ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΑΠΟ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΑΔΙΗΓΗΣΗ
Διαδρομές, τχ. 85, Άνοιξη 2007, σσ. 20-26.
https://drive.google.com/file/d/1WXlIt1Z-90dxTyZx6wklzGBrSbJtEqJT/view
( Το άρθρο έχει περιληφθεί στο Δελτίο Εκπαιδευτικής Αρθρογραφίας 30 του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, σ. 44, Ενότητα 6.2 Ανθρωπιστικές επιστήμες ).
ΕΛΕΝΗ Α. ΗΛΙΑ
Ο ρόλος του αναγνώστη στα λογοτεχνικά κείμενα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ιδιαίτερα δημιουργικός, αφού εκτός από τα αφηγηματικά στοιχεία τα οποία αναφέρονται άμεσα, υπάρχουν και αρκετά, συνήθως εξαιρετικά σημαντικά, που υποδηλώνονται, και εναπόκειται σε κείνον να τα εννοήσει[1]. Το γεγονός ότι η φύση της λογοτεχνίας προϋποθέτει την καθοριστική συμβολή του προσωπικού στοιχείου, εξαρτάται δηλαδή από την αναγνωστική επάρκεια και συνδέεται με τις ατομικές εμπειρίες των διαφόρων αναγνωστών[2], οφείλουμε να το αναδεικνύουμε και να το αξιοποιούμε κατά τη λογοτεχνική διδασκαλία[3]. Συγκεκριμένα, δίνοντας στους μαθητές την ευκαιρία να εκφράζουν την ανταπόκρισή τους, να διαμορφώνουν την υπόθεση του έργου σύμφωνα με τις επιθυμίες τους, να προσαρμόζουν τα χαρακτηριστικά και τη δράση των ηρώων στα δικά τους μέτρα, δεδομένα και προσδοκίες, μεγιστοποιούμε τη θετική παιδαγωγική επίδραση του λογοτεχνικού φαινομένου[4]. Η αυτογνωσία, η αισθητική καλλιέργεια, η ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης και η δια βίου φιλαναγνωστική στάση είναι μερικά μόνο από τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα αυτής της διδακτικής επιλογής.
Εδώ, προκειμένου να καταδειχθούν τα παραπάνω, θα αναφερθούμε στη διδασκαλία σε νήπια του έργου του Εξυπερύ «Ο Μικρός Πρίγκιπας», η οποία ολοκληρώθηκε στη διάρκεια μιας σχολικής χρονιάς. Μετά την ανάγνωση ανά κεφάλαιο από το δάσκαλο, χρησιμοποιούσαμε κάποια διαφορετική εμψυχωτική δραστηριότητα, προκειμένου οι μαθητές να εκφράσουν την ανταπόκρισή τους, υποδυόμενοι συνήθως ένα συγκεκριμένο αφηγηματικό ρόλο. Η δραματοποίηση συνίσταται στη μεταμφίεσή τους σε κάποιο από τα λογοτεχνικά πρόσωπα, με την επιλογή είτε του χαρακτηριστικού για το πρόσωπο αυτό αντικειμένου είτε της θέσης που αντιστοιχεί σε αυτό, στον κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο.
Στο σημείο αυτό θα ήταν σκόπιμο αφενός να υπενθυμίσουμε επιγραμματικά την υπόθεση του πολυδιαβασμένου και εξαιρετικά αγαπητού αυτού έργου και αφετέρου να επιχειρήσουμε να προσδιορίσουμε την αιτία της διαχρονικότητάς του. Σύμφωνα λοιπόν με την αφηγηματική υπόθεση, ένας πιλότος αναγκάζεται να προσγειωθεί στην αφρικανική έρημο, όπου προσπαθεί μόνος να επιδιορθώσει βλάβη στο πολεμικό αεροπλάνο του. Εκεί τον πλησιάζει ένα μικροσκοπικό ανθρωπόμορφο πλάσμα, που του ζητά να ζωγραφίσει κάτι. Ο πιλότος, ολοκληρώνοντας τα σκίτσα του, διαπιστώνει κατάπληκτος ότι το εν λόγω πλάσμα τα κατανοεί πλήρως, σε αντίθεση με όλους τους άλλους ανθρώπους. Σταδιακά ανακαλύπτει ότι το ανθρωπάκι, που ο ίδιος το ονομάζει Μικρό Πρίγκιπα, έρχεται από άλλον πλανήτη ύστερα από μακρινό ταξίδι. Εκτός από τις ταξιδιωτικές εμπειρίες του, ο παράξενος φίλος του πληροφορεί τον πιλότο για τη ζωή στο μικρό του πλανήτη και κυρίως για τη σχέση του με ένα κόκκινο τριαντάφυλλο, για χάρη του οποίου θα επιστρέψει στον τόπο του με πολύ οδυνηρό τρόπο.
Πρόκειται για έργο που λειτουργεί για κάθε αναγνώστη του όπως η έρημος για τον πιλότο, το βασικό ήρωα και αφηγητή του. Ο πιλότος, δηλαδή, παραμένοντας μόνος στη Σαχάρα, ανακαλύπτει τον πραγματικό εαυτό του, την ξεχασμένη παιδικότητά του, της οποίας απεικόνιση συνιστά ο Μικρός Πρίγκιπας. Τα χαρακτηριστικά του Μικρού Πρίγκιπα, η φαντασία, η ευαισθησία, η αισιοδοξία και η διάθεση για απόλαυση, αντιπαρατίθενται σε αυτά των ενηλίκων προσώπων του έργου, του βασιλιά, του ματαιόδοξου, του επιχειρηματία και των υπόλοιπων ηρώων, κατοίκων των διαφόρων πλανητών που ο μικρός συναντά στο ταξίδι του στο σύμπαν. Οι ήρωες αυτοί ενσαρκώνουν το πάθος για δύναμη, δόξα, χρήμα, εξουσία ή την παραίτηση από τον αγώνα της ζωής και την αδυναμία προσαρμογής στις εξελίξεις. Με τον παραλογισμό, την αντιφατικότητα, την αφέλεια που εμφανίζουν, αγγίζουν τη γελοιότητα. Κατά την ανάγνωση του έργου, υποβάλλονται στον αναγνώστη τα αδιέξοδα, η τραγικότητα, η μοναξιά που επικρατούν στον «πολιτισμένο» κόσμου[5], με συνέπεια, ανεξάρτητα από τη φυσική ηλικία του, να ανακτά συνειδητά την παιδικότητά του.
Περνώντας τώρα στην αναδιήγηση των αφηγηματικών επεισοδίων από τα νήπια[6], θα σταθούμε ενδεικτικά αρχικά στο έβδομο κεφάλαιο, όπου ο Μικρός Πρίγκιπας επιθυμεί να κουβεντιάσει με τον πιλότο για το τριαντάφυλλό του. Όμως ο άντρας, αγχωμένος που το πόσιμο νερό λιγοστεύει δραματικά ενώ η βλάβη στο αεροπλάνο του δεν αποκαθίσταται παρά τις προσπάθειές του, απαντά απότομα στο αγόρι, το οποίο πληγώνεται και ξεσπά σε κλάματα. Τότε ο πιλότος μετανιωμένος, εγκαταλείπει τη δουλειά του, για να το παρηγορήσει. Προκειμένου οι μαθητές να εκφράσουν την αναγνωστική εμπειρία τους από το συγκεκριμένο κεφάλαιο, παίρνοντας αφορμή από τη φράση του «Είναι τόσο μυστήρια η χώρα των δακρύων!», τους προτείνουμε να εξερευνήσουν τη χώρα αυτή. Αφού την διαμορφώσουμε σκορπώντας σε κάποιο σημείο της σχολικής αίθουσας κομμάτια από λευκό και γκρι χαρτόνι σε σχήμα σταγόνων κι ανάμεσά τους αφήνουμε ένα κασκόλ, που δηλώνει την παρουσία του Μικρού Πρίγκιπα εκεί, τα νήπια μπαίνουν διαδοχικά στο συγκεκριμένο χώρο κι όταν ολοκληρώνουν την εξερεύνησή τους, αναφέρονται στις εντυπώσεις τους. Η Ελένη Κώνστα αφηγείται: «Είδα τα δάκρυα του Μικρού Πρίγκιπα και του Αϊ-Βασίλη. Ο Μικρός Πρίγκιπας έκλαιγε, γιατί δεν έβρισκε την κότα του κι ο Αϊ-Βασίλης γιατί ο Μικρός Πρίγκιπας που μένει μαζί του, έλειπε από το σπίτι. Είχε πάει να ψάξει για την κότα του. Συναντιούνται οι δυο τους στη χώρα των δακρύων κι έτσι σταματάνε τα κλάματα. Την Κυριακή θα πάνε στο παζάρι ν’ αγοράσουν άλλη κότα για το Μικρό Πρίγκιπα κι έναν κόκορα για να ξυπνάει τον ΄Αγιο Βασίλη».
Από την περιπλάνηση του Μικρού Πρίγκιπα στους διάφορους πλανήτες, αναφερόμαστε εδώ στην επίσκεψή του στον πλανήτη του επιχειρηματία, η οποία περιγράφεται στο δέκατο τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου. Ο μικρός ήρωας συναντά εκεί έναν άντρα που ακατάπαυστα υπολογίζει το πλήθος των αστεριών, καθώς τα θεωρεί ιδιοκτησία του. Τα νήπια καλούνται να αναδιηγηθούν το κεφάλαιο, επιλέγοντας μέσα από την ακόλουθη διαδικασία να μεταμορφωθούν σε επιχειρηματία ή σε Μικρό Πρίγκιπα. Σε στεφάνι του χουλα-χουπ, έχουμε τοποθετήσει μια αριθμομηχανή (παιχνίδι από τον Ο.Σ.Κ.) και το γνωστό κασκόλ. Κάθε παιδί το οποίο αγγίζει το μαγικό ραβδί, μπαίνει στο στεφάνι, που χρησιμοποιείται ως πλανήτης, και επιλέγει το αντικείμενο που αντιστοιχεί στο πρόσωπο της προτίμησής του. Ας παρακολουθήσουμε τη σχετική αφήγηση του Εμιλγιάνο Ντοντόβετσι: «Είμαι ο Μικρός Πρίγκιπας και μετράω τ’ αστέρια, για να πω στο Θεό πόσα είναι, επειδή εκείνος νομίζω πως θα βαριέται να τα μετρήσει. Όταν είναι μέρα και δεν φαίνονται τ’ αστέρια, μετράω τον ουρανό, για να πω στους ανθρώπους πόσο μεγάλος είναι. ΄Ολοι θέλουν να ξέρουν, αλλά δεν τον μετράνε μόνοι τους, για να μην τους πιάσει ο Θεός. Εμένα όμως ο Θεός είναι φίλος μου, γιατί του μετράω τ’ αστέρια».
Στο εικοστό έκτο κεφάλαιο του βιβλίου, ο Μικρός Πρίγκιπας που είναι αποφασισμένος να επιστρέψει στον πλανήτη του για χάρη του λουλουδιού του, προσπαθεί να παρηγορήσει τον πιλότο για τον αποχωρισμό τους. Ο πιλότος στη συνέχεια παρακολουθεί το μικρό του φίλο να πεθαίνει από το δάγκωμα δηλητηριώδους φιδιού. Στο χώρο που έχουμε διαμορφώσει ως έρημο, αφήνουμε το κασκόλ και ζητάμε από τα νήπια, που στο σύνολό τους στην περίπτωση αυτή υποδύονται τον πιλότο, να παρουσιάσουν την προσωπική αφηγηματική εκδοχή τους για το συγκεκριμένο περιστατικό. Η Χριστίνα-Σάμια Ρίμα αναφέρει λοιπόν τα εξής: «Ο Μικρός Πρίγκιπας είναι ξαπλωμένος στην έρημο και κοιμάται, γιατί είναι κουρασμένος. Περπατήσαμε πολύ, επειδή θέλαμε να φύγουμε από κει. Δεν άρεσε καθόλου στο Μικρό Πρίγκιπα, αφού η άμμος του λέρωνε τα ρούχα».
Στο σημείο αυτό, ακριβώς για να τονίσουμε τον καθοριστικό ρόλο των εκπαιδευτικών στην επιτυχή έκβαση εμψυχωτικών προγραμμάτων που αφορούν στη λογοτεχνία, θα συνεχίσουμε με τη συμμετοχή των ίδιων σε αντίστοιχες δραστηριότητες, η οποία πραγματοποιήθηκε με στόχο την εξοικείωσή τους, προκειμένου να τις εφαρμόζουν στη σχολική τάξη[7]. Το πρόγραμμα που παρακολούθησαν, αρχικά περιλάμβανε αναφορά στα μοντέλα της μίμησης , της τροποποίησης και της ανατροπής[8], τα οποία χρησιμοποιούνται σε σχέση με κάποιο λογοτεχνικό πρότυπο. ΄Επειτα προχωρήσαμε σε αναλυτική περιγραφή της μεθόδευσης που χρησιμοποιήσαμε κατά το διάστημα εφαρμογής των σχετικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων στο Νηπιαγωγείο και παραθέσαμε ενδεικτικά κείμενα νηπίων, ώστε οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν τα αποτελέσματα τους. Τέλος, τους προτείναμε να συμμετέχουν προαιρετικά σε εργαστήριο δημιουργικής γραφής, με ερέθισμα σύντομα λογοτεχνικά έργα, ώστε να βιώσουν προσωπικά την ανάλογη εμπειρία. Τα κείμενα των εκπαιδευτικών, θα παραδίνονταν είτε με ψευδώνυμο είτε κανονικά υπογεγραμμένα, κατά την προσωπική τους προτίμηση, προκειμένου να αναγνωστούν στο σύνολο των παρισταμένων συναδέλφων τους.
Αναφορικά με τους νηπιαγωγούς, αναζητήσαμε τα χαρακτηριστικά της δικής τους δημιουργικής αφήγησης που εκτυλίσσεται με επίκεντρο δεδομένα λογοτεχνικά κείμενα, στο πλαίσιο εκπαιδευτικής ημερίδας που πραγματοποιήθηκε στο Αιγάλεω. Το πρώτο στοιχείο που αξίζει να καταγραφεί ήταν το ιδιαίτερα χαμηλό ποσοστό συμμετοχής τους στο εργαστήριο (πλησίασε στο τεσσεράμισι τοις εκατό), μολονότι είχαν παρακολουθήσει με πολλή προσοχή την εισήγηση που προηγήθηκε. Οφείλουμε βέβαια να διευκρινίσουμε σχετικά με τις συνθήκες στις οποίες το πραγματοποιήσαμε, ότι βρίσκονταν συγκεντρωμένοι διακόσιοι σαράντα νηπιαγωγοί από έξι γραφεία εκπαίδευσης της Αττικής, σε ένα μεγάλο αμφιθέατρο. Η δεύτερη επισήμανσή μας αφορά στην εξαιρετική πρωτοτυπία των κειμένων που παρήγαγαν, το σύνολο των οποίων κινήθηκε στον άξονα της τροποποίησης. Τέλος, τονίζουμε ότι το ενδιαφέρον των παρευρισκομένων να ακουστούν όλα τα κείμενα που παραδόθηκαν, παρέμεινε αμείωτο παρά την προχωρημένη ώρα.
Η συμμετοχή των δασκάλων στην αντίστοιχη δραστηριότητα κυμάνθηκε σε ποσοστό είκοσι πέντε τοις εκατό, αν και το εργαστήριο ξεκίνησε με μεγάλη καθυστέρηση, σύμφωνα με τον αρχικό προγραμματισμό της ημερίδας, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Ναύπλιο και απευθυνόταν στις τρεις περιφέρειες Δημοτικής Εκπαίδευσης του νομού Αργολίδας. Εδώ από τους περισσότερους συμμετέχοντες χρησιμοποιήθηκαν ψευδώνυμα, ενώ τα υπόλοιπα κείμενα παραδόθηκαν ανώνυμα, σε αντίθεση με τους νηπιαγωγούς που στην πλειοψηφία τους προτίμησαν να τα υπογράψουν με τα πραγματικά τους στοιχεία. Εκδηλώθηκε, δε, επίσης ιδιαίτερο ενδιαφέρον από τους εκπαιδευτικούς κατά την ακρόαση των κειμένων τους. Ως ερέθισμα για τη δημιουργική γραφή οι δάσκαλοι αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν κοινό λογοτέχνημα από τα προτεινόμενα, που στο σύνολό τους περιλαμβάνονταν στα σχολικά Ανθολόγια. Κατέληξαν στο I I από «Τα Τραγουδάκια του Φωτούλη», του Ρίτσου. Και σε αυτήν την περίπτωση κυριάρχησε το μοντέλο της τροποποίησης.
Παραθέτουμε το συγκεκριμένο ποίημα, για να διαφανούν οι παρεμβάσεις των δασκάλων στο λογοτεχνικό πρότυπο :
Σύννεφο τριαντάφυλλο, σύννεφο αμαξόπουλο.
Οι φραγκοσυκιές με κατατρύπησαν.
Κάθουμαι και τρώω χρυσά φραγκόσυκα.
Το κοτσύφι μ’ είδε και με ζήλεψε.
Του ‘δωσα φραγκόσυκα. Τα φτερά του μου ‘δωσε.
Τώρα κείνο κάθεται και μασάει στην πέτρα μου.
Κι εγώ από δω πάνου, από το σύννεφο
Σας πετώ φλουριά κι αμυγδαλόψυχες.
Σε κάποια από τις αφηγήσεις το σύννεφο ρίχνει χρυσά φλουριά στον κότσυφα, ο οποίος παραμένει αδιάφορος και συνεχίζει να τσιμπάει φραγκόσυκα. Σε άλλο κείμενο, ο άνεμος δίνει στο σύννεφο τη μορφή του κότσυφα κι εκείνο αρχίζει να ψάχνει στον ουρανό για φραγκόσυκα ενώ σύμφωνα με τρίτη αφηγηματική εκδοχή, η επικοινωνία του προσώπου του ποιήματος με τον κότσυφα διακόπτεται απότομα από τους έντονους ήχους που προέρχονται από διπλανό εργοτάξιο.
Ακολουθεί το ποίημα XVIII από τη συλλογή «Τραγούδια τ’ Ουρανού και του Νερού», επίσης του Γιάννη Ρίτσου, στο οποίο αναφέρονται τα κείμενα των νηπιαγωγών :
Μες στο δάσος, μες στη νύχτα
Μια τρυπίτσα είναι τ’ αστέρι,
Τρέχει από κει μέσα, τρέχει,
Τρέχει ρυάκι το φλουρί,
Ρυάκι το μαργαριτάρι,
Γέμισα τις τσέπες μου,
Γέμισα τα χέρια μου-
Δεν μπορώ να περπατήσω.
Πάρτε τα μου ή πάρτε με.
Με τα χέρια λεύτερα,
Τον Απρίλη να μπατσίσω.
Η κυρία Δέσποινα Παπαδοπούλου αφηγείται ότι ένα αστέρι που το φωνάζουν Τρυπίτσα, γιατί του αρέσει να τρυπώνει παντού, κυρίως όμως στο δάσος, θέλησε να κάνει ένα αστείο. Ο ήχος του ρυακιού του έδωσε την ιδέα : Είπε λοιπόν στον Απρίλη να βρει τρόπο να ειδοποιήσει τους ανθρώπους πως το ρυάκι του δάσους έχει γεμίσει φλουριά και όλοι τους μπορούν να πάνε για να μαζέψουν. Ο Απρίλης ζήτησε αμέσως τη βοήθεια του ανέμου για να διαδώσει τη χαρμόσυνη είδηση και έτσι οι άνθρωποι κατέφτασαν τραγουδώντας. Όταν όμως βούτηξαν μέσα, δεν βρήκαν κανένα φλουρί και σκέφτηκαν ότι κάποιοι άλλοι θα τους είχαν προλάβει. Τότε ακούστηκε σ’ όλο το δάσος ένα παράξενο χαχανητό. ΄Ηταν το αστέρι με το όνομα Τρυπίτσα, που τους θύμισε πως ήταν πρωταπριλιά. Κανείς όμως δεν θύμωσε μαζί του. Αντίθετα, είπαν ευχαριστώ, γιατί ανακάλυψαν ότι ο μεγαλύτερος πλούτος είναι πως βρέθηκαν εκεί, όπου γεύτηκαν τα χρώματα και τις μυρωδιές της ΄Ανοιξης, που τα είχαν ξεχάσει. ΄Εστησαν τρελό χορό μαζί με τα ζώα του δάσους, που κράτησε μέχρι το ξημέρωμα.
Αποδεικνύεται συνεπώς ότι οι εκπαιδευτικοί αν και δεν προθυμοποιούνται στον ίδιο βαθμό με τους μαθητές να συμμετέχουν σε δραστηριότητες δημιουργικής γραφής, εφόσον ξεπεράσουν τις αναστολές τους, απολαμβάνουν ιδιαίτερα τη διαδικασία και παράγουν εξαιρετικά ευφάνταστα κείμενα. Συγκεκριμένα, στην αναδιήγηση που επιχειρούν, επιλέγουν σταθερά τα μοντέλα της τροποποίησης ή της ανατροπής, τουλάχιστον στο βαθμό που το πράττουν και τα παιδιά μικρότερης ηλικίας[9]. Η στάση τόσο των μαθητών όσο και των εκπαιδευτικών ως προς τη δημιουργική αναδιήγηση με την οποία ολοκληρώνεται η λογοτεχνική διδασκαλία, κυρίως όμως τα αποτελέσματα της συμμετοχής τους στα προγράμματα με σχετικό προσανατολισμό, αφενός αναδεικνύουν κατά τον καλύτερο τρόπο την αξία των λογοτεχνικών έργων και αφετέρου επιτρέπουν να αισιοδοξούμε βάσιμα για το μέλλον της ελληνικής εκπαίδευσης.
[1] W. Iser, The Act of Reading. A theory of Aesthetic Response, The Johns Hopkins University Press, Baltimore and London,1991, σ.169 και W. Iser, The Implied Reader, The Johns Hopkins University Press, 1990, σσ. 31,44-45.
[2] Δημήτρη Τζιόβα, Μετά την αισθητική, εκδ.Γνώση, Αθήνα, 1987, σσ. 239,246.
[3] Ενδεικτικά επισημαίνουμε την πρόταση των C. Huck, S. Hepler και J. Hickman για επέκταση της λογοτεχνίας μέσα από τη δημιουργική γραφή των αναγνωστών-μαθητών , (Children’ s Literature in the Elementary School, Holt Rinehart And Winston, inc. 1979, σσ. 679-713), καθώς και τη συνήθη τακτική των δασκάλων στη Γαλλία, να προτρέπουν τους μαθητές τους κατά τη διδασκαλία της Λογοτεχνίας, να παράγουν και οι ίδιοι απλά λογοτεχνικά κείμενα (Κ. Μπαρντώ, «Το μάθημα της Λογοτεχνίας», Το Δέντρο, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1990, τ.56-57,σ.27).
[4] Ο δρ. Northop Frye σε συνέντευξή του στο Language Arts, τ. 57, 1980, σσ. 199-206, τονίζει την εξαιρετική σημασία της δυνατότητας των μαθητών να αναφέρονται στα λογοτεχνικά έργα που διδάχθηκαν, στο πλαίσιο της σχολικής τάξης.
[5] Βλ. σχετικά το πολύ ενδιαφέρον άρθρο της Κούλας Κουλουμπή-Παπαπετροπούλου με τίτλο «Ο Μικρός Πρίγκιπας ξαναγυρίζει κοντά μας, αναζητεί ανθρώπους», στο περιοδικό Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας, τ.8ος: Το Παιδικό-Νεανικό Μυθιστόρημα (Β΄),εκδ. Βιβλιογονία, Αθήνα 1993, σσ. 81-85.
[6] Οι αφηγήσεις προέρχονται από τους μαθητές του 4ου Νηπιαγωγείου Ασπροπύργου της σχ. χρονιάς 2005-2006 και περιλαμβάνονται σε αυτοτελή έκδοση με τίτλο Παιχνίδια με το Μικρό Πρίγκιπα του Εξυπερύ, του Πνευματικού Κέντρου του αντίστοιχου Δήμου.
[7] Για το ρόλο του δασκάλου στην έκφραση της αναγνωστικής ανταπόκρισης και γενικότερα στη λογοτεχνική διδασκαλία βλ. επίσης Ντανιέλ Πενάκ, Σαν ένα μυθιστόρημα, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα, 1996, σ.108, καθώς και Β. Αποστολίδου, Γ. Πασχαλίδη, Ε. Χοντολίδου, «Η λογοτεχνία στην εκπαίδευση: Προϋποθέσεις για ένα νέο πρόγραμμα διδασκαλίας», περ. Σύγχρονα Θέματα, τ.57, 1995, σσ. 78-89.
[8] Ηλία Γ. Ματσαγγούρα, Η Σχολική Τάξη, τ. Β΄ : Κειμενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου, Αθήνα, 2001, σσ. 215, 220-222.
[9] Για τις διαφοροποιήσεις ανάμεσα στα κείμενα των νηπίων και σε αυτά των μαθητών των τριών πρώτων τάξεων του Δημοτικού, βλ. το άρθρο μου «Η δημιουργική αφήγηση-γραφή με ερέθισμα λογοτεχνικά κείμενα. Μια εξελικτική προσέγγιση», στο περιοδικό Διαδρομές, (Γ΄ Περίοδος) τχ.82, Καλοκαίρι 2006, σσ. 20-25.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΜΙΚΡΟ ΠΡΙΓΚΙΠΑ του ΕΞΥΠΕΡΥ από την Ελένη Α. Ηλία
Εκδ. Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ασπροπύργου
ISBN: 960 – 88684 – 1 – 6
Οι εμψυχωτικές δραστηριότητες που χρησιμοποιήθηκαν ξεχωριστά για κάθε κεφάλαιο του έργου του Εξυπερύ Ο Μικρός Πρίγκιπας, προκειμένου τα νήπια να παράγουν τα αφηγηματικά κείμενά τους, περιγράφονται αναλυτικά στο παρόν βιβλίο:
Κεφάλαιο Ι
Τίτλος: Η μοναξιά του μικρού ζωγράφου
Περίληψη: Ο ήρωας, ένας πιλότος που είναι και αφηγητής της ιστορίας, παρουσιάζει τις πρώτες του απόπειρες στη ζωγραφική στην ηλικία των έξι ετών. Εξηγεί επίσης πως τον αποθάρρυνε το γεγονός ότι οι άλλοι δεν καταλάβαιναν πως η ζωγραφιά του απεικόνιζε κάποιο βόα που είχε καταπιεί έναν ολόκληρο ελέφαντα και έτσι δεν ζωγράφισε ποτέ ξανά.
Δραστηριότητα Α. Κάποιο παιδί ζωγραφίζει με το μαγικό μολύβι στο μαγικό χαρτί. Τα υπόλοιπα παιδιά λένε τι βλέπουν κοιτάζοντας το λευκό χαρτί, που αποκαλούμε «μαγική ζωγραφιά». Τα παιδιά ψηφίζουν ποια από τις περιγραφές προτιμούν και από κει και πέρα συνεχίζουν ομαδικά την ιστορία.
Δραστηριότητα Β. Τα παιδιά κοιτάζουν με τα γυαλιά της φαντασίας το πρώτο σχέδιο του πιλότου στο βιβλίο και το παρουσιάζουν.
Κεφάλαιο ΙΙ
Τίτλος: Το ζωγραφιστό αρνί του μικρού πρίγκιπα.
Περίληψη: Καθώς ο πιλότος επισκευάζει το αεροπλάνο του στην έρημο, τον πλησιάζει κάποιο παράξενο παιδί, που του ζητά να ζωγραφίσει για εκείνο ένα αρνί. Ύστερα από αρκετά αποτυχημένα σχέδια, ο πιλότος ζωγραφίζει ένα κασόνι με τρύπες, το οποίο ικανοποιεί απόλυτα το παιδί, αφού μπορεί να κοιτάζει το αρνί μέσα από τις τρύπες.
Δραστηριότητα. Τα παιδιά φορούν ξανά τα γυαλιά της φαντασίας, για να δουν μέσα από τις τρύπες τι υπάρχει στο κασόνι που ζωγράφισε ο πιλότος στον Μικρό Πρίγκιπα.
Κεφάλαιο ΙΙΙ
Τίτλος: Ανακαλύπτοντας την ταυτότητα του καινούργιου φίλου.
Περίληψη: Συζητώντας ο πιλότος με το παράξενο παιδάκι που το αποκαλεί Μικρό Πρίγκιπα, πληροφορείται ότι έρχεται από κάποιον άλλο πλανήτη, που είναι πολύ μικρός σε μέγεθος.
Δραστηριότητα. Τα παιδιά κοιτάζουν με το μαγικό τηλεσκόπιο για να διακρίνουν τον πλανήτη του μικρού πρίγκιπα.
Κεφάλαιο IV
Τίτλος: Γνωριμία με έναν μακρινό πλανήτη.
Περίληψη: Ο αφηγητής επιστρατεύει τις γνώσεις του στην αστρονομία και ανακαλύπτει τον πλανήτη του Μικρού Πρίγκιπα. Επίσης αναφέρεται στην αγωνία του να ζωγραφίσει το πορτρέτο του παράξενου φίλου του όσο γίνεται πιο πιστά για να τον γνωρίσουμε όλοι οι άνθρωποι.
Δραστηριότητα Α. Τα παιδιά με το μαγικό μολύβι που γράφει αόρατα, σημειώνουν ένα όνομα για τον πλανήτη του Μικρού Πρίγκιπα. Το ανακοινώνουν στους συμμαθητές τους και στη συνέχεια η ομάδα ψηφίζει το όνομα που επιθυμεί να αποκτήσει ο πλανήτης του Μικρού Πρίγκιπα.
Δραστηριότητα Β. Τα παιδιά κοιτάζουν στο μαγικό χαρτί που είναι κενό, το πορτρέτο του Μικρού Πρίγκιπα και το περιγράφουν.
Κεφάλαιο V
Τίτλος: Η χλωρίδα του πλανήτη του Μικρού Πρίγκιπα
Περίληψη: Ο Μικρός Πρίγκιπας μιλά στον πιλότο για τις καθημερινές κηπουρικές δραστηριότητες που πραγματοποιούσε στον τόπο του. Κυρίως αναφέρεται στους σπόρους των μπαομπάμπ, δέντρων που η ανάπτυξή τους θα μπορούσε να είναι καταστροφική για τον πλανήτη του.
Δραστηριότητα. Τα παιδιά σκουπίζουν με τη μαγική σκούπα και συγκεντρώνουν σπόρους φυτών από τον πλανήτη του Μικρού Πρίγκιπα.
Κεφάλαιο VI
Τίτλος: Ο Μικρός Πρίγκιπας και το ηλιοβασίλεμα
Περίληψη: Ο Μικρός Πρίγκιπας εκφράζει στον πιλότο την επιθυμία να δει το ηλιοβασίλεμα. Θυμάται τη δυνατότητα που είχε στον μικρό πλανήτη του να το απολαμβάνει οποιαδήποτε στιγμή αισθανόταν την ανάγκη.
Δραστηριότητα. Τα παιδιά φορούν διαδοχικά ένα κασκόλ και μεταμορφώνονται σε Μικρό Πρίγκιπα, για να μιλήσουν για το ηλιοβασίλεμα.
Κεφάλαιο VII
Τίτλος: Εξερεύνηση στη χώρα των Δακρύων.
Περίληψη: Ο πιλότος δυσκολεύεται να επισκευάσει το αεροπλάνο του ενώ το πόσιμο νερό λιγοστεύει δραματικά. Η αγωνία τού προκαλεί εκνευρισμό. Έτσι θυμώνει με τον Μικρό Πρίγκιπα που θέλει να συζητήσει μαζί του. Το παιδί αισθάνεται πληγωμένο και ξεσπά σε κλάματα. Ο πιλότος εγκαταλείπει τη δουλειά του για να το παρηγορήσει.
Δραστηριότητα. Τα παιδιά μπαίνουν διαδοχικά στη χώρα των Δακρύων, που έχουμε φτιάξει, σκορπίζοντας στο πάτωμα κομμάτια από χαρτόνι σε λευκό και γκρι χρώμα, τα οποία έχουν το σχήμα των σταγόνων. Ανάμεσα στα δάκρυα βρίσκεται το κασκόλ του Μικρού Πρίγκιπα, για να φανερώσει την παρουσία του εκεί. Όταν τα νήπια ολοκληρώνουν την εξερεύνησή τους, παρουσιάζουν τις εντυπώσεις τους.
Κεφάλαιο VIII
Τίτλος: Το απαιτητικό τριαντάφυλλο.
Περίληψη: Ο πιλότος μιλάει για το μοναδικό τριαντάφυλλο που υπήρχε στον πλανήτη του Μικρού Πρίγκιπα. Το λουλούδι αυτό είχε την απαίτηση να το φροντίζουν συνεχώς, γεγονός που προκαλούσε δυσαρέσκεια στο αγόρι.
Δραστηριότητα. Τα παιδιά επιλέγουν εάν θα μεταμορφωθούν στο Τριαντάφυλλο ή στο Μικρό Πρίγκιπα, χρησιμοποιώντας μια κόκκινη φόδρα ή το κασκόλ αντίστοιχα. Αφού φορέσουν το ανάλογο διακριτικό, δέχονται ερωτήσεις, προκειμένου να εκφράσουν την ανταπόκρισή τους.
Κεφάλαιο ΙΧ
Τίτλος: Ο αποχωρισμός
Περίληψη: Ο Μικρός Πρίγκιπας αποχαιρετά με θλίψη το λουλούδι, για να ταξιδέψει στους άλλους πλανήτες. Τότε μόνο το τριαντάφυλλο ομολογεί ότι τον αγαπά.
Δραστηριότητα. Η ίδια με του προηγούμενου κεφαλαίου, ώστε τα νήπια να εκφραστούν είτε ως Τριαντάφυλλο είτε ως Μικρός Πρίγκιπας.
Κεφάλαιο Χ
Τίτλος: Στον πλανήτη του Βασιλιά
Περίληψη: Ο Μικρός Πρίγκιπας επισκέπτεται έναν πλανήτη που ο μαναδικός του κάτοικος αυτοαποκαλείται βασιλιάς και δηλώνει ότι εξουσιάζει ολόκληρο το σύμπαν. Όταν όμως το αγόρι ζητά την παρέμβαση του για να απολαύσει το ηλιοβασίλεμα πριν από τη συνηθισμένη ώρα, διαπιστώνει ότι ισχυρισμός του βασιλιά είναι αβάσιμος.
Δραστηριότητα. Στα επόμενα έξι κεφάλαια, από το Χ έως το ΧV χρησιμοποιούμε κοινή δραστηριότητα, αν και την εμπλουτίζουμε με διαφορετικά στοιχεία. Για να φανερώσουμε την παρουσία του Μικρού Πρίγκιπα σε κάθε νέο πλανήτη. Ένα κίτρινο στεφάνι του χουλα Χουπ αναπαριστά τον πλανήτη του πρίγκιπα που είναι η αφετηρία του ταξιδιού του. Την ανάπτυξη τους για κάθε επόμενο πλανήτη, μας λέει η παρουσία στο μπάνιο σε διαφορετικό χρόνο. Στον πλανήτη του βασιλιά υπάρχουν μια καρέκλα παιδική, διαμορφωμένη σε θρόνο και 2 μεγάλα χρωματιστά τουβλάκια τοποθετημένα το ένα πάνω στο άλλο, ώστε να σχηματίζουν σκαμνάκι. Το μαγικό ραβδί αγγίζει κάθε παιδί διαδοχικά. Κι εκείνο ανάλογα με το ρόλο που επιλέγει κάθεται στην αντίστοιχη θέση.
Κεφάλαιο ΧΙ
Τίτλος: Στον πλανήτη του ματαιόδοξου
Περίληψη: Ο Μικρός Πρίγκιπας επισκέπτεται τον πλανήτη, όπου κατοικεί μονάχα ένας ματαιόδοξος. Εκείνος του ζητά να τον χειροκροτάει και να τον κολακεύει. Αρχικά το αγόρι διασκεδάζει, σύντομα όμως βαριέται και απομακρύνεται.
Δραστηριότητα: Στο τρίτο στεφάνι του Χούλα Χουπ που προσθέτουμε, τοποθετούμε ένα ψηλό καπέλο, ένα καθρεφτάκι, το γνωστό κασκόλ και μια μπάλα. Όταν το μαγικό ραβδί αγγίζει κάθε παιδί, εάν εκείνο επιλέγει να μεταμορφωθεί σε Ματαιόδοξο, μπαίνει στο στεφάνι, φορά το καπέλο και κοιτάζεται στο καθρεφτάκι. Μάλιστα για να βεβαιωθούμε για τη μεταμόρφωσή του, το χειροκροτούμε, οπότε βγάζει το καπέλο του και υποκλίνεται για να μας ευχαριστήσει. Αντίθετα, εάν το παιδί επιλέγει το ρόλο του Μικρού Πρίγκιπα, φορά το κασκόλ και κρατά την μπάλα.
Κεφάλαιο ΧΙΙ
Τίτλος: Στον πλανήτη του Μεθύστακα
Περίληψη: Ο Μικρός Πρίγκιπας επισκέπτεται έναν ακόμα πλανήτη, ο οποίος κατοικείται από κάποιον που είναι διαρκώς μεθυσμένος. Το αγόρι τον ρωτά με ενδιαφέρον για ποιο λόγο πίνει. Από την απάντησή του διαπιστώνει ότι ο μεθύστακας είναι εξίσου παράλογος με τους κατοίκους των προηγούμενων πλανητών.
Δραστηριότητα: Χρησιμοποιούμε και τέταρτο στεφάνι, στο οποίο τοποθετούμε διάφορα μπουκάλια, ένα παγουρίνο και το κασκόλ. Κάθε παιδί που το αγγίζει το μαγικό ραβδί, επιλέγει ή να πάρει κάποιο μπουκάλι ή να φορέσει το κασκόλ και να κρατήσει το παγουρίνο. Στην πρώτη περίπτωση έχει επιλέξει τον ρόλο του μεθύστακα ενώ στη δεύτερη αυτόν του Μικρού Πρίγκιπα.
Κεφάλαιο ΧΙΙΙ
Τίτλος: Στον πλανήτη του Επιχειρηματία
Περίληψη: Στον επόμενο πλανήτη τον οποίο επισκέπτεται ο Μικρός Πρίγκιπας, κατοικεί ένας επιχειρηματίας που έχει την εντύπωση ότι είναι ο ιδιοκτήτης των αστεριών. Περνά όλες τις μέρες του μετρώντας την περιουσία του και τα βράδια κλειδώνουν το χαρτάκι με τους λογαριασμούς του στο συρτάρι.
Δραστηριότητα: Στο πέμπτο στεφάνι που αντιστοιχεί στον πλανήτη του επιχειρηματία, τοποθετούμε ένα κομπιουτεράκι, το κασκόλ και μια μικρή κιθαρίτσα. Κάθε παιδί όταν το αγγίζει το μαγικό ραβδί, επιλέγει είτε το κομπιουτεράκι, όποτε υποδύεται τον επιχειρηματία είτε την κιθάρα και το κασκόλ, οπότε υποδύεται τον Μικρό Πρίγκιπα.
Κεφάλαιο ΧΙV
Τίτλος: Στον πλανήτη του Φανοκόρου
Περίληψη: Ο πλανήτης που επισκέπτεται στη συνέχεια ο Μικρός Πρίγκιπας, είναι εξαιρετικά μικρός. Ο μοναδικός του κάτοικος αναβοσβήνει ασταμάτητα ένα φανάρι, καθώς η ημέρα με τη νύχτα εναλλάσσονται σε χρονικό διάστημα ενός λεπτού. Ο φανοκόρος αν και αντιλαμβάνεται τη ματαιότητα της αποστολής του, ωστόσο δεν μπορεί να τη σταματήσει, γιατί περιμένει σχετική εντολή. Με τη στάση του αυτή προκαλεί τη συμπάθεια του Μικρού Πρίγκιπα.
Δραστηριότητα: Στο έκτο στεφάνι τοποθετούμε το κασκόλ και ένα φανάρι με μπαταρία. Το κάθε παιδί που επιλέγει το ρόλο του Μικρού Πρίγκιπα μετά από το άγγιγμα του μαγικού ραβδιού φοράει το κασκόλ ενώ κάθε παιδί που επιλέγει το ρόλο του φανοκόρου, αναβοσβήνει το φαναράκι.
Κεφάλαιο XV
Τίτλος: Στον πλανήτη του Γεωγράφου
Περίληψη: Ο Μικρός Πρίγκιπας φτάνει σε ένα μεγαλύτερο πλανήτη, όπου κατοικεί ένας άντρας που γράφει επιστημονικά βιβλία Γεωγραφίας. Όταν όμως το αγόρι του ζητά πληροφορίες για τον ίδιο του τον πλανήτη, εκείνος δεν είναι σε θέση να απαντήσει, επειδή δεν υπάρχει κανένας εξερευνητής, για να του περιγράψει τον πλανήτη όπου ζει.
Δραστηριότητα: Στο έβδομο στεφάνι του Χουλα Χουπ τοποθετούμε ένα μεγάλο τετράδιο με χοντρό εξώφυλλο, μολύβι και ξύστρα, καθώς και το κασκόλ και έναν ταξιδιωτικό σάκο. Τα τρία πρώτα αντικείμενα τα χρησιμοποιεί όποιο παιδί επιλεγεί στο άγγιγμα του μαγικού ραβδιού να μεταμορφωθεί σε επιστήμονα γεωγράφο. Τα δύο τελευταία χρησιμοποιούνται από όποιον μαθητή υποδύεται τον Μικρό Πρίγκιπα που λειτουργεί στην περίπτωση αυτή σαν εξερευνητής, καθώς δίνει στον γεωγράφο στοιχεία για τον πλανήτη του.
Κεφάλαιο XVI
Τίτλος: Ο πληθυσμός της γης
Περίληψη: Σύμφωνα με την υπόδειξη του Γεωγράφου, ο έβδομος πλανήτης όπου ταξιδεύει ο Μικρός Πρίγκιπας, είναι η Γη, που έχει τεράστιο μέγεθος σε σχέση με όλους τους προηγούμενους πλανήτες. Ο αφηγητής για να αποδώσει την έκταση της γης αναφέρεται στον πληθυσμό της, τον οποίο δεν μετρά συνολικά αλλά ανά ιδιότητες των κατοίκων της. Συγκεκριμένα χρησιμοποιεί τις έξι ιδιότητες των κατοίκων των διαφόρων πλανητών.
Δραστηριότητα: Ένα παιδί υποδύεται το δημοσιογράφο και τα υπόλοιπα τους κατοίκους της γης, από τους οποίους παίρνει συνέντευξη. Ο δημοσιογράφος στο ρεπορτάζ του ρωτά τους κατοίκους για την ιδιότητά τους και για τις ιδιότητες που διακρίνει στους γύρω του. Ύστερα ανακοινώνει τον απολογισμό.
Κεφάλαιο XVII
Τίτλος: Η υπόσχεση του αινιγματικού φιδιού
Περίληψη: Το πρώτο πλάσμα της Γης που συναντιέται με τον Μικρό Πρίγκιπα, είναι ένα φίδι, το οποίο του υπόσχεται να τον βοηθήσει να επιστρέψει στον πλανήτη του, όποτε εκείνος το επιθυμήσει. Ο Μικρός Πρίγκιπας αμφισβητεί αρχικά τη δύναμη του φιδιού ενώ ο υπαινιγμός του τού δημιουργεί απορίες.
Δραστηριότητα: Τα παιδιά διαμορφώνουν ελεύθερα τον πλανήτη Γη, τοποθετώντας κυκλικά διάφορα αντικείμενα. Στο κέντρο του σχηματιζόμενου κύκλου αφήνουμε το κασκόλ και ένα πλαστικό φίδι ή χοντρό σκοινί. Το μαγικό ραβδί αγγίζει διαδοχικά τα νήπια, τα οποία αποφασίζουν αν θα μεταμορφωθούν σε Μικρό Πρίγκιπα φορώντας το κασκόλ ή σε φίδι, κρατώντας πλαστικό φίδι ή το σκοινί.
Κεφάλαιο XVIII
Τίτλος: Αναζητώντας τους ανθρώπους
Περίληψη: Ο Μικρός Πρίγκιπας περπατώντας στην έρημο, συναντάει ένα απλό αγριολούλουδο, το οποίο ρωτά πού θα συναντήσει τους ανθρώπους, όμως εκείνο δεν μπορεί να τον βοηθήσει σχετικά.
Δραστηριότητα: Τα νήπια δραματοποιούν το συγκεκριμένο κεφάλαιο, υποδυόμενα τα αγριολούλουδα με τη στάση του σώματός τους, ενώ κάποιο που περιφέρεται ανάμεσά τους φορώντας το κασκόλ, υποδύεται τον Μικρό Πρίγκιπα. Ο τελευταίος ρωτά όποιο από τα αγριολούλουδα επιλέγει, «πού πήγαν οι άνθρωποι».
Κεφάλαιο XIX
Τίτλος: Ο διάλογος
Περίληψη: Ο Μικρός Πρίγκιπας ακούγοντας την ηχώ του, καθώς φωνάζει για να του απαντήσουν οι άνθρωποι, οδηγείται στο συμπέρασμα ότι οι κάτοικοι της γης δεν έχουν φαντασία.
Δραστηριότητα: Το παιδί στο οποίο φοράμε το κασκόλ μεταμορφώνεται σε Μικρό Πρίγκιπα και επιλέγει τον συμμαθητή του, που θα υποδυθεί την ηχώ του. Ο Μικρός Πρίγκιπας φωνάζει διάφορες φράσεις, τις οποίες το άλλο παιδί επαναλαμβάνει. Στη συνέχεια ο Μικρός Πρίγκιπας διατυπώνει το συμπέρασμά του για τους ανθρώπους.
Κεφάλαιο XX
Τίτλος: Η λύπη που έφερε ένας τριαντάφυλλοκήπος
Περίληψη: Ο Μικρός Πρίγκηπας φτάνει σε ένα μεγάλο ανθισμένο τριανταφυλλοκήπο. Όταν διαπιστώνει πως όλα τα λουλούδια του είναι όμοια με το τριαντάφυλλο στον πλανήτη του, που ισχυριζόταν ότι είναι μοναδικό, αισθάνεται εξαπατημένος και κλαίει.
Δραστηριότητα: Το παιδί το οποίο φοράει το κασκόλ, υποδύεται τον Μικρό Πρίγκιπα και τα υπόλοιπα παιδιά υποδύονται τα τριαντάφυλλα του κήπου. Ο Μικρός Πρίγκιπας περιφέρεται ανάμεσά τους, συνομιλεί με όποια από εκείνα επιθυμεί και στη συνέχεια εκφράζει τις εντυπώσεις του.
Κεφάλαιο XXI
Τίτλος: Η εξημέρωση της αλεπούς
Περίληψη: Ο Μικρός Πρίγκιπας συναντά μια αλεπού, που του προτείνει να την εξημερώσει. Αφού τελικά γίνονται φίλοι, θλίβονται και οι δύο όταν πρέπει να την αποχωριστεί. Η αλεπού ωστόσο δηλώνει στον Μικρό Πρίγκιπα πως δεν μετανιώνει για τη φιλία τους, έστω και αν η απομάκρυνσή του θα της προκαλέσει πόνο, γιατί όλες οι εμπειρίες είναι πολύτιμες. Βοηθά ακόμη τον Μικρό Πρίγκιπα να καταλάβει ότι το τριαντάφυλλο στον πλανήτη του είναι πραγματικά μοναδικό για τον ίδιο, εφόσον έχει συνδεθεί μαζί του.
Δραστηριότητα: Τα παιδιά διαμορφώνουν ελεύθερα τον πλανήτη γη, όπου τοποθετείται μια γούνινη ουρά και το κασκόλ. Ύστερα από το άγγιγμα του μαγικού ραβδιού, το κάθε νήπιο μεταμορφώνεται σε αλεπού εφόσον φορά την ουρά ή σε Μικρό Πρίγκιπα, εφόσον φορά το κασκόλ.
Κεφάλαιο XXII
Τίτλος: Ο μικρός πρίγκιπας στο σιδηροδρομικό σταθμό
Περίληψη: Ο Μικρός Πρίγκιπας συνομιλεί με έναν κλειδούχο. Τον ρωτά για τους επιβάτες των τρένων, τα οποία ταξιδεύουν με μεγάλη ταχύτητα για διαφορετικούς προορισμούς.
Δραστηριότητα: Τα παιδιά διαμορφώνουν το χώρο σαν σιδηροδρομικό σταθμό και κάθονται το ένα πίσω ή απέναντι από το άλλο, για να φαίνονται σαν τους επιβάτες των τρένων. Ένα παιδί το οποίο φορά το κασκόλ υποδύεται τον μικρό πρίγκιπα και ρωτά όποιον επιβάτη επιλέγει «γιατί ταξιδεύει».
Κεφάλαιο ΧΧΙΙΙ
Τίτλος: Ο Μικρός Πρίγκιπας στο εμπορικό κατάστημα
Περίληψη: Ο Μικρός Πρίγκιπας ρωτάει έναν έμπορο που πουλά χάπια τα οποία σβήνουν τη δίψα, για τη χρησιμότητα αυτού του προϊόντος. Η απάντηση του εμπόρου ότι έτσι οι διψασμένοι κερδίζουν χρόνο, τον παραξενεύει πολύ.
Δραστηριότητα Α. Διαμορφώνουμε το χώρο σε κατάστημα όπως επιθυμούμε. Στη συνέχεια κάποιο παιδί φορά το κασκόλ, για να υποδυθεί τον Μικρό Πρίγκιπα. Εκείνος δίνει το κομπιουτεράκι σε όποιο συμμαθητή του επιθυμεί, ώστε ο τελευταίος να απαντήσει ως έμπορος στις ερωτήσεις του Μικρού Πρίγκιπα για τα προϊόντα που πουλά.
Δραστηριότητα Β. Όποιο παιδί φορά το κασκόλ του Μικρού Πρίγκιπα, δίνει το κομπιουτεράκι στο συμμαθητή του που επιλέγει, για να υποδυθεί τον έμπορο. Ο τελευταίος απευθύνει στον Μικρό Πρίγκιπα την ερώτηση «εάν είχες 53 λεπτά της ώρας για ξόδεμα, τι θα έκανες». Αφού ο Μικρός Πρίγκιπας απαντήσει, στη συνέχεια φορά το κασκόλ του στον έμπορο, ο οποίος μεταμορφώνεται σε Μικρό Πρίγκιπα και δίνει με τη σειρά του το κομπιουτεράκι στο επόμενο παιδί που θα υποδυθεί τον έμπορο.
Κεφάλαιο XXIV
Τίτλος: Αναζητώντας ένα πηγάδι στην έρημο
Περίληψη: Ο Μικρός Πρίγκιπας πείθει τον πιλότο ότι είναι πιθανόν να ανακαλύψουν ένα πηγάδι στην έρημο. Έτσι ο πιλότος αρχίζει να περπατά κρατώντας στην αγκαλιά του τον μικρό πρίγκιπα που έχει αποκοιμηθεί, ώσπου βρίσκουν το πηγάδι.
Δραστηριότητα: Τα παιδιά διαμορφώνουν το χώρο σαν έρημο. Σε κάποιο σημείο της τοποθετούν το πηγάδι, που είναι φτιαγμένο με τα στεφάνια τοποθετημένα το ένα πάνω στο άλλο. Το νήπιο που επιλέγεται, βαδίζει στην έρημο κρατώντας στην αγκαλιά του μια κούκλα η οποία αφορά το κασκόλ. Σταματά σε όποιο σημείο επιθυμεί, είτε μακριά από το πηγάδι είτε δίπλα σε αυτό και απαντά ως πιλότος στις ερωτήσεις που του απευθύνονται.
Κεφάλαιο XXV
Τίτλος: Η επέτειος
Περίληψη: Οι δύο ήρωες ξεδιψούν με το νερό του πηγαδιού. Ο Μικρός Πρίγκιπας συμπληρώνει ήδη ένα χρόνο στη γη και ο πιλότος υποψιάζεται ότι προετοιμάζεται για να επιστρέψει στον πλανήτη του. Το ενδεχόμενο αυτό του προκαλεί θλίψη.
Δραστηριότητα. Τοποθετούμε μια τούρτα φτιαγμένη από τα παιδιά μπροστά από εκείνο το παιδί που φορά το κασκόλ, οπότε υποδύεται τον Μικρό Πρίγκιπα. Ρωτάμε τον Μικρό Πρίγκιπα για την επέτειο που γιορτάζει.
Κεφάλαιο XXVI
Τίτλος: Μια επώδυνη επιστροφή
Ο πιλότος παρακολουθεί τον Μικρό Πρίγκιπα να συνομιλεί με το φίδι και κατανοεί το φόβο του. Ο Μικρός Πρίγκιπας με τη σειρά του επιδιώκει να παρηγορήσει τον πιλότο, επειδή αντιλαμβάνεται πόσο θα τον λυπήσει ο αποχωρισμός. Του μιλά για όλα τα πράγματα που θα τους θυμίζουν όσα έζησαν μαζί. Το κεφάλαιο ολοκληρώνεται με την πραγματοποίηση του σχεδίου αναχώρησης του μικρού πρίγκιπα, με τη βοήθεια του φιδιού.
Δραστηριότητα Α: Το παιδί που φορά το κασκόλ για να υποδυθεί τον Μικρό Πρίγκιπα, κρατά από το χέρι όποιον επιλέγει για τον ρόλο του πιλότου και περπατούν μαζί. Απευθύνονται και στους δύο ερωτήσεις σχετικές με τα συναισθήματά τους για την αναχώρηση του Μικρού Πρίγκιπα.
Δραστηριότητα Β: Δημιουργούμε τον ουρανό και τα αστέρια με την τεχνική του κολάζ. Στη μία πλευρά του τοποθετούμε το κασκόλ, ενώ στην άλλη ένα αεροπλανάκι. Το παιδί που καλείται, στέκεται στη μία ή την άλλη πλευρά ανάλογα με το αν επιλέγει να υποδυθεί τον Μικρό Πρίγκιπα ή τον πιλότο αντίστοιχα, οπότε μιλάει για τα αστέρια που του θυμίζουν το φίλο του.
Δραστηριότητα Γ: Στο χώρο που έχουμε διαμορφώσει σαν έρημο αφήνουμε το κασκόλ του μικρού πρίγκιπα και ρωτάμε κάθε παιδί που υποδύεται τον πιλότο, τι έχει συμβεί στο φίλο του, προκειμένου να αναφερθεί στο συμβάν του θανάτου του Μικρού Πρίγκιπα από το δάγκωμα του δηλητηριώδους φιδιού.
Κεφάλαιο XXVII
Τίτλος: Η απορία του πιλότου
Περίληψη. Ο πιλότος έξι χρόνια μετά, αναρωτιέται εάν το τριαντάφυλλο του Μικρού Πρίγκιπα υπάρχει ακόμα ή αν το έχει φάει το αρνί που του ζωγράφισε, γιατί το φίμωτρό του δεν ήταν ολοκληρωμένο. Η διάθεση του πιλότου αλλάζει σύμφωνα με τις υποθέσεις που κάνει.
Δραστηριότητα: Σε ένα στεφάνι του Χουλα Χουπ έχουμε τοποθετήσει το κασκόλ, για να φανερώσουμε την επιστροφή του μικρού πρίγκιπα στον πλανήτη του. Μπροστά από το στεφάνι υπάρχουν δύο ζωγραφιές. Η πρώτη δείχνει πρόσωπα αστεριών να γελούν και η δεύτερη πρόσωπα αστεριών να κλαίνε. Ο μαθητής που καλείται να υποδυθεί τον πιλότο, επιλέγει τη μία από τις ζωγραφιές και αναφέρεται στη χαρά ή τη θλίψη των αστεριών σε σχέση με την τύχη του φίλου του, για τον οποίο αγωνιά.
Ακολουθούν ενδεικτικά μερικά από τα ατομικά κείμενα νηπίων, που περιλαμβάνονται στο βιβλίο μου Παιχνίδια με τον Μικρό Πρίγκιπα του Εξυπερύ.
- Στον πλανήτη του βασιλιά:
Είμαι ο Βασιλιάς και βλέπουμε το ηλιοβασίλεμα μαζί με το Μικρό Πρίγκιπα, γιατί μου ζήτησε να διατάξω τον ήλιο να βασιλέψει. Κι εγώ το έκανα, για να τον ευχαριστήσω. ΄Αλλωστε μ’ αρέσει κι εμένα πολύ το ηλιοβασίλεμα. Θα ήθελα να μείνει μαζί μου ο Μικρός Πρίγκπας, γιατί τον αγαπάω. Κι εκείνος μ’ αγαπάει αλλά θα φύγει από κοντά μου. Όμως θα ξανασυναντηθούμε κάποτε στη γη. Θα πάω εκεί, για να τον προσέχω.
Είμαι ο Βασιλιάς και βρίσκομαι στο βασίλειο μου, μαζί με το Μικρό Πρίγκιπα. Τον διέταξα να μείνει εδώ για λίγες μέρες, για να ξεκουραστεί. Είναι πολύ κουρασμένος. Αυτός με υπάκουσε, επειδή χρειάζεται ξεκούραση. Το βασίλειο μου roύ αρέσει πολύ, γιατί έχει πολλά χρυσάφια, ενώ ο πλανήτης του όχι. Όταν ο Μικρός Πρίγκιπας ξεκουραστεί, θα του ευχηθώ καλό ταξίδι. Έχει νευριάσει πάρα πολύ μαζί μου, επειδή διατάζω συνέχεια τους στρατιώτες μου και δεν τους αφήνω να ξεκουραστούν. Αυτός τους λυπάται. Έχει στρατιώτες και στον πλανήτη του αλλά ντρέπεται να τους διατάζει.
- Στον πλανήτη του ματαιόδοξου:
Είμαι ο Ματαιόδοξος και βρίσκομαι στον πλανήτη μου με μια μεγάλη παρέα. Πέρασε κι ο Μικρός Πρίγκιπας από εδώ και θα ξανάρθει πάλι αύριο. Όλη στην παρέα μου λένε ότι είμαι ωραίος. Και μένα μου αρέσουν οι άλλοι, γιατί είναι πιο καλοί από εμένα. Κάνουν όλες τις δουλειές που τους ζητάω. Με σερβίρουν, με κάνουν μπάνιο και με προσέχουν. Όμως κι εγώ κάνω πράγματα γι’ αυτούς. Μ’ αρέσει να με χειροκροτούν, επειδή το έχω συνηθίσει από παλιά. Εγώ αφηγούμαι ιστορίες κι οι άλλοι με χειροκροτούν. Κι ο Μικρός Πρίγκιπας με χειροκροτεί. Κ εγώ χειροκροτώ όποιον κάνει κάτι σπουδαίο και όμορφο. Μ’ αρέσει να χειροκροτώ τους άλλους, γιατί έτσι γυμνάζονται τα χέρια μου.
Είμαι ο Ματαιόδοξος και βρίσκομαι στον πλανήτη του Μικρού Πρίγκιπα, για να φυτέψω λουλούδια. Όταν μεγαλώσουν, ο πλανήτης του θα γίνει πολύ όμορφος. Εγώ στο δικό μου πλανήτη δεν έχω λουλούδια, γιατί δεν μου αρέσουν. Ο Μικρός Πρίγκιπας με χειροκρότησε όταν τελείωσα, γιατί ευχαριστήθηκε για τα λουλούδια. Όταν φεύγω, ο Μικρός Πρίγκιπας βγάζει το καπέλο του και με χαιρετάει και τον χαιρετάω κι εγώ.
Είμαι ο Μικρός Πρίγκιπας και βρίσκομαι στον πλανήτη μου μόνος μου. Έχω γυρίσει απ’ τον πλανήτη του Ματαιόδοξου. Είναι ωραίος, μορφωμένος, έξυπνος και πλούσιος και τον θαυμάζω. Τον χειροκροτούσα πολλή ώρα επειδή μου έπαιξε θέατρο. Κι έτσι, μου ξανάπαιξε θέατρο. Εγώ πάλι τον χειροκροτούσα, γιατί μόνο εγώ ήμουνα εκεί. Θα ξαναπάω, γιατί μου άρεσε πολύ το θέατρο αλλά μου αρέσει και να τον χειροκροτώ.
- Στον πλανήτη του μπεκρή:
Είμαι ο Μικρός Πρίγκιπας και βρίσκομαι στον πλανήτη του μπεκρή. Όταν μεθάει, μου είπε, δεν ξέρει τι κάνει. Αλλά πίνει, γιατί του λένε οι φίλοι του. Είναι όλοι μεθύστακες. Εγώ πίνω νερό, πορτοκαλάδα, coca – cola και γάλα. Ουίσκι δεν πίνω, γιατί είμαι πάρα πολύ μικρός. Όταν μεγαλώσω, θα πίνω μόνο λίγο, γιατί δεν θέλω να μεθύσω και να μην ξέρω τι κάνω. Αν μεθούσα, δεν θα ήξερα ούτε ν’ ανοίγω τη βρύση, θα την άνοιγα ανάποδα.
Είμαι ο Μικρός Πρίγκιπας και βρίσκομαι στον πλανήτη μου. Όταν διψάω, πίνω νερό, γιατί μόνον αυτό έχει ο πλανήτης μου. Πριν από καιρό είχα πάει σ’ έναν πλανήτη με έναν κάτοικο που έπινε ουίσκι, που είχε σε μπουκάλια. Έπινε πολύ ουίσκι και μεθούσε μέχρι που πέθανε. Όταν εγώ τον γνώρισα, μου είπε «καλώς τον». Όταν ρώτησα γιατί πίνει, μου απάντησε, γιατί έτσι ήθελε. Μου έδωσε κι εμένα να πιω. Εγώ όμως όταν δοκίμασα, του είπα ότι δεν μου άρεσε.
- Στον πλανήτη του επιχειρηματία:
Είμαι ο Επιχειρηματίας και μετράω πόσα αστεράκια έχω, για να δω αν είναι λίγα ή πολλά. Είναι μαζί μου ο Μικρός Πρίγκιπας και με βλέπει, για να μάθει κι αυτός πρόσθεση. Αυτός θέλει να μάθει να μετράει τις κόκα – κόλες, για να έχει να δίνει στους φίλους του όταν πηγαίνουν να τον δουν. Εμένα μόνο τα αστέρια μ’ ενδιαφέρουν και μόνο αυτά μετράω, γιατί περνάει η ώρα μου. Όταν φεύγουν οι φίλοι μου και μένω μόνος μου, μετράω τ’ αστέρια. Τα πρωινά έρχονται οι φίλοι μου και τα βράδια υπάρχουν τ’ αστέρια, για να περνάω την ώρα μου.
Είμαι ο Επιχειρηματίας. Βρίσκομαι στο γραφείο μου και μετράω τους ανθρώπους που έρχονται σε μένα για να ρίξουν τα κιλά τους. Έχω μηχανήματα για να τους αδυνατίζω. Υπάρχουν πάρα πολλοί χοντροί στην πόλη μου κι έρχονται όλοι σε μένα. Κι ο Μικρός Πρίγκιπας γι’ αυτόν το λόγο ήρθε σε μένα, για ν’ αδυνατίσει.
Είμαι ο Μικρός Πρίγκιπας και βρίσκομαι στον πλανήτη μου. Βλέπω τ’ αστεράκια και τα μετράω, για να δω πόσα είναι και να το πω στο Θεό. Σκέφτηκα μόνος μου να το κάνω αυτό, γιατί φαντάζομαι ότι ο Θεός θα βαριέται να τα μετρήσει. Εγώ δεν βαριέμαι. Όταν είναι μέρα, που δεν φαίνονται τ’ αστέρια, μετράω τον ουρανό, για να δω πόσο μεγάλος είναι και να το πω στους άλλους ανθρώπους. Όλοι θέλουν να ξέρουν, αλλά δεν τον μετράνε μόνοι τους, για να μην θυμώσει ο Θεός. Εμένα όμως ο Θεός με αφήνει, αφού είναι φίλος μου, γιατί του μετράω τ’ αστέρια.
- Στον πλανήτη του φανανάφτη:
Είμαι στον πλανήτη μου κι ανάβω το φανάρι τη νύχτα, για να διαβάζω το βιβλίο μου, που είναι μεγάλο και ωραίο. Όλη τη νύχτα διαβάζω και δεν κοιμάμαι καθόλου. Τη μέρα δουλεύω, τρώω, κοιμάμαι και παίζω μπάλα. Γνώρισα και το Μικρό Πρίγκιπα. Ήρθε στον πλανήτη μου να του δώσω χρήματα, ν’ αγοράσει ρούχα. Εγώ έχω χρήματα από τη δουλειά μου. Μαζεύω λουλούδια και τα πουλάω στις νύφες.
Είμαι ο Φανανάφτης και βρίσκομαι στον πλανήτη μου. Δουλεύω μέρα και νύχτα. Ανάβω και σβήνω το φως, γιατί είναι επείγον. Με τη δουλειά μου βοηθάω τους ανθρώπους που είναι στους άλλους πλανήτες. Δουλεύουν πολύ και χρειάζονται φως. Ο Μικρός Πρίγκιπας όταν ήρθε στον πλανήτη μου ένα πρωί, με είδε που έφτιαχνα το φανάρι μου, γιατί ήταν χαλασμένο. Χάρηκε που το έφτιαξα και μου είπε ευχαριστώ. Του αρέσει πολύ το φανάρι που φαίνεται από τον πλανήτη του.
- Στον πλανήτη του γεωγράφου:
Είμαι ο Γεωγράφος και βρίσκομαι στον πλανήτη μου. Γράφω ένα βιβλίο γεωγραφίας για τον πλανήτη του Μικρού Πρίγκιπα. Μου δίνει στοιχεία ο ίδιος, που πέρασε από δω. Ο πλανήτης μου του αρέσει περισσότερο απ’ το δικό του. Δεν έχω γράψει μέχρι τώρα βιβλίο γεωγραφίας για το δικό μου πλανήτη, γιατί μου έχει απομείνει μόνο μια τελευταία σελίδα, κι εκεί γράφω για τον πλανήτη του Μικρού Πρίγκιπα. Δεν έχω άλλο χαρτί. Όταν φύγει ο Μικρός Πρίγκιπας, θα ψάξω στα μαγαζιά και θα βρω χαρτί. Σ’ αυτό, θα γράψω τη γεωγραφία και δικού μου πλανήτη μου, που θα τον έχω εξερευνήσει, ψάχνοντας για χαρτί.
Είμαι ο Γεωγράφος . Γράφω τη γεωγραφία του πλανήτη του Μικρού Πρίγκιπα, που είναι εδώ τώρα και μου μιλάει γι’ αυτόν. Το δικό μου τον πλανήτη θα τον γνωρίσω μαζί του. Θα πάμε να τον εξερευνήσουμε. Μέχρι τώρα δεν είχα βρει καιρό, γιατί είχα να γράψω για τους άλλους πλανήτες, αφού έρχονταν συνέχεια διάφοροι εξερευνητές, ο ματαιόδοξος, ο επιχειρηματίας και άλλοι και μου έδιναν στοιχεία για τους πλανήτες τους.
- Στον πλανήτη Γη:
Είμαι ο Μικρός Πρίγκιπας και βρίσκομαι στη γη. Βλέπω τα τριαντάφυλλα στον κήπο και μου αρέσουν πολύ, γιατί δεν έχω ξαναδεί τέτοια. Στον πλανήτη μου δεν είχα ποτέ λουλούδια. Αν έφυγα από εκεί, είναι για να δω τα τριαντάφυλλα, που τα είχα ακουστά. Για χάρη τους ήρθα απ’ τον πλανήτη μου στη γη. Με μια γλάστρα θα μεταφέρω μερικά στον πλανήτη μου και θα έχω εκατό τριαντάφυλλα. Μαζί τους θα περνώ πολύ καλά και έτσι δεν θα ξαναφύγω ποτέ από εκεί.
Είμαι η Αλεπού. Έμενα μόνη μου και δεν ήθελα φίλους. Δεν μού άρεσε το παιχνίδι. Όταν όμως συνάντησα το Μικρό Πρίγκιπα, ήθελα να τον γνωρίσω, για να παίζουμε, γιατί μου άρεσαν τα ρούχα του. Ήταν άσπρα. Τώρα όπου πηγαίνει, εγώ πηγαίνω μαζί του. Και κοιμόμαστε μαζί. Μου είπε ότι θα μείνει για πάντα κοντά μου και ότι δεν θα γυρίσει ποτέ στον πλανήτη του. Δεν το λυπάμαι το τριαντάφυλλο, που θα μείνει μόνο του εκεί, γιατί παίδευε τον Μικρό Πρίγκιπα ενώ εγώ τον αγαπώ και τον φροντίζω. Αν δεν με είχε γνωρίσει, ίσως και να γύριζε πίσω. Τώρα όμως θα μείνει εδώ και θα ξεχάσει το τριαντάφυλλο.
Είμαι ο πιλότος. Ο Μικρός Πρίγκιπας είναι μαζί μου. Κοιμάται, γιατί είναι κουρασμένος. Περπατήσαμε πολύ, επειδή θέλαμε να φύγουμε από την έρημο. Δεν του άρεσε που η άμμος του λέρωνε τα ρούχα. Έτσι θα πάμε να μείνουμε στο δικό του πλανήτη, που δεν έχει καθόλου άμμο.