληνικών Σπουδών της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, Συνέχειες, ασυνέχειες, ρήξεις στον ελληνικό κόσμο (1204-2014) , Πρακτικά, τ. Γ’, ΕΕΝΣ, Αθήνα, 2015, σσ. 397-408.

2) Αναφορά στη διδακτορική διατριβή μου από την Αργυρώ Τσίκη, στην πτυχιακή εργασία της με τίτλο, Οι χαρακτήρες, το κλίμα της εποχής και οι στόχοι του έργου του Ηλία Βενέζη, Θεσσαλονίκη-Σίνδος 2011 (σ. 14), Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης, Σχολή Διοίκησης και οικονομίας, Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης:

“Οι ήρωες του Βενέζη βιώνουν τραγικές ιστορικές, κοινωνικές και φυσικές καταστάσεις, στις οποίες παρουσιάζουν μια δυναμική αντίσταση. Ωστόσο, ο αναγνώστης διαμορφώνει τη στάση του απέναντι στους ήρωες σύμφωνα με τα αφηγηματικά σχόλια και τις σχέσεις ανάμεσα στα ίδια τα λογοτεχνικά πρόσωπα”.

ΙΗ) Ηλία, Ελένη (1998). «Η λογοτεχνική πορεία της Ρίτας Μπούμη – Παπά», Συριανά Γράμματα, τχ. 43, σσ. 126 – 146.

1) Αναφορά στο παραπάνω άρθρο μου από την Μαρία Τσούφη – Μαλκώτη, στη διπλωματική εργασία της στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Φιλολογίας, με τίτλο “Η Εφημερίδα των Ποιητών (1956 – 1958). Αρωγός Διεθνούς Ποιητικής Επικοινωνίας” (Θεσσαλονίκη, 2018) και επιβλέποντα καθηγητή τον Λάμπρο Βαρελλά, στη σ. 149.

ΙΘ) Ηλία, Ελένη (1997). «Ο Μηνάς ο Ρέμπελος του Κωστή Μπαστιά», Συριανά Γράμματα, τχ. 39, Ιούλιος 1997, σσ. 131-137.

1) Απόσπασμα από το παραπάνω άρθρο μου παρατίθεται στην παρουσίαση του συγκεκριμένου βιβλίου του Μπαστιά στην ιστοσελίδα της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κομοτηνής

https://opac.librarykomotini.gr/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10990

“…Ο Μηνάς ο Ρέμπελος, ήρωας του ομώνυμου μυθιστορήματος του Κωστή Μπαστιά, μπαρκάρει σε ένα πειρατικό πλοίο, αναζητώντας τις αδερφές του, που είχε απαγάγει από τη Σύρο κάποιος κουρσάρος. Παρά το νεαρό της ηλικίας του, κατορθώνει πολύ γρήγορα να γίνει καπετάνιος και να αποκτήσει πολλά πλοία, νικώντας σε ναυμαχίες με πειρατικά και γαλλικά πολεμικά. Παντρεύεται τη Στυλιανή, που ήταν φυλακισμένη στο πλοίο με το οποίο ο Μηνάς πρωτοταξίδεψε. Κάποιος γάλλος ναύαρχος, που νικήθηκε από το Μηνά, απήγαγε τη Στυλιανή και το μωρό τους, για να τον αναγκάσει να παραδοθεί. Ο ήρωας πολέμησε και πάλι μαζί του… (Ελένης Α. Ηλία)”.

Κ) Αναφορές σε παρουσιάσεις μου έργων του Ευγένιου Τριβιζά στην ιστοσελίδα του εκδοτικού οίκου Κέδρος:

1) ΕΓΡΑΨΑΝ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ “ΟΥΤΕ ΓΑΤΑ ΟΥΤΕ ΖΗΜΙΑ” της σειράς Μακρουλά Μικρούλικα

Σε ένα μοτίβο με έξι παραλλαγές χωρούν οι άπειρες σκανταλιές και πονηριές μιας χαριτωμένης γάτας με το όνομα Μπιζού. Καθώς τα χαρακτηριστικά της δε διαφέρουν σημαντικά από αυτά των παιδιών, εκείνα ταυτίζονται άνετα μαζί της, γεγονός στο οποίο συντείνουν, άλλωστε, ο έμμετρος λόγος, οι ομοιοκαταληξίες και οι επαναλήψεις, διευκολύνοντας την αφομοίωση του περιεχομένου. Όσο δε για τους μεγαλύτερους σε ηλικία, κατά την ανάγνωση μεταμορφωνόμαστε εξίσου σε παιδιά, καθώς οι σκανταλιές της Μπιζούς ξυπνούν τις αναμνήσεις μέσα μας και τη φαντασία. Η επίδραση του βιβλίου συνοψίζεται αριστοτεχνικά στη στερεότυπη έκφραση που συναντάμε ταυτόχρονα και ως τίτλο και ως επωδό. Κατορθώνει δε να μας αποενοχοποιεί πλήρως και να μας γεμίζει με αισιοδοξία!
Ελένη Α. Ηλία, Δρ. Λογοτεχνίας Πανεπιστημίου Αθηνών

https://www.kedros.gr/product/301/makroyla-mikroylika-oyte-gata-oyte-zimia.html?language=gr

2) ΕΓΡΑΨΑΝ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ “ΧΡΩΜΑΤΙΣΤΑ ΚΟΡΑΚΙΑ” της σειράς Μακρουλά Μικρούλικα

Τα κοράκια αρνούνταν να χορέψουν με το πανάσχημο κοράκι Μαυρίκιο Μαυρούλη. ‘Ολοι προσπερνούσαν αδιάφορα τους πίνακες που ζωγράφιζε ο νεαρός καλλιτέχνης Νικολάκης Κουνελάκης. Όταν, όμως, συναντήθηκαν ο δυο τους, η απελπισία για την απόρριψη που βίωσαν ως τότε, μετατράπηκε σε επιτυχία και καταξίωση. Το ευτυχισμένο τέλος του βιβλίου που έγκειται στην ανακάλυψη του σκοπού ύπαρξης των δύο ηρώων μέσα από την αμοιβαία προσφορά, ανταποκρίνεται απόλυτα στην αισιόδοξη παιδική φύση.
Ελένη Α. Ηλία, Δρ. Λογοτεχνίας Πανεπιστημίου Αθηνών

https://www.kedros.gr/product/1415/makroyla-mikroylika-xrwmatista-korakia.html

κ.ά.

Ετεροαναφορές