Ελένης Α. Ηλία, Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα , εκδ. Ηριδανός, Αθήνα, 2012, Εικονογράφηση: Λήδα Βαρβαρούση
ISBN: 978 – 960 – 335 – 272 – 3
Πρόλογος
Αν εμείς οι σύγχρονοι άνθρωποι αναλογιστούμε πώς είναι σήμερα ο κόσμος, τι διαπιστώνουμε; Διαφοροποιούμαστε άραγε πολύ από τις καρικατούρες του βασιλιά, του ματαιόδοξου, του εξαρτημένου από το ποτό, του επιχειρηματία, του απελπισμένου φαναρανάφτη, του σχολαστικού γεωγράφου; Κι όμως είμαστε εμείς οι ίδιοι που από παιδάκια μας συγκινεί η φιγούρα του Μικρού Πρίγκιπα και συχνά επανερχόμαστε στις εμπειρίες που αποκόμισε από το ταξίδι του στη Γη μας.
Με δεδομένη την ιδιότητα της λογοτεχνίας να διαπαιδαγωγεί, η τεράστια, τόσο διαχρονική όσο και οικουμενική απήχηση του βιβλίου του Εξυπερύ, δεν θα μας επέτρεπε βάσιμα να ελπίζουμε πως ο Μικρός Πρίγκιπας θα μπορούσε να συμβάλει να γίνεται ο κόσμος μας όλο και καλύτερος; Κι αν αυτό τελικά δεν συμβαίνει, μήπως ο λόγος είναι πως δεν τον έχουμε ακόμη γνωρίσει ουσιαστικά, πως δεν του ζητήσαμε όσα ο ίδιος επιθυμεί να μας προσφέρει;
Ο Μικρός Πρίγκιπας προκαλεί όλους μας να σκεφτούμε ξανά τη σχέση μας μαζί του. Να αντιληφθούμε στην παρουσία του την αυτογνωσία του δημιουργού του, την προτροπή του να επιλέγουμε την παιδικότητα ως ενσυνείδητη στάση ζωής, ανεξάρτητα από τη βιολογική μας ηλικία. Κι εμείς είναι αδύνατον να του αντισταθούμε…
Όσοι έχουν λατρέψει τον «Μικρό Πρίγκιπα» του Εξυπερύ, θα αγαπήσουν και τη… συνέχειά του! Η συγγραφέας και Δρ. Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Ελένη Ηλία, απευθύνεται σε μικρούς και … μικρότερους αναγνώστες με το βιβλίο μυθοπλασίας «Μετά τον Μικρό πρίγκιπα» (Ηριδανός, 2012). Σ’ αυτό ένα Κορίτσι παρατηρεί με την αθώα, παιδική ματιά του και προσπαθεί μάταια να επικοινωνήσει με τους ενοίκους του σπιτιού που βρίσκεται μέσα στον αγαπημένο της κήπο, τον χαμένο Παράδεισο της παιδικής της ηλικίας… και διαρκώς αναρωτιέται: «Όλοι εμείς που ζούμε στην εποχή “μετά τον Μικρό Πρίγκιπα”, έχουμε αναλογιστεί άραγε ποτέ ότι αυτό μπορεί να αλλάξει τη ζωή μας; Να κάνει τον κόσμο γύρω μας καλύτερο; Προϋπόθεση όμως για να συμβεί κάτι τέτοιο, είναι να ανακαλύψουμε την πραγματική ταυτότητα του Μικρού Πρίγκιπα και να κατανοήσουμε την αιτία, ή μάλλον την ανάγκη, που τον έφερε κάποτε στον πλανήτη μας. Η απάντηση για το ποιος είναι ο Μικρός Πρίγκιπας βρίσκεται βαθιά μέσα μας. Για να αναδυθεί, φτάνει μόνο ν’ αφουγκραστούμε τους ψιθύρους αυτού του βιβλίου» (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου). Στις τελευταίες σελίδες καταγράφονται προτάσεις για παιγνιώδεις δραστηριότητες αναφερόμενες στην ιστορία του Μικρού Πρίγκιπα.
Το βιβλίο έχει και το παρεάκι του! Ένα δεύτερο βιβλίο με τίτλο: «Παιχνίδια με το Μικρό Πρίγκιπα του Εξυπερύ» (εκδ. Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ασπροπύργου, 2006), το οποίο απευθύνεται, κυρίως, σε εκπαιδευτικούς της Προσχολικής Αγωγής και της Δημοτικής Εκπαίδευσης. Εκεί αναγράφονται εκπαιδευτικές δραστηριότητες που έχουν εφαρμοστεί με μαθητές του 4ου Νηπιαγωγείου Ασπροπύργου, καθώς και μικρά κείμενα που δημιουργήθηκαν από τα ίδια τα παιδιά. Δύο εξαιρετικά ενδιαφέρουσες προτάσεις ανάγνωσης για το καλοκαίρι που είναι ακόμη μπροστά…
http://www.dimofon.gr/magazine/archive.aspx
Αρχείο περιοδικού – Ο Δημοφών
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΩΤΟ:
Ηλία Ελένη, Το παζλ του κήπου: Εκπαιδευτικό περιβαλλοντικό πρόγραμμα
Στο 60ό τεύχος, Ιανουάριος – Φεβρουάριος 2013, σ. 5
1ο στάδιο: Μετά την ανάγνωση του κεφαλαίου με τίτλο «Ο κήπος των αισθήσεων» είτε από τον εκπαιδευτικό είτε από τους μαθητές, οι τελευταίοι το εικονογραφούν τμηματικά. Κάθε παράγραφος αναφέρεται σε ένα διαφορετικό μέρος-στοιχείο του κήπου. Κάθε μαθητής επιλέγει να εικονογραφήσει μία διαφορετική παράγραφο. Όταν όλες οι ζωγραφιές τοποθετηθούν μαζί, συνθέτουν το παζλ του κήπου. Η τοποθέτηση γίνεται ομαδικά από τους μαθητές ύστερα ενδεχομένως από δοκιμές, με βάση την αφηγηματική περιγραφή. Με τη συμβολή της τεχνολογίας το παζλ απαθανατίζεται, καθώς στο επόμενο στάδιο θα τροποποιηθεί σημαντικά. Το 1οστάδιο θα μπορούσε να συνδυαστεί με δραματοποίηση. Κάθε μαθητής έχοντας μπροστά του αναρτημένο το παζλ, υποδύεται το παιδί ή τα διάφορα φυτά και αναφέρεται σε α΄ ενικό πρόσωπο στις εντυπώσεις του από τη ζωή στον κήπο. Όλες οι αφηγήσεις είτε καταγράφονται με τη συμβολή της τεχνολογίας είτε αποδίδονται στη συνέχεια με τη μορφή γραπτού κειμένου από τον ίδιο το μαθητή.
2ο στάδιο: Διαβάζονται σε διαδοχικές συνεδρίες τα κεφάλαια του δεύτερου μέρους, κατά τον ίδιο τρόπο με αυτόν στο 1ο στάδιο. Τα παιδιά εικονογραφούν είτε ατομικά είτε χωρισμένα σε υποομάδες το καθένα από τα κεφάλαια αυτά. Οι ζωγραφιές αντικαθιστούν σταδιακά τα κομμάτια του παζλ. Έτσι αποδίδεται εικαστικά η σταδιακή καταστροφή του κήπου από τους ανθρώπους που τον κατοικούν διαδοχικά. Κατά την ολοκλήρωση του β΄ μέρους όλα τα κομμάτια που είχαν τοποθετηθεί αρχικά στο παζλ έχουν αντικατασταθεί, αποδίδοντας την ολοσχερή καταστροφή του κήπου. Και αυτή η εικόνα του κατεστραμμένου κήπου απαθανατίζεται ώστε να είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμη για σύγκριση με την προηγούμενη. Σε αυτό το 2ο στάδιο, με ερέθισμα το παζλ του κήπου, όπως έχει πλέον διαμορφωθεί ύστερα από τις παρεμβάσεις και τις δραστηριότητες των κατοίκων, η δραματοποίηση περιλαμβάνει εκτός από τους ρόλους του παιδιού και των φυτών αυτούς ακόμη των διαφόρων κατοίκων, που σε α΄ ενικό πρόσωπο παρουσιάζουν τις εντυπώσεις τους από την αλληλεπίδρασή τους με τον κήπο. Κάθε μαθητής επιλέγει το ρόλο που θα υποδυθεί και αναφέρεται στον κατεστραμμένο κήπο μέσα από την οπτική του ρόλου του. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα να αναφερθεί γραπτά στην αναγνωστική εμπειρία του ως συγκεκριμένο αφηγηματικό πρόσωπο και στη συνέχεια να διαβάσει στην ολομέλεια το κείμενό του. Σε επόμενη φάση οι μαθητές μοιράζονται όλους τους ρόλους, δηλαδή του παιδιού, των φυτών και των κατοίκων και αυτοσχεδιάζουν. Η παντομίμα ή οι διάλογοι μεταξύ τους βιντεοσκοπούνται, για να αξιοποιηθούν με ποικίλους τρόπους σε επόμενες φάσεις.
3ο στάδιο: Οι μαθητές θέτουν ως στόχο τους την αποκατάσταση-αναγέννηση του κήπου. Συνθέτουν ομαδικά μια ιστορία με το θέμα αυτό, κάνοντας ειδική μνεία σε καθένα από τα μέρη-στοιχεία του κήπου. Καταγράφουν την ιστορία τους, την εικονογραφούν και αντικαθιστούν για μια ακόμη φορά τα κομμάτια του παζλ. Σε αυτό το τελευταίο στάδιο τα παιδιά αποδίδουν ως θεατρικό δρώμενο την ιστορία τους αναφορικά με την αποκατάσταση του κήπου. Επαναλαμβάνουν αρκετές φορές τη διαδικασία και παρουσιάζουν στο τέλος την ιστορία τους με μορφή ανοιχτής θεατρικής παράστασης.
Επισημάνσεις
Κάθε στάδιο έχει αυτοτέλεια, ώστε η ολοκλήρωσή του να μπορεί να συνιστά και ολοκλήρωση του περιβαλλοντικού προγράμματος.
Επίσης κάθε στάδιο μπορεί να εμπλουτιστεί με πολλά επιπλέον στοιχεία στον τομέα των δραστηριοτήτων, με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ομάδας που θα το υλοποιήσει, π.χ. μουσική επένδυση για κάθε παζλ ή σύνθεση τραγουδιού (μελωδίας και στίχων).
Τζιτζίκι: Βοήθεια, βοήθεια, σας παρακαλώ! Τώρα είμαι μόνο μου μέσα σ’ ένα σπιρτόκουτο. Δεν μπορώ ούτε να κουνηθώ. Οι φίλοι μου ούτε καν έρχονται να με βοηθήσουν. Έσωσαν μόνο τον εαυτό τους. (Στ΄ τάξη, Κόρινθος)Β. Στον κήπο που καταστρέφεται
Τριαντάφυλλο: Τι κάνεις εκεί ρε μπάρμπα; Δεν βλέπεις το ωραίο χρώμα μου και την ευωδιαστή μυρωδιά μου; Θα με χαλάσεις έτσι άκαρδα; Ντροπή σου! Και σε είχα για μετρημένο άνθρωπο. Ίιιι! Πού είσαι Τούλα (φωνάζω στο κοριτσάκι). Έλα να με σώσεις σε παρακαλώ! (Στ΄ τάξη, Κόρινθος)Κοριτσάκι: Μπροστά στα μάτια μου έβλεπα μέρα με τη μέρα να καταστρέφονται οι τριανταφυλλιές. Δεν μπορούσα να κάνω τίποτα μα κάθε μέρα έλπιζα πως όταν κοιτάξω από το παράθυρο, θα είναι όπως παλιά… Ποτέ δεν έγινε όμως αυτό (Στ΄ τάξη, Κόρινθος)
Μοσχομπίζελο: Την ώρα που μπήκε μέσα αυτός ο αγριάνθρωπος, φοβήθηκα, νόμιζα ότι θα διαλύσει όλο το παρτέρι. Μπήκε μέσα με νεύρα και άρχισε να τα πατάει όλα. Ο κήπος διαλυόταν, δεν ήξερα τι να κάνω, πατούσε όλη την οικογένειά μου. Ήταν ένας εφιάλτης. Μέχρι που σκότωσε και κάποια από τα παιδιά. Δεν θέλω να το ξαναζήσω ποτέ αυτό. (Στ΄ τάξη, Κόρινθος)
Δέντρο: Σας παρακαλώ, βοηθήστε με! Ας με ποτίσει κάποιος κι ας φτιάξει αυτόν εδώ τον κήπο, να βλέπω να παίζουν πολλά παιδιά και να χαιρόμαστε κι εγώ και τα παιδιά. (Στ΄ τάξη, Κόρινθος)
Παιδί : Αχ ωραία! Ήρθαν όλα μας τα πράγματα. Το σπίτι είναι όμως λίγο μικρό, δεν θα χωρέσουν όλα αυτά τα χρήσιμα πράγματα. Δεν πειράζει, θα τα βάλουμε στην αποθήκη, στη βεράντα και στον κήπο, στη θέση των λουλουδιών. (Στ΄ τάξη, Κόρινθος)
Κοριτσάκι: Είναι πολύ δύσκολο να βλέπω τον κήπο μου να είναι διαφορετικός. Αλλά το πιο δύσκολο είναι να βλέπω τη συκιά μου κομμένη. Αυτή η μέρα θα μου μείνει αξέχαστη. Λυπάμαι ακόμη περισότερο όσο το σκέφτομαι.Αυτό που με προβληματίζει όμως είναι ότι κανένας δεν διαμαρτυρήθηκε μαζί μου. Μάλλον κανένας δεν νιάζεται πια για τη φύση. (Στ΄ τάξη, Κόρινθος)
Σύκο: Είμαι ένα σύκο. Πριν αρχίσει όλη αυτή η τρέλα όλων να καταστρέψουν τον κήπο,ήμουν πολύ ευτυχισμένο. Περνούσα ατέλειωτες ώρες κρεμασμένο στα κλαδιά της μητέρας μου, της συκιάς, συζητώντας με το Κοριτσάκι. Μου άρεσαν πολύ αυτές οι συζητήσεις. Επίσης μου άρεσε που μπορούσα να κάνω κούνια, όπως ήμουν κρεμασμένο. Αλλά μετά άρχισαν να έρχονται όλοι αυτοί και να χαλάνε την ομορφιά του κήπου. Τώρα που έκοψαν τη συκιά, εγώ θα αρχίσω να σαπίζω κι ύστερα θα πεθάνω. Τι κρίμα! (Στ΄ τάξη, Κόρινθος)
Κοριτσάκι: Αυτή η μέρα ήταν αξέχαστη, πώς θα μπορούσα να την ξεχάσω; Ήταν η μέρα που κατέστρεψαν τον κήπο μου, η χειρότερη της ζωής μου. Ένιωθα σαν να ξερίζωναν ένα μέρος της καρδιάς μου… τόση λύπη με πλημμύρισε. Πανικόβλητη, παρακολουθούσα με δάκρυα στα μάτια την καταστροφή των μοναδικών μου φίλων, της μοναδικής μου οικογένειας. Ύστερα στο τέλος της μέρας ξάπλωσα με δάκρυα στα μάτια. Ξάπλωσα και αποκοιμήθηκα στο χώμα (Στ΄ τάξη, Κόρινθος)
Πισίνα: Γεια σας, είμαι η πισίνα. Βρίσκομαι εδώ μερικές εβδομάδες. Πριν από μένα βρίσκονταν τριαντάφυλλα. Ο ιδιοκτήτης μου με φροντίζει αρκετά καλά. Τα περνάω υπέροχα. (Στ΄ τάξη, Κόρινθος)Δέντρο: Τώρα που ο κήπος έχει φτιαχτεί ξανά ύστερα από την καταστροφή του, βλέπω το κοριτσάκι να κάνει κούνια ευτυχισμένο πάνω στα γέρικα αλλά γερά κλαδιά μου. Είναι μαγευτικό πράγμα αυτός ο μαγικός κήπος που μοιάζει σαν δάσος. Τα πουλάκια λαλούν και η ώρα περνάει γρήγορα. Είμαι πραγματικά ευτυχισμένο και τυχερό δέντρο. (Στ΄ τάξη, Κόρινθος)
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ:
Ηλία Ελένη, Αναγνώσεις… με χρώμα!
Στο 63ο τεύχος, Ιούλιος – Αύγουστος 2013, σ. 6.
Εισαγωγή: Ας απευθύνουμε ο καθένας στον εαυτό του το ερώτημα «Τι είναι τα χρώματα για μένα;» Ας σκεφτούμε, με άλλα λόγια, τη σημασία, το ρόλο που έχουν τα χρώματα στη ζωή μας.
Τα παιδιά ειδικότερα, σκέφτονται με εικόνες. Και οι εικόνες έχουν απαραίτητα χρώμα. Τα χρώματα δεν έχουν ωστόσο θέση μόνο σε περιγραφές εικόνων. Τα χρώματα λειτουργούν και σαν σύμβολα. Διαθέσεις, συναισθήματα, καταστάσεις, ιδέες και αξίες συμβολίζονται με χρώματα.
Συνεπώς και όταν διαβάζουμε ένα λογοτεχνικό κείμενο, θεωρήσαμε πως δεν θα ήταν άστοχο να παροτρύνονται οι αναγνώστες του να σκέφτονται συγκεκριμένα χρώματα και στη συνέχεια να αναφέρονται στους λόγους που τα συσχετίζουν με το κείμενο αυτό. Αναζητώντας το «κυρίαρχο» χρώμα κάθε κεφαλαίου ή ενότητας, προσεγγίζουμε ουσιαστικά το λογοτεχνικό κείμενο. Και καθώς επιχειρούμε να ερμηνεύσουμε τη σχέση του επιλεγμένου χρώματος με το συγκεκριμένο απόσπασμα, μοιραζόμαστε την ανταπόκρισή μας με τους υπόλοιπους αναγνώστες.
Αυτό το αναγνωστικό «παιχνίδι» είναι κατάλληλο για όλες τις ηλικίες αναγνωστών και επιφυλάσσει εκπλήξεις.
Σε παρουσίαση του βιβλίου Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα (Συγγρ.: Ελένη Α. Ηλία, Εξώφυλλο/Σκίτσα: Λήδα Βαρβαρούση, Εκδότης: Ηριδανός, Αθήνα, 2012) διαβάστηκαν από τη συγγραφέα έξι από τα δεκαέξι συνολικά κεφάλαια του βιβλίου, ολόκληρα ή σε επιμέρους ενότητες. Για το καθένα από αυτά όλοι οι ακροατές, ανεξαρτήτου ηλικίας, αναφέρθηκαν στο κυρίαρχο, κατά την άποψή τους, χρώμα του.
Τα διάφορα χρώματα που προτάθηκαν από τους αναγνώστες συχνά συσχετίστηκαν με την περιγραφή συγκεκριμένων εικόνων, όπως αυτές του δειλινού ή του κήπου, οπότε κυρίαρχα χρώματα αναδείχτηκαν το πορτοκαλί ή το κόκκινο και το καφέ, το πράσινο, η πολυχρωμία κ.λπ., αντίστοιχα. Άλλοτε όμως τα κυρίαρχα χρώματα που προτάθηκαν, συσχετίστηκαν με τα συναισθήματα των προσώπων του έργου. Έτσι, για παράδειγμα, το μαύρο και το γκρίζο επιλέχθηκαν από αρκετούς αναγνώστες ως τα κυρίαρχα χρώματα, επειδή θεωρήθηκε ότι αποδίδουν τον πόνο που νιώθει το Κοριτσάκι για την καταστροφή του κήπου. Παρομοίως, το χρυσαφί αναφέρθηκε ως κυρίαρχο χρώμα, για να αποδοθεί ο «θησαυρός» που είχε το Κοριτσάκι στην καρδιά του, που δεν ήταν άλλος από την αγάπη του για τον κήπο.
Σε κάποια περίπτωση μάλιστα ο αναγνώστης επέλεξε να δώσει στα κυρίαρχα χρώματα γεύση και οσμή, κάνοντας λόγο για «γκρι σάπιο» ή «μαύρο μουχλιασμένο», οπότε τα χρώματα γίνονται αισθητά ακόμη και για ανθρώπους που στερούνται την όραση.
Για το τελευταίο κεφάλαιο που αναγνώστηκε, την «Αποκάλυψη» του τρίτου μέρους του βιβλίου, δεν ζητήθηκε απλώς το κυρίαρχο χρώμα αλλά το ζωγράφισμα ενός σκίτσου με το χρώμα αυτό, που να αναπαριστά την εξέλιξη της ιστορίας σύμφωνα με τον κάθε αναγνώστη. Σε κάποιες από τις ζωγραφιές διακρίνουμε το Κοριτσάκι ξανά ευτυχισμένο μέσα στον αναγεννημένο κήπο.
Σε άλλες ζωγραφιές το Κοριτσάκι εμφανίζεται να βρίσκει την ευτυχία, ακολουθώντας τους γλάρους «στους δρόμους της θάλασσας».
Τέλος, σε κάποια ζωγραφιά το Κοριτσάκι οδηγείται στον πλανήτη του Μικρού Πρίγκιπα, όπου στο τριαντάφυλλο εκείνου βρίσκει παρηγοριά για τον κατεστραμμένο κήπο.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΡΙΤΟ:
Για τους αναγνώστες του Μικρού Πρίγκιπα: Το παιχνίδι της ανάγνωσης είναι συναρπαστικό!…
Στο 63ο τεύχος, Ιούλιος – Αύγουστος 2013, σσ. 6-7
Εισαγωγή
Η απόλαυση του κειμένου είναι αποτέλεσμα της διάθεσης του αναγνώστη να παίξει, να συμμετέχει στο αναγνωστικό παιχνίδι που έχει σχεδιάσει ο συγγραφέας. Κάθε αναγνώστης παίζει ασφαλώς αυτό το παιχνίδι με τον δικό του ιδιαίτερο, μοναδικό τρόπο, εφόσον κάθε άνθρωπος είναι ιδιαίτερος και μοναδικός.
Βασικοί Στόχοι προτεινόμενης δραστηριότητας
1) Η βίωση της δημιουργικότητας που χαρακτηρίζει τη λογοτεχνική ανάγνωση.
2) Η αυτογνωσία όπου οδηγείται ο αναγνώστης, η συνειδητοποίηση των στοιχείων της προσωπικότητάς του που τον καθιστούν ξεχωριστό.
Ηλικίες που απευθύνεται η προτεινόμενη δραστηριότητα: Αναγνώστες 10-15 ετών.
Αριθμός ατόμων που απαιτούνται για την ανάπτυξη της δραστηριότητας:
Η δραστηριότητα μπορεί να αναπτυχθεί:
α) σε μικρή ή μεγάλη ομάδα (π.χ. σχολική τάξη, ομάδα ανάγνωσης κ.λπ.)
β) σε ζευγάρι
γ) με έναν μόνο αναγνώστη.
Απλώς σε κάθε περίπτωση απαιτούνται ορισμένες διαφοροποιήσεις.
Άλλες προϋποθέσεις: Όλοι οι αναγνώστες που θα συμμετέχουν στην προτεινόμενη δραστηριότητα να μην γνωρίζουν εκ των προτέρων το περιεχόμενο του βιβλίου αναφορικά με το οποίο αναπτύσσεται η δραστηριότητα αυτή.
Βασική παραδοχή
Όταν η συνέχεια της λογοτεχνικής ιστορίας που διαβάζουμε, είναι διαφορετική από αυτήν που περιμένουμε, προκύπτει η αναγνωστική έκπληξη για την απρόσμενη εξέλιξη, που διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Γίνεται φανερό πως όσο απέχει κάθε αναγνωστική αφηγηματική εκδοχή που εκφράζεται κατά τη διάρκεια της προτεινόμενης δραστηριότητας από την εκδοχή που είναι καταγεγραμμένη στο κείμενο, τόσο αυξάνεται το αναγνωστικό ενδιαφέρον για την εξέλιξη του έργου. Πρόκειται δηλαδή για αυτό που στις λογοτεχνικές προσεγγίσεις αναφέρεται ως διάψευση, ματαίωση των προσδοκιών οι οποίες διαμορφώνονται από τον αναγνώστη αναφορικά με την έκβαση της αφηγηματικής υπόθεσης, με βάση τις ενδείξεις που παρέχει το κείμενο.
Μεθόδευση
α) Σε μια ομάδα διαβάζει δυνατά το κείμενο κάποιος από τα μέλη, κατά προτίμηση διαφορετικός σε κάθε κεφάλαιο. Σε ένα συγκεκριμένο σημείο, η ανάγνωση διακόπτεται ξαφνικά και όποιος από τους ακροατές επιλέγεται από τον αναγνώστη, μεταβάλλεται σε αφηγητή, που συνεχίζει την ιστορία από το σημείο που έχει διακοπεί, όπως ο ίδιος επιθυμεί. Όταν ολοκληρώσει την αφήγησή του, συνεχίζεται η ανάγνωση του κεφαλαίου από το βιβλίο, κατά την οποία διαπιστώνονται οι ομοιότητες και οι διαφορές με την αφήγηση που προηγήθηκε.
Η επιλογή του αφηγητή από τον αναγνώστη μπορεί να γίνει πετώντας μια μπάλα, κυλώντας ή επιδίδοντας ένα συμβολικό για το κεφάλαιο αντικείμενο κ. ο. κ. Το αντικείμενο ή η μπάλα επιστρέφεται από το μέλος της ομάδας όταν ολοκληρώνει την αφήγησή του, ώστε να δηλώσει ότι μπορεί να συνεχιστεί η ανάγνωση του κειμένου.
β) Σε ένα αναγνωστικό ζευγάρι τα δύο πρόσωπα εναλλάσσονται στους ρόλους του αναγνώστη και του αφηγητή στα διαδοχικά κεφάλαια. Όταν ο πρώτος σταματά την ανάγνωση από το βιβλίο σε ένα συγκεκριμένο σημείο, ο άλλος ξεκινά την αφήγησή του από το σημείο αυτό.
γ) Ο μοναχικός αναγνώστης, προκειμένου να παίξει στη δραστηριότητα, θα έχει σημειώσει από πριν στο βιβλίο το υποδεικνυόμενο σημείο που πρέπει να σταματήσει σε κάθε κεφάλαιο. Όταν φτάσει στο σημείο αυτό, θα κλείσει το βιβλίο και θα γράψει τη συνέχεια της ιστορίας. Όταν ολοκληρώσει, θα συνεχίσει την ανάγνωση, προκειμένου να συγκρίνει κατά πόσο η αφηγηματική εκδοχή του προσεγγίζει αυτή του κειμένου.
Σημείωση: Το πλέον σημαντικό για την επιτυχία της προτεινόμενης δραστηριότητας είναι η επιλογή του κατάλληλου σημείου για τη διακοπή της αφήγησης σε κάθε κεφάλαιο. Κατάλληλο θεωρείται το σημείο που η συνέχεια της ιστορίας είναι απρόβλεπτη, απροσδόκητη από τον αναγνώστη.
Στη συνέχεια θα παρουσιάσουμε ενδεικτικά ένα σημείο ανά κεφάλαιο του βιβλίου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα», όπου θα μπορούσε να διακοπεί η ανάγνωση, προκειμένου να δοθεί ο λόγος στο πρόσωπο που αναλαμβάνει να αφηγηθεί τη συνέχεια. Η επιλογή των σημείων έγινε ασφαλώς με στόχο οι αφηγήσεις που θα προκύψουν να αποκλίνουν σημαντικά από το παραπάνω λογοτεχνικό κείμενο.
ΜΕΡΟΣ Α
Κεφ. Φτάνοντας στην «έρημο»:
΄Εχω φτάσει σε τούτη την παραλία, ελπίζοντας… (σ. 11)
Κεφ. Υπόσχεση:
Περπάτησα ξελαφρωμένη, αργά, σχεδόν τελετουργικά στο όριο της θάλασσας με την ξηρά, ακολουθώντας … (σ. 13)
Κεφ. Το δώρο του δειλινού:
…σιγά-σιγά καταλαβαίνω ότι πλησιάζει προς την παραλία. Τελικά κατορθώνω να ξεχωρίσω… (σ. 15)
Κεφ. Ο κήπος των αισθήσεων:
Χάρη στην ηχηρή και δύσκολα ορατή παρουσία των τζιτζικιών, ο κήπος μου συχνά μετατρεπόταν σε… (σ. 18)
Κεφ. Ένα αντίο σε εκκρεμότητα:
Πετάχτηκα από το κρεβάτι μου τρομερά αναστατωμένη… (σ. 21)
ΜΕΡΟΣ Β
Κεφ. Φόβος:
Το ηλικιωμένο ζευγάρι έβλεπε τον κήπο… (σ. 25)
Κεφ. Οι παντογνώστες:
Οι δύο παντογνώστες δεν σταμάτησαν όμως εκεί… (σ. 29)
Κεφ. Ο Ασήμαντος:
Το Κοριτσάκι άργησε να διαπιστώσει ότι ο άντρας κρυβόταν ανάμεσά στις πικροδάφνες, για να… (σ.30)
Κεφ. Η Πολυάσχολη:
Οι ελπίδες που είχε το Κοριτσάκι αναπτερώθηκαν… (σ. 34)
Κεφ. Άνθρωποι με οθόνες:
-Πρέπει να ειδοποιήσω τα τζιτζίκια να είναι πολύ προσεκτικά, σκέφτηκε το Κοριτσάκι… (σ. 35)
Κεφ. Καταναλωτές:
-Θέλεις να παίξουμε κρυφτό; Υπάρχουν καταπληκτικές κρυψώνες… (σ. 37)
Κεφ. Διάσημος:
Ο άνθρωπος σκέφτηκε για μερικά δευτερόλεπτα… (σ. 41)
ΜΕΡΟΣ Γ
Κεφ. Η αποκάλυψη:
-Μα εγώ μόνο στον κήπο μπορώ να ζήσω, είπε το Κοριτσάκι απελπισμένο… (σ. 45)
Κεφ. Η συνάντηση:
Θέλω ν’ αποτελειώσω κάτι… (σ. 47)
Κεφ. Επιστροφή:
Αυτό που αντίκρισα μου είναι αδιανόητο… (σ. 49)
Επίλογος:
Αναλογίζομαι συχνά την Αλεπού. Ίσως να θυσιάστηκε για να… (σ. 52)
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ:
Ηλία Ελένη, Όλη η τάξη μια παρέα… Εκπαιδευτικό πρόγραμμα
Στο 68ο τεύχος, Μάιος – Ιούνιος 2014, σσ. 6-7.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΜΠΤΟ:
Ηλία Ελένη, …και οι “άλλοι” στην παρέα!
Στο 69ο τεύχος, Ιούλιος – Αύγουστος 2014, σσ. 8-9.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΤΟ:
Ηλία Ελένη, Τι θα κάνεις εις τους κήπους; Εκπαιδευτικό πρόγραμμα
Στο 71 τεύχος, Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2014, σ. 5.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΒΔΟΜΟ:
Ηλία Ελένη, “Απίθανες” παιδικές αφηγήσεις από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Τι θα κάνεις εις τους κήπους»;
Στο 74 τεύχος, Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2015, σσ. 6-8.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΟΓΔΟΟ:
Ηλία Ελένη, Όταν “το κοριτσάκι με τα σπίρτα” ζει στην εποχή “μετά τον Μικρό Πρίγκιπα”…
Στο 77 τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2016, σσ. 6-7.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΑΤΟ:
Ηλία Ελένη, Μια οικογένεια για το κοριτσάκι
Στο 78 τεύχος, Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2016, σσ. 10-11.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΕΚΑΤΟ:
Ηλία Ελένη, Όταν οι μικροί πρίγκιπες μεγαλώσουν… Εκπαιδευτικό πρόγραμμα
Στο 79o τεύχος Οκτώβριος – Δεκέμβριος 2016, σσ. 6-8.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΝΔΕΚΑΤΟ:
Ηλία Ελένη, Γύρω – γύρω όλοι: Εκπαιδευτικό, εμψυχωτικό πρόγραμμα
Στο 80 τεύχος, Ιανουάριος – Μάρτιος 2017, σσ. 4-5.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΩΔΕΚΑΤΟ:
Ηλία Ελένη, “Κάπου θα συναντηθούμε… στο ίδιο σύμπαν ζούμε”. Εκπαιδευτικό πρόγραμμα
Στο 81 τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2017, σσ. 12-13.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΕΚΑΤΟ ΤΡΙΤΟ:
Ηλία Ελένη, Όταν το κοριτσάκι γίνεται προσφυγάκι (Ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τους “δρόμους της προσφυγιάς” με τον τίτλο “Δρόμο παίρνει δρόμο αφήνει”…)
Στο 82 τεύχος, Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2017, σσ. 10-12.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΕΚΑΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ:
Ηλία Ελένη, Ο διάλογος του Συγγραφέα με τον Αναγνώστη
Στο 85 τεύχος, Απρίλιος – Ιούνιος 2018, σσ. 4-5.
Μαθητές της Δ’ Δημοτικού (του σχολείου Αγίας Μαρίνας Νέας Μάκρης) γράφουν και εικονογραφούν ιστορίες για το τι απέγιναν τα αφηγηματικά πρόσωπα των κεφαλαίων «Φόβος» και «Άνθρωποι με οθόνες» του βιβλίου Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα (εκδ. Ηριδανός, 2012). Θα καταφέρουν οι ήρωες στις ιστορίες των παιδιών να κατανικήσουν κάποτε τις φοβίες τους και να «απεξαρτηθούν» από τις οθόνες, ώστε να απολαύσουν την ομορφιά γύρω τους;
α) Κεφ. «Φόβος»:1. Οι δύο ηλικιωμένοι άνθρωποι, όταν έφυγαν από τον κήπο, πήγαν σ’ ένα σπίτι στην Αθήνα, σε πολυκατοικία, για να βρίσκονται μακριά από λουλούδια και έντομα. Έζησαν στην Αθήνα μέχρι που είδαν μια μεγάλη θάλασσα. Το μέρος με τη θάλασσα τους εντυπωσίασε και έτσι αποφάσισαν να μείνουν εκεί για πάντα.
2. Οι φοβισμένοι παππούδες μετά το σπίτι με τον κήπο, πήγαν να μείνουν σε ένα διαμέρισμα στην Αθήνα. Εκεί είχαν κάποιους γείτονες που αγαπούσαν τα φυτά. Μια μέρα πήγαν στους γείτονές τους για φαγητό. Όταν κάθισαν να φάνε, μύρισαν τα λουλούδια και έφυγαν τρέχοντας. Το πρωί πήραν τις βαλίτσες τους και έφυγαν μακριά, στην Κρήτη. Εκεί κάθονταν συνέχεια μόνοι. Δεν πήγαιναν βόλτες έξω ούτε για φαγητό σε κανέναν.
3. Όταν ο παππούς και η γιαγιά έφυγαν από τον κήπο, πήγαν να ζήσουν στην Αθήνα, που δεν έχει κήπους. Αλλά ο γείτονάς τους είχε πάρα πολλά φυτά ακόμα και δέντρα στην ταράτσα του σπιτιού. Όταν πήγαν ο παππούς με τη γιαγιά να του μιλήσουν για αυτό, ο γείτονας τους εξήγησε ότι απλά έπρεπε να φροντίζει τα φυτά του. Τότε αυτοί έφυγαν θυμωμένοι. Αμέσως μετά πέρασε μια ιδέα από το μυαλό του παππού. Πήρε ένα ψαλίδι και έκοβε όλα τα φυτά στην ταράτσα. Τότε μια πεταλούδα κάθισε στο χέρι του. Ο παππούς άρχισε να ουρλιάζει αλλά μετά κατάλαβε ότι η πεταλούδα δεν του έκανε κακό. Από τότε πήγαν με τη γιαγιά στην εξοχή, όπου έζησαν ευτυχισμένοι.
β) Κεφ.«Άνθρωποι με οθόνες»: 1. Το επόμενο σπίτι που πήγαν όταν άφησαν τον κήπο οι άνθρωποι με τις οθόνες, ήταν ακόμα καλύτερο από το πρώτο αλλά αυτοί και πάλι ασχολούνταν συνέχεια μόνο με την τεχνολογία. Έτσι η ζωή τους ήταν πολύ βαρετή.
2. . Όταν η οικογένεια έφυγαν από αυτό το σπίτι, πήγαν σε ένα άλλο. Και πάλι όμως ήταν τόσο απασχολημένοι με τις οθόνες τους, που ο καινούριος κήπος τους έγινε κι αυτός ένα μαύρο χάλι.
3. Τα αδέρφια πήγαν σε μια γειτονιά στην Πάτρα κι όσο έμεναν εκεί, έπαιζαν συνέχεια παιχνίδια στο κινητό. Όταν πήγαν μια εκδρομή στην Εύβοια, πάλι έπαιζαν με ένα τάμπλετ που βρήκαν μέσα στην καφετέρια. Αργότερα γύρισαν στο δωμάτιό τους και έπαιζαν βιντεοπαιχνίδια στον υπολογιστή. Μετά άνοιξαν την τηλεόραση αλλά κοιμήθηκαν από την πολλή οθόνη. Έτσι ονομάστηκαν «Τα αδέρφια της οθόνης».
Συμπεράσματα: Στις ιστορίες των παιδιών οι ηλικιωμένοι ήρωες που φοβούνταν τη φύση, αφού έκαναν αρκετές προσπάθειες να την αποφύγουν, τελικά συμφιλιώθηκαν μαζί της και άρχισαν να την χαίρονται. Οι ήρωες όμως που περνούσαν όλη τη ζωή τους μπροστά στις οθόνες, δεν άλλαξαν συμπεριφορά, η εξάρτησή τους αποδείχτηκε ανίατη.
Παιδικές ιστορίες, εμπνευσμένες από το “Διάσημο” του βιβλίου Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα (συγγρ. Ελένη Α. Ηλία, εικ.: Λήδα Βαρβαρούση, εκδ. Ηριδανός, 2012).
Γράφουν και εικονογραφούν μαθητές και μαθήτριες Τετάρτης Τάξης:
Ο διάσημος star σκεφτόταν πως το σπίτι που έμενε με το μεγάλο σαλόνι και την πισίνα, φαινόταν λίγο για έναν σταρ όπως αυτός. Έτσι μετακόμισε σε ένα σπίτι ψηλά στο βουνό, ώστε οι θαυμαστές του να έχουν άπειρο χώρο και να τον βλέπουν να μένει στο καλύτερο σπίτι. Όμως για πολύ καιρό δεν ερχόταν κανένας παρά μόνο ένας με αναπηρικό καροτσάκι. Ο σταρ τον ρώτησε πού είναι οι υπόλοιποι θαυμαστές του. Εκείνος του απάντησε ότι είχε έρθει ένας νέος πλούσιος σταρ στην πόλη που ήταν πολύ ταλαντούχος και έμενε ακριβώς στο κέντρο. Ο διάσημος άρχισε να κοκκινίζει αλλά ο τύπος με το αναπηρικό καροτσάκι του είπε να ησυχάσει, αφού ο ίδιος ήταν ακόμη θαυμαστής του. Αλλά ο διάσημος τον έδιωξε. Ένα πνεύμα όμως που συνάντησε ο διάσημος, του είπε «ο κήπος στο παλιό σου σπίτι ήταν μια χαρά στην αρχή και τον κατέστρεψες. Και σαν να μην έφτανε που άλλαξες σπίτι κι αυτό δεν άρεσε στους θαυμαστές σου, έδιωξες και το γέρο με το αναπηρικό καροτσάκι, που σου απέμεινε. Ελπίζω να πήρες το μάθημά σου πως όποιος έχει αρκετά να μην ζητάει κι άλλα, γιατί θα μείνει με 0.
Ο διάσημος σκέφτηκε «Πρέπει να φυτέψω και άλλα λουλούδια για να ομορφύνω τον κήπο μου κι έτσι να έρχονται περισσότεροι θαυμαστές». Φώναξε τότε κηπουρό και ο κήπος ξαναγέμισε λουλούδια. Τα περιστέρια έρχονταν σε ομάδες και μια φορά σχημάτισαν πετώντας ένα τριαντάφυλλο, για να σκεφτεί ο διάσημος να φυτέψει και τριανταφυλλιές, που δεν υπήρχαν μέχρι τότε στον κήπο. Οι πεταλούδες πετούσαν πάνω από τον όμορφο και καταπράσινο κήπο. Κάποιοι θαυμαστές έτρεχαν με τα παιδιά τους μέσα στον κήπο και έπαιζαν με τα λουλούδια. Ο διάσημος ήταν πολύ χαρούμενος που όλοι χαίρονταν!
Ο διάσημος αφού ξήλωσε όλα τα φυτά και τα πίσω δέντρα του σπιτιού, μετά από λίγο καιρό έφυγε από το σπίτι. Δεν του άρεσε το μέρος, ήταν πολύ μικρό γι’ αυτόν. Νοίκιασε σπίτι κοντά σε μια απομονωμένη λίμνη. Εκεί είχε πάρα πολλά ζώα, φυτά, δέντρα και λουλούδια. Έτσι συνέχισε την καριέρα του με πολλή ευχαρίστηση και ηρεμία.
Τρίτη απόγευμα μετακόμισα στο καινούριο μου σπίτι. Το όνομά μου είναι Εβελίνα και είμαι διάσημη. Αυτό το σπίτι δεν είναι ακριβώς καινούριο για εμένα, έμενα εδώ και παλιά. Έχω να πω ότι έχω μετανιώσει που δεν άφησα στον κήπο του σπιτιού ούτε ένα φυτό. Τώρα όμως θέλω να το διορθώσω! Θα κάνω πιο μικρή την πισίνα, για να βάλω δέντρα. Θα κάνω πιο μικρό το σαλόνι, για να βάλω λουλούδια. Έτσι το σπίτι θα γίνει υπέροχο!!!
Ο star που αποφάσισε να διαλύσει τον κήπο για να φτιάξει μία πισίνα, αφού το έκανε, βαρέθηκε τις επισκέψεις. Έτσι αποφάσισε να ταξιδέψει και να βρει κάτι καλύτερο. Βρήκε μια περιοχή, που λεγόταν Νέα Μάκρη. Τότε ο star έζησε πολύ καλά εκεί σε ένα σπίτι ακόμη καλύτερο από το άλλο και πολύ μεγάλο.
Οι θαυμαστές μου έκοβαν τα φυτά μόνοι τους, για να με αναγκάσουν να φτιάξω εκεί μια πισίνα. Τότε έβαλα πολλά φυτά πίσω από το φράχτη, στην πίσω αυλή και σε όλα τα ελεύθερα μέρη. Κι έτσι το σπίτι τώρα έχει και πιο μεγάλο σαλόνι και πισίνα και πολλά φυτά.
Ο διάσημος star βαρέθηκε τις επισκέψεις και τις φωτογραφίες στο σπίτι με την πισίνα και το τεράστιο σαλόνι και έφυγε για να ζήσει σε μια άλλη πιο φτωχή χώρα. Επειδή είχε πάρα πολλά χρήματα, βοηθούσε τους ανθρώπους εκεί να χτίσουν σπίτια, μαγαζιά, ταβέρνες, εργοστάσια και σχολεία. Αφού όμως κατάλαβε ότι τον εκμεταλλεύονταν για να έχουν πιο ωραία ζωή από αυτόν, αποφάσισε να γυρίσει πίσω. Αλλά στο παλιό του σπίτι τώρα ζούσαν άλλοι.
Ο διάσημος Τάσος Καρεκλής, γνωστός και με το παρατσούκλι Μολυβοκέφαλος, ήταν σχεδιαστής μολυβιών. Στο υπόγειο του σπιτιού που έμενε, βρήκε ένα χαρτί που έγραφε «αυτός ο κήπος λαχταριστός όπως πάντα να είναι και να μείνει». Τότε αγχώθηκε και έψαξε στη σοφίτα, τα δωμάτια και ό, τι άλλο υπάρχει στο σπίτι μέχρι που βρήκε μια φωτογραφία του κήπου, όπως ήταν παλιά. Ταράχτηκε, χάλασε την πισίνα και αγόρασε σπόρους από το ανθοπωλείο, για να τους φυτέψει. Όταν έφτιαξε τον κήπο ακριβώς ίδιο, ευχαριστήθηκε. Από τότε συνέχισε τη ζωή του στο σπίτι με τον κήπο, που τον περιποιόταν, τον πότιζε και δεν άφηνε κανέναν να τον χαλάσει.
Ο διάσημος έφυγε από το σπίτι με την πισίνα και έχτισε μια πόλη, που την είχε όλη δική του και κόστισε πάρα πολλά εκατομμύρια ευρώ. Αλλά ακόμα του είχαν μείνει πολλά χρήματα. Τα ξόδεψε κι αυτά, για να φτιάξει ένα κτήριο από χρυσό.
Ο διάσημος έφτιαξε ένα χρυσό σπίτι και κάθε μέρα πέταγε στον κόσμο πολλά-πολλά εκατομμύρια. Κάποτε όμως του τελείωσαν τα χρήματα και έφυγε άφραγκος για το παλιό του σπίτι.
Αφού ο διάσημος είχε καταστρέψει όλο τον κήπο, για να το μετατρέψει σε σαλόνι και πισίνα, όλος ο κήπος έγινε γκρι. Δεν είχε πια ήλιο και ποτέ δεν ήταν άνοιξη αλλά μόνο φθινόπωρο και χειμώνας. Τα Χριστούγεννα δεν ερχόταν ο Αϊ-Βασίλης ούτε παιδιά να πουν τα κάλαντα. Και το σημαντικότερο για το διάσημο είναι ότι δεν έρχονταν πια θαυμαστές. Στις συναυλίες δεν τον δέχονταν και κατέληξε ένας εργένης χωρίς δουλειά, που έπαιζε βιντεοπαιχνίδια κι έβλεπε τηλεόραση, τρώγοντας πατατάκια και παραγγέλνοντας πίτσα με όλα τα φώτα σβησμένα και τις κουρτίνες κλειστές. Στα pet shop δεν τον άφηναν να πάρει ούτε σκύλο ούτε γάτα, γιατί ήξεραν ότι δεν έχει ήλιο ούτε χώρο για να παίζουν τα ζώα. Έτσι κατάντησε όπως είπα πριν, άφησε γένια κι έγινε χοντρός.
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ:
Ηλία Ελένη, Το blog ως “βήμα” δημιουργικής γραφής για μαθητές. Τρεις περιπτώσεις στο Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο
Στο 95o τεύχος Οκτώβριος – Δεκέμβριος 2020, σσ. 7-10
- Εισαγωγή
Προκειμένου οι μαθητές να συμμετέχουν καθολικά και πρόθυμα σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες δημιουργικής γραφής, προτείνεται ως αποτελεσματικότερο κίνητρο η αξιοποίηση και ανάδειξη των μαθητικών κειμένων (Ηλία και Ματσαγγούρας, 2006). Εδώ παρουσιάζεται η πρόταση να δημοσιεύονται στα ιστολόγια του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου (Π.Σ.Δ.) τα παραγόμενα στο πλαίσιο εκπαιδευτικών προγραμμάτων κείμενα, ως ένας από τους προσφορότερους τρόπους ανάδειξής τους. Γίνεται αναφορά σε τρία ιστολόγια ισάριθμων ομάδων του Π.Σ.Δ., στα οποία περιλαμβάνονται ομαδικά και ατομικά αφηγηματικά κείμενα που παρήγαγαν μαθητές δημοσίων νηπιαγωγείων και δημοτικών σχολείων.
Τα ιστολόγια του Π.Σ.Δ. προσφέρουν απεριόριστες δυνατότητες για ουσιαστική προσωπική έκφραση και επικοινωνία. Η συνειδητοποίηση από μέρους των μαθητών της αποτελεσματικότητας των συγκεκριμένων ιστολογίων ως βήματος δημιουργικής γραφής, ενισχύει τη διάθεση να επιθυμούν και να επιδιώκουν τη συνεχή ενασχόληση με σχετικά εκπαιδευτικά προγράμματα. Η ποιότητα των κειμένων βελτιώνεται σταδιακά, ως συνέπεια της επαναλαμβανόμενης συμμετοχής των μαθητών σε δραστηριότητες δημιουργικής γραφής. Η εν λόγω εμπειρία συμβάλλει στον εθισμό τους στην απόλαυση που προσφέρει η δημιουργική γραφή και η δημιουργική έκφραση γενικότερα και καλλιεργεί τη διάθεσή τους να καταγράφουν και να δημοσιοποιούν το περιεχόμενο της δημιουργικής σκέψης τους.
- Εστιάζοντας στα Ιστολόγια τριών ομάδων του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου
Από τα πολλές χιλιάδες μέλη του Πανελληνίου Σχολικού Δικτύου, εκπαιδευτικούς και μαθητές, έχουν συσταθεί εκατοντάδες ομάδες. Η ένταξη σε ομάδες, προσφέρει στα μέλη τους τη δυνατότητα να ενημερώνουν και να ενημερώνονται ανελλιπώς για τις νέες αναρτήσεις και εκδηλώσεις τους.
Το πρώτο από τα τρία ιστολόγια στα οποία εστιάζει το παρόν άρθρο, είναι το https://blogs.sch.gr/paidikakeimena/ Πρόκειται για το ιστολόγιο της ομάδας με το όνομα ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ από την Ελένη Ηλία-sch.gr, που δημιούργησα το 2020. Σε αυτό το ιστολόγιο έχουν αναρτηθεί συνολικά περίπου διακόσια εξήντα ατομικά και εκατόν είκοσι επτά ομαδικά κείμενα μαθητών και εκπαιδευτικών (δασκάλων και νηπιαγωγών), που παράχθηκαν στο πλαίσιο δεκάδων διαφορετικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Τα κείμενα αυτά σε αρκετές περιπτώσεις είναι ενσωματωμένα σε αναρτημένα άρθρα και εισηγήσεις που έχουν ήδη δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά και σε τόμους πρακτικών συνεδρίων. Σε άλλες περιπτώσεις τα κείμενα δημιουργικής γραφής περιλαμβάνονται στο Παράρτημα των σχετικών άρθρων.
Το δεύτερο από τα ιστολόγια για το οποίο γίνεται λόγος, είναι το https://blogs.sch.gr/eisk της ομάδας Δημιουργικοί Eκπαιδευτικοί. Η ομάδα αριθμεί περισσότερα από εννιακόσια μέλη, εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ποικίλων ειδικοτήτων. Το ιστολόγιο, που δημιουργήθηκε το 2013, συχνότατα φιλοξενεί μαθητικά κείμενα, που παράγονται στο πλαίσιο εκπαιδευτικών προγραμμάτων δημιουργικής γραφής σε διάφορα σχολεία. Τα ατομικά μαθητικά κείμενα που έχουν αναρτηθεί σε αυτό είναι τριακόσια τριάντα έξι ενώ τα ομαδικά είναι εκατόν τριάντα τέσσερα.
Το τρίτο από τα ιστολόγια, είναι το https://blogs.sch.gr/eilia/ της ομάδας meta_ton_mikro_prigipa Το ιστολόγιο δημιουργήθηκε το 2019, προκειμένου να φιλοξενήσει κείμενα που παράχθηκαν από αναγνώστες του βιβλίου μου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» (εκδ. Ηριδανός, 2012), οι οποίοι συμμετείχαν σε δώδεκα διαφορετικά εκπαιδευτικά προγράμματα, που επικεντρώνονται στο συγκεκριμένο βιβλίο. Ο αριθμός των ατομικών και ομαδικών σχετικών κειμένων ανέρχεται σε αρκετές δεκάδες.
3.Μεθοδολογία και διδακτικά βήματα
3.1. Εκπαιδευτικά προγράμματα δημιουργικής γραφής μακράς διάρκειας
Τα συγκεκριμένα εκπαιδευτικά προγράμματα δημιουργικής γραφής έχουν εφαρμοστεί στο νηπιαγωγείο. Κινούνται στο σύνολό τους στο πλαίσιο των κειμενοκεντρικών μοντέλων διδασκαλίας της γραπτής έκφρασης. Τα μοντέλα αυτά διδάσκουν στους μαθητές τούς υπερπροτασιακούς κανόνες και τις δομές που διακρίνουν τα αφηγηματικά κείμενα του λόγου (Ματσαγγούρας, 2001). Έτσι, αποδεδειγμένα οι μαθητές καθίστανται σταδιακά ικανότεροι στην παραγωγή αφηγηματικών κειμένων και στον τρόπο δόμησης της σκέψης (Ματσαγγούρας και Κουλουμπαρίτση, 1999).
Βασικές προϋποθέσεις της διεξαγωγής των προγραμμάτων συνιστούν ο παιγνιώδης χαρακτήρας τους, ώστε να ανταποκρίνονται στην ανάγκη της παιδικής φύσης για παιχνίδι (Χουιζίνγκα, 1989), καθώς και η συλλογική αλληλεπίδραση (Γουγουλάκης, 2012) των νηπίων. Για την παραγωγή των αφηγηματικών κειμένων, τα νήπια απαντούν ατομικά ή ομαδικά (Huck, Hepler Hickman, 1979) σε διαδοχικές ερωτήσεις που ο εκπαιδευτικός ως προσεκτικός ακροατής απευθύνει (Pascucci και Rossi, 2002), σε σχέση με τις προηγούμενες αποκρίσεις που έχει λάβει, για τα δρώντα πρόσωπα, καθώς και για τον τόπο και το χρόνο δράσης τους. Οι ερωτήσεις του εκπαιδευτικού μειώνονται σταδιακά, καθώς οι απαντήσεις των νηπίων γίνονται πληρέστερες, σύμφωνα με τη διδακτική αρχή της φθίνουσας καθοδήγησης (Ματσαγγούρας, 2001). Τα ομαδικά μαθητικά κείμενα χωρίζονται σε δύο επιμέρους κατηγορίες. Πρόκειται αφενός για αυτά που παράγονται από σταθερές ολιγομελείς υποομάδες, καθορισμένες με συγκεκριμένα κριτήρια, διαφορετικά για κάθε εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Αφετέρου πρόκειται για τα κείμενα στην παραγωγή των οποίων συμμετέχουν ελεύθερα όλοι οι μαθητές του τμήματος.
Οι ιστορίες που παράγονται από τους μαθητές, καταγράφονται από τον εκπαιδευτικό, είτε με την αξιοποίηση της τεχνολογίας είτε με τον παραδοσιακό τρόπο γραφής, ως ενιαία κείμενα. Αμέσως μετά από την καταγραφή τού κάθε κειμένου ο εκπαιδευτικός το διαβάζει στα νήπια, ώστε εκείνα να διαπιστώσουν την ακρίβεια της καταγραφής. Με τον τρόπο αυτό συνειδητοποιούν την ιδιότητα του γραπτού λόγου να αναπαριστά τον προφορικό και έτσι να διασώζει αυτούσια τη σκέψη τους. Τα διάφορα εκπαιδευτικά προγράμματα ολοκληρώνονται με την ανάρτηση στο σχολικό ιστολόγιο του πλήρους κειμένου της σχολικής θεατρικής παράστασης, η οποία προκύπτει από το σύνολο των ιστοριών που παρήγαγαν τα νήπια, καθώς οι παραστάσεις κατά κανόνα συμβάλλουν στο άνοιγμα του σχολείου στην ευρύτερη κοινωνία (Γραμματάς, 2014).
3.2. Εκπαιδευτικά προγράμματα δημιουργικής γραφής ημερήσιας διάρκειας
Αρκετά από τα προγράμματα στο πλαίσιο των οποίων έχουν δημιουργηθεί τα παιδικά κείμενα που φιλοξενούνται στα ιστολόγια, έχουν υλοποιηθεί στη διάρκεια μίας έως τριών συνεχόμενων διδακτικών ωρών, κατά την επίσκεψη σε σχολικές τάξεις προσκεκλημένων συγγραφέων. Αφετηρία τέτοιων προγραμμάτων συνιστά συνηθέστερα κάποιο λογοτεχνικό έργο και βασικό στόχο τους η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας, που επιχειρείται μέσα από παιγνιώδεις προσεγγίσεις (Ποσλανιέκ, 1992). Η ανάγνωση οποιουδήποτε λογοτεχνήματος, καθώς απαιτεί εντατικές αντιληπτικές διεργασίες, έχει ως αποτέλεσμα να αποκομίζουν οι αναγνώστες την εντύπωση ότι εμπλέκονται άμεσα στα αφηγηματικά δρώμενα (Iser, 1990), ότι ταυτίζονται με τους ήρωες (Booth, 1987). Ωστόσο, κάθε αναγνώστης ανταποκρίνεται στο λογοτεχνικό έργο με ξεχωριστό, μοναδικό τρόπο, (Τζιόβας, 1987), οπότε το έργο καθίσταται πολυδιάστατο, ανεξάντλητο ως προς τα νοήματα που εμπεριέχει (Alter, 1985).
- Αποτελέσματα
Εντελώς ενδεικτικά παρατίθενται εδώ αναρτημένα στα ιστολόγια ατομικά και ομαδικά κείμενα που παρήγαγαν μαθητές Δημοτικού, στο πλαίσιο εκπαιδευτικών προγραμμάτων ημερήσιας διάρκειας, κατά την επίσκεψη στις τάξεις τους προσκεκλημένου συγγραφέα.
Τα τέσσερα πρώτα κείμενα δημιούργησαν ισάριθμες υποομάδες μαθητών της Β΄ τάξης Δημοτικού Σχολείου του Ναυπλίου, με ερέθισμα σκίτσο από εικονογράφηση παιδικού βιβλίου.
Το κορίτσι με τα λουλούδια
Κάποτε ήταν ένα κορίτσι που αγαπούσε τα λουλούδια. Κάθε πρωί έβγαινε στον κήπο του σπιτιού του και τα πότιζε. Όταν γυρνούσε από το σχολείο, τα ξαναπότιζε. Κάθε απόγευμα με τη μαμά του έπαιρναν καινούρια σποράκια λουλούδια. Μια μέρα όμως όλα τα λουλούδια ξεράθηκαν ξαφνικά. Το κοριτσάκι μόλις τα είδε, φώναξε στη μαμά του: Μαμά, τα λουλούδια μας ξεράθηκαν. Τότε η μαμά είπε να πάρουν άλλα λουλούδια. Έφτασαν στο μαγαζί με τα λουλούδια αλλά ήταν κλειστό. Το πρωί όταν ξύπνησε, είδε όλα τα λουλούδια ανθισμένα. Ευτυχώς, ήταν μόνο ένα όνειρο, σκέφτηκε.
Ο ουρανός με τα εκατό σύννεφα
Μια φορά κι έναν καιρό ζούσε ένα κοριτσάκι που κάθε βράδυ από το παράθυρο του δωματίου του κοιτούσε τον ουρανό. Οι γονείς του απορούσαν και το ρωτούσαν τι βλέπει κάθε βράδυ από το παράθυρο. Όλο απορούσαν αλλά το κοριτσάκι δεν τους έλεγε τίποτα. Μια μέρα, όπως κοιτούσε από το παράθυρο τον ουρανό, το τράβηξε ένα φως και το ανέβασε ψηλά. Εκεί βρήκε τα εκατό σύννεφα, που του ζήτησαν να μείνει μαζί τους. Πριν προλάβει να τα ρωτήσει τι έγινε, εμφανίστηκαν μπροστά του και οι γονείς του. Έτσι το κοριτσάκι απάντησε στα σύννεφα με ένα μεγάλο «Ναι».
Αγάπη
Κάποτε ήταν ένα κοριτσάκι, που είχε αγαπήσει τον Μικρό Πρίγκιπα. Μια μέρα ο Μικρός Πρίγκιπας είδε το Κοριτσάκι να κάνει κούνια. Το πλησίασε και το κοριτσάκι όπως έκανε κούνια, του είπε ότι τον αγαπάει. Το μικρό αγόρι εκείνη την ώρα είπε στο κοριτσάκι «κι εγώ σ’ αγαπώ»!
Οι νεράιδες γεννιούνται
Μια φορά η Αναστασία ήθελε να δει τη γιαγιά της που ζούσε στην Αμερική αλλά δεν μπορούσε να πάει γιατί ήταν πολύ μακριά και η μαμά της φοβόταν να την αφήσει. Το κοριτσάκι της έλεγε, μην ανησυχείς μαμά, άμα ζητήσω ένα φιλί για καληνύχτα, θα μου το δώσει η γιαγιά. Θα μου δώσει και φαγητό και νερό. Η μαμά της πείστηκε και τη συμβούλεψε να προσέχει πολύ. Το κοριτσάκι έφτασε στη γιαγιά, που της είπε: Αναστασία, μου έλειψες πολύ, σ’ αγαπώ, μα πρέπει να γυρίσεις πίσω. Την πήγε πίσω κι έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα.
Τα δεκατρία αναρτημένα στα ιστολόγια ατομικά κείμενα που ακολουθούν, δημιούργησαν μαθητές της Στ΄ τάξης σε Δημοτικό Σχολείο της Κορίνθου, επίσης με ερέθισμα λογοτεχνικό βιβλίο.
Α. Στον ανθισμένο κήπο
Πεταλούδα: Σήμερα ήρθε ξανά στον κήπο αυτό το κορίτσι. Μάλιστα τραγούδησε κιόλας. Εμείς χορεύαμε ενώ τα σαλιγκάρια κοιτούσαν σαστισμένα το θαυμαστό βαλς των λουλουδιών.
Τζιτζίκι: Βοήθεια, βοήθεια, σας παρακαλώ! Τώρα είμαι μόνο μου μέσα σ’ ένα σπιρτόκουτο. Δεν μπορώ ούτε να κουνηθώ. Οι φίλοι μου ούτε καν έρχονται να με βοηθήσουν. Έσωσαν μόνο τον εαυτό τους.
Β. Στον κήπο που καταστρέφεται
Τριαντάφυλλο: Τι κάνεις εκεί ρε μπάρμπα; Δεν βλέπεις το ωραίο χρώμα μου και την ευωδιαστή μυρωδιά μου; Θα με χαλάσεις έτσι άκαρδα; Ντροπή σου! Και σε είχα για μετρημένο άνθρωπο. Ίιιι! Πού είσαι Τούλα (φωνάζω στο κοριτσάκι). Έλα να με σώσεις σε παρακαλώ!
Κοριτσάκι: Μπροστά στα μάτια μου έβλεπα μέρα με τη μέρα να καταστρέφονται οι τριανταφυλλιές. Δεν μπορούσα να κάνω τίποτα μα κάθε μέρα έλπιζα πως όταν κοιτάξω από το παράθυρο, θα είναι όπως παλιά… Ποτέ δεν έγινε όμως αυτό.
Μοσχομπίζελο: Την ώρα που μπήκε μέσα αυτός ο αγριάνθρωπος, φοβήθηκα, νόμιζα ότι θα διαλύσει όλο το παρτέρι. Μπήκε μέσα με νεύρα και άρχισε να τα πατάει όλα. Ο κήπος διαλυόταν, δεν ήξερα τι να κάνω, πατούσε όλη την οικογένειά μου. Ήταν ένας εφιάλτης. Μέχρι που σκότωσε και κάποια από τα παιδιά. Δεν θέλω να το ξαναζήσω ποτέ αυτό.
Δέντρο: Σας παρακαλώ, βοηθήστε με! Ας με ποτίσει κάποιος κι ας φτιάξει αυτόν εδώ τον κήπο, να βλέπω να παίζουν πολλά παιδιά και να χαιρόμαστε κι εγώ και τα παιδιά.
Παιδί : Αχ ωραία! Ήρθαν όλα μας τα πράγματα. Το σπίτι είναι όμως λίγο μικρό, δεν θα χωρέσουν όλα αυτά τα χρήσιμα πράγματα. Δεν πειράζει, θα τα βάλουμε στην αποθήκη, στη βεράντα και στον κήπο, στη θέση των λουλουδιών.
Κοριτσάκι: Είναι πολύ δύσκολο να βλέπω τον κήπο μου να είναι διαφορετικός. Αλλά το πιο δύσκολο είναι να βλέπω τη συκιά μου κομμένη. Αυτή η μέρα θα μου μείνει αξέχαστη. Λυπάμαι ακόμη περισσότερο όσο το σκέφτομαι. Αυτό που με προβληματίζει όμως είναι ότι κανένας δεν διαμαρτυρήθηκε μαζί μου. Μάλλον κανένας δεν νοιάζεται πια για τη φύση.
Σύκο: Είμαι ένα σύκο. Πριν αρχίσει όλη αυτή η τρέλα όλων να καταστρέψουν τον κήπο, ήμουν πολύ ευτυχισμένο. Περνούσα ατέλειωτες ώρες κρεμασμένο στα κλαδιά της μητέρας μου, της συκιάς, συζητώντας με το Κοριτσάκι. Μου άρεσαν πολύ αυτές οι συζητήσεις. Επίσης μου άρεσε που μπορούσα να κάνω κούνια, όπως ήμουν κρεμασμένο. Αλλά μετά άρχισαν να έρχονται όλοι αυτοί και να χαλάνε την ομορφιά του κήπου. Τώρα που έκοψαν τη συκιά, εγώ θα αρχίσω να σαπίζω κι ύστερα θα πεθάνω. Τι κρίμα!
Κοριτσάκι: Αυτή η μέρα ήταν αξέχαστη, πώς θα μπορούσα να την ξεχάσω; Ήταν η μέρα που κατέστρεψαν τον κήπο μου, η χειρότερη της ζωής μου. Ένιωθα σαν να ξερίζωναν ένα μέρος της καρδιάς μου… τόση λύπη με πλημμύρισε. Πανικόβλητη, παρακολουθούσα την καταστροφή των μοναδικών μου φίλων, της μοναδικής μου οικογένειας. Ύστερα στο τέλος της μέρας ξάπλωσα με δάκρυα στα μάτια. Ξάπλωσα και αποκοιμήθηκα στο χώμα.
Πισίνα: Γεια σας, είμαι η πισίνα. Βρίσκομαι εδώ μερικές εβδομάδες. Πριν από μένα βρίσκονταν τριαντάφυλλα. Ο ιδιοκτήτης μου με φροντίζει αρκετά καλά. Τα περνάω υπέροχα.
Γ. Στον κήπο στο μέλλον
Δέντρο: Τώρα που ο κήπος έχει φτιαχτεί ξανά ύστερα από την καταστροφή του, βλέπω το κοριτσάκι να κάνει κούνια ευτυχισμένο πάνω στα γέρικα αλλά γερά κλαδιά μου. Είναι μαγευτικό πράγμα αυτός ο μαγικός κήπος που μοιάζει σαν δάσος. Τα πουλάκια λαλούν και η ώρα περνάει γρήγορα. Είμαι πραγματικά ευτυχισμένο και τυχερό δέντρο.
Λουλούδι: Μου αρέσει που κάθομαι εδώ, φυτρωμένο κάτω από τα κλαδιά αυτής της μεγάλης μηλιάς. Κάθε μέρα έρχεται ένα κοριτσάκι, που είναι σαν την Άνοιξη αυτοπροσώπως. Να δείτε πώς λάμπει, πώς μιλάει στ’ αδέρφια μου τα λουλούδια. Όταν κάθεται στην κούνια του μεγάλου δέντρου κι ανεμίζουν τα μαλλιά της, είναι σκέτος άγγελος.
- Συζήτηση
Σε αντίθεση με τις έντυπες εκδόσεις, όπου ο οικονομικός παράγοντας επιβάλλει περιορισμούς στον αριθμό των σελίδων, στην περίπτωση των ιστολογίων δίνεται η δυνατότητα ανάρτησης του συνόλου των μαθητικών συμμετοχών. Άλλη μία σημαντική διαφοροποίηση από το έντυπο δημοσίευμα, συνιστά η δυνατότητα που παρέχεται μέσα από το ιστολόγιο, να συμπληρώνονται και να επικαιροποιούνται τα ήδη δημοσιευμένα κείμενα. Αυτό επιτρέπει τη διαρκή αλληλεπίδραση του συντάκτη με το κείμενο και τη συνειδητοποίηση της εξέλιξης της σκέψης του.
Η παρουσίαση των παραγόμενων κειμένων προσφέρει την ευκαιρία στους δημιουργούς τους να ανατρέχουν στο ιστολόγιο οποιαδήποτε στιγμή στην κατοπινή τους ζωή, για να τα ξαναδιαβάσουν. Επίσης, όλοι οι μαθητές μπορούν τόσο στο παρόν όσο και στο μέλλον, να αναζητούν στο ιστολόγιο τα κείμενα των φίλων τους. Αυτή η διαδικασία μάλιστα μπορεί να πραγματοποιείται και ομαδικά στη σχολική τάξη κατά τα επόμενα χρόνια. Για παράδειγμα, οι μαθητές να διαβάζουν μαζί με τους συμμαθητές και τους δασκάλους τους στο Δημοτικό Σχολείο τα κείμενα που δημιούργησαν ως νήπια.
Η εμπειρία της δημοσίευσης στα σχολικά ιστολόγια μαθητικών κειμένων, που παράχθηκαν στο πλαίσιο εκπαιδευτικών προγραμμάτων, θα μπορούσε να οδηγήσει τους μαθητές στη χρησιμοποίηση των προσωπικών ιστολογίων τους για την ανάρτηση και άλλων δικών τους κειμένων δημιουργικής γραφής. Επίσης, η επικοινωνία μεταξύ μαθητών στο πλαίσιο των ιστολογίων, θα γινόταν σημαντικά ουσιαστικότερη, αν λάμβανε τη μορφή ανατροφοδοτούμενων και αλληλοσυμπληρούμενων πρωτότυπων, ευφάνταστων ιστοριών, εμπνεόμενων από προσωπικές εμπειρίες, προσδοκίες και επιθυμίες ή κοινά λογοτεχνικά αναγνώσματα.
- Συμπεράσματα
Από την ποσότητα και την ποιότητα των αναρτημένων μαθητικών κειμένων στα ιστολόγια των τριών ομάδων, προκύπτουν συμπεράσματα για τη χρησιμότητα των ιστολογίων ως βήματος δημιουργικής γραφής, όχι μόνο για τους μαθητές που συμμετέχουν με αναρτημένα κείμενα αλλά και για όλη την εκπαιδευτική κοινότητα και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον τους.
Τα ιστολόγιο προσφέρουν τη δυνατότητα της διάσωσης και ανάδειξης των παραγόμενων μαθητικών κειμένων, στο πλαίσιο εκπαιδευτικών προγραμμάτων δημιουργικής γραφής. Έτσι βιώνουν όλοι οι μαθητές τη χαρά και την ικανοποίηση της διάδοσης των αποτελεσμάτων αυτής της δημιουργικής τους δραστηριότητας, εκτός της σχολικής αίθουσας, σε άτομα του οικογενειακού και του ευρύτερου περιβάλλοντός τους.
Μέσα από τη συνύπαρξη των διαφορετικών κειμένων στο ίδιο ιστολόγιο, προκύπτει αβίαστα η πρωτοτυπία τους, η ανεξάντλητη φαντασία των δημιουργών τους. Επίσης, η ιδιαιτερότητα κάθε ατομικής προσέγγισης, αναδεικνύει τη μοναδικότητα κάθε μαθητή, μέσα σε πλαίσιο αμοιβαίας αποδοχής και σεβασμού. Ένα επιπλέον πλεονέκτημα της ανάρτησης των παιδικών κειμένων στα ιστολόγια, είναι η αμεσότητα. Οι μαθητές διαβάζουν τα κείμενα με οικογένεια και φίλους όταν η συλλογική δημιουργική εμπειρία της συμμετοχής τους στα σχετικά προγράμματα είναι πάρα πολύ πρόσφατη. Έτσι συνδέεται στην αντίληψή τους η απόλαυση της διαδικασίας της παραγωγής των κειμένων με τη δυνατότητα της διάδοσής τους μέσω της γραφής και της αξιοποίησης της τεχνολογίας.
Όλοι οι επισκέπτες των ιστολογίων διαπιστώνουν την καθολική ανταπόκριση και ταυτόχρονα την ισότητα των μαθητών στα σχετικά εκπαιδευτικά προγράμματα. Οι μαθητές εκφράζονται μέσα από το συλλογικό αυτό βήμα, απευθυνόμενοι σε ολόκληρο τον κόσμο. Στις ιδιαιτερότητες της προσέγγισης του ενιαίου θέματος από κάθε διαφορετικό μαθητή, αναδεικνύεται η ταυτότητά του. Γονείς, κατοπινοί δάσκαλοι, άτομα από το οικογενειακό, το φιλικό και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον των παιδιών αλλά και άγνωστοι άνθρωποι με ενδιαφέρον για τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους, γνωρίζουν μέσα από τα καταγεγραμμένα κείμενα πιο ουσιαστικά τη νεότερη γενιά, τις προσδοκίες και τις επιθυμίες της, οπότε και «επικοινωνούν» ουσιαστικότερα μαζί της.
Βιβλιογραφία
Alter, J. (1985). Προς τι η διδασκαλία της λογοτεχνίας; Η Διδασκαλία της Λογοτεχνίας (Ι.Ν. Βασιλαράκης, μτφρ.) Αθήνα: Επικαιρότητα, 63-74.
Booth, W.C. (1987). The Rhetoric of Fiction. Middlesex: Penguin Books.
Γουγουλάκης, Π. (2012). Κοινωνικές ικανότητες, κοινωνικό κεφάλαιο και εκπαίδευση. Επιστήμη και Κοινωνία, 29, 37-53.
Γραμματάς, Θ. (2014). Το θέατρο στην εκπαίδευση. Καλλιτεχνική έκφραση και παιδαγωγία. Αθήνα: Διάδραση.
Exupery, A. (1968). Ο Μικρός Πρίγκιπας (Σ. Τσίρκας, Μτφρ.). Αθήνα: Ηριδανός.
Ηλία, Ε. και Ματσαγγούρας Η. (2006). Από το παιχνίδι στο λόγο: Παραγωγή παιδικών κειμένων μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες. Στο Π. Παπούλια-Τζελέπη, Α. Φτερνιάτη, Κ. Θηβαίος (Επιμ.), Έρευνα και Πρακτική του Γραμματισμού στην Ελληνική Κοινωνία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 307-317.
Huck, C., Hepler, S. and Hickman, J. (1979). Children’s Literature in the Elementary School. Austin: Holt, Rinehart and Winston.
Iser, W. (1990). The Implied Reader. Patterns of Communication in Prose Fiction from Bunyan to Beckett. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press.
Κωτόπουλος, Τ. (2012). Η «νομιμοποίηση» της δημιουργικής γραφής, ΚΕΙΜΕΝΑ, 15, http://keimena.ece.uth.gr
Ματσαγγούρας, Η. και Κουλουμπαρίτση, Α. (1999). Ένα Πρόγραμμα Διδασκαλίας της Κριτικής Σκέψης: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Παραγωγή του Γραπτού Λόγου, Ψυχολογία, 6(3), 299-396.
Ματσαγγούρας, Η. (2001). Η Σχολική Τάξη, Β΄ Κειμενοκεντρική Προσέγγιση του γραπτού λόγου. Αθήνα.
Pascucci, M. και Rossi, F. (2002). ΄Oχι μόνο γραφέας, Γέφυρες, 6, 16-23.
Ποσλανιέκ, Κ. (1992). Να δώσουμε στα παιδιά την όρεξη για διάβασμα (Στ. Αθήνη, μτφρ.) Αθήνα: Καστανιώτης.
Τζιόβας, Δ. (1987). Μετά την αισθητική. Θεωρητικές δοκιμές κι ερμηνευτικές αναγνώσεις της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Αθήνα: Γνώση.
Χουιζίνγκα, Γ. (1989). Ο άνθρωπος και το παιχνίδι (Σ. Ροζάκης – Γ. Λυκιαρδόπουλος, μτφρ.) Αθήνα: Γνώση.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΕΚΑΤΟ ΠΕΜΠΤΟ:
Αναγνώστες & Φίλοι (2)
Στο 61 τεύχος του περιοδικού Ο ΔΗΜΟΦΩΝ, Μάρτιος – Απρίλιος 2013, σσ. 4-5.
Tο παρόν δημοσίευμα συνιστά το δεύτερο μέρος του βραβευμένου στο διαγωνισμό «Καινοτομία και Αριστεία» του 2013 προγράμματος με τον τίτλο «Αναγνώστες και φίλοι», όπου στην τάξη παρουσιάστηκαν τα αγαπημένα βιβλία μαθητών και εκπαιδευτικού μέσα από τη δημιουργία αφηγηματικών κειμένων.
Συγκεκριμένα, εδώ παρουσιάζεται στους μαθητές το αγαπημένο βιβλίο της δασκάλας, που είναι «Ο μικρός πρίγκιπας» του Εξυπερύ, σε μετάφραση Στρατή Τσίρκα.
Η παρουσίαση γίνεται μέσα από την ανάγνωση του βιβλίου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» (εκδ. Ηριδανός, 2012), από τη δασκάλα, Ελένη Α. Ηλία που είναι η συγγραφέας του. Το βιβλίο αναφέρεται στο κείμενο του Εξυπερύ κι έχει μορφή λογοτεχνικής ιστορίας.
Ακολουθεί μία σύντομη εισαγωγή, που αναφέρεται στα στοιχεία του εν λόγω βιβλίου: Κάθε φορά που κάποιος διαβάζει ένα πολύ ωραίο βιβλίο, που το απολαμβάνει πολύ, είναι σαν να το ξαναγράφει. Ο συγγραφέας είναι δημιουργός όμως κι ο αναγνώστης είναι συνδημιουργός. Όταν αγαπήσεις ένα βιβλίο που έχεις διαβάσει, το νιώθεις δικό σου. Τα βιβλία δεν ανήκουν μόνο στους συγγραφείς τους, ανήκουν και στους αναγνώστες τους. Όταν ένα βιβλίο μου αρέσει πολύ και το θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικό, φροντίζω να μιλάω για αυτό, να μοιράζομαι τις αναγνωστικές εντυπώσεις και εμπειρίες μου με τους άλλους. Έτσι οι ιδιότητες του αναγνώστη και του συγγραφέα συνυπάρχουν. Με το βιβλίο «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» αναφέρομαι στο αγαπημένο μου βιβλίο, το έργο του Εξυπερύ, «Ο Μικρός Πρίγκιπας». Το Κοριτσάκι, η βασική ηρωίδα του βιβλίου, αναλαμβάνει να με συστήσει στους υπόλοιπους αναγνώστες που επίσης αγάπησαν τον ήρωα του Γάλλου συγγραφέα.
Κάθε άνθρωπος που αποφασίζει να γράψει ένα βιβλίο, αυτό που επιθυμεί κυρίως, είναι να κάνει καλύτερο τον εαυτό του και να συμβάλει με τις δικές του δυνάμεις να γίνει καλύτερος ο κόσμος. Με το βιβλίο «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα», ήθελα να πω στους ανθρώπους τη γνώμη μου για το ποιος είναι ο Μικρός Πρίγκιπας, γιατί ελπίζω ότι οι άνθρωποι που θα τον ανακαλύψουν, θα γίνουν πραγματικά καλύτεροι και θα φροντίσουν περισσότερο να καλυτερέψουν τον κόσμο. Στην ερώτηση αν γνωρίζουμε πραγματικά τον Μικρό Πρίγκιπα, θα απαντούσα «μάλλον όχι». Μένουμε στη φιγούρα του, δηλαδή στη μορφή του και στο μύθο του. Ότι ξεκίνησε από τον πλανήτη του, αφήνοντας πίσω το τριαντάφυλλό του, και ταξιδεύοντας στο σύμπαν, κατέληξε στη γη, για να γνωρίσει φίλους. Επέστρεψε όμως στον πλανήτη του με έναν τρόπο οδυνηρό, αφού κατάλαβε ότι δεν έπρεπε να είχε εγκαταλείψει το τριαντάφυλλο. Θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε την ταυτότητα του Μικρού Πρίγκιπα. Και ο λόγος που χρειάζεται να μάθουμε την ταυτότητά του, είναι για να τον ανακαλύψουμε κι εμείς. Όπως τον συνάντησε ο Εξυπερύ, μπορούμε κι εμείς να τον συναντήσουμε. Γιατί ο Μικρός Πρίγκιπας κάτι συμβολίζει και αυτό που συμβολίζει, είναι κάτι δικό μας, προσωπικό, είναι ο πυρήνας του εαυτού μας.
Η φράση του Εξυπερύ, «Κατάγομαι από την παιδική μου ηλικία», αποδίδει θαυμάσια μια μεγάλη αλήθεια. Ότι η παιδική μας ηλικία είναι καθοριστική για ολόκληρη τη ζωή μας, για την προσωπικότητα που θα διαμορφώσουμε. Δεν είναι κάτι που περνάει και φεύγει. Είναι κάτι που μένει και μας χαρακτηρίζει. Το βιβλίο «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» το έγραψα επειδή αγαπώ την παιδική ηλικία και έχω συνειδητοποιήσει τη σπουδαιότητά της. Απευθύνεται σε εκείνους από τους ενηλίκους, που θέλουν και προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανό το παιδί μέσα τους.
Ένα βιβλίο μπορεί να ξεκινήσει με πολλούς τρόπους. Από ένα ερέθισμα που θα δώσει στο συγγραφέα του η πραγματικότητα, από την «παραγγελία» που θα του δώσει ένας εκδότης, από το θέμα ενός λογοτεχνικού διαγωνισμού, από την ανάγκη να πει στους άλλους κάτι που για εκείνον είναι σημαντικό ή ακόμη κι από την επιθυμία των άλλων να μάθουν τι έχει να τους πει ο συγγραφέας. Εδώ και καιρό αναρωτιέμαι όλο και συχνότερα τι να έχουν απογίνει οι ήρωες του βιβλίου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» από τη στιγμή που τελείωσα την εξιστόρησή μου. Φαντάζομαι την εξέλιξή τους, έχω γι’ αυτούς όνειρα και προσδοκίες, κάποτε γίνομαι απαισιόδοξη και κάποτε πιο αισιόδοξη για την τύχη τους. Όταν θα νιώσω πια βέβαιη ότι έχω την απάντηση για τη μετέπειτα ζωή τους, θα την μοιραστώ μέσα από ένα επόμενο βιβλίο μου.
Στόχοι Προγράμματος
Α) Συνειδητοποίηση της δημιουργικότητας του αναγνωστικού ρόλου στα λογοτεχνικά κείμενα, η οποία οδηγεί στη φιλαναγνωσία.
Β) Ουσιαστική επικοινωνία και δημιουργία ισχυρών δεσμών μεταξύ των μελών της σχολικής τάξης.
Γ) Καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης.
Δ) Καλλιέργεια της λεκτικής έκφρασης των μαθητών.
Ε) Καλλιέργεια της δημιουργικής εικαστικής έκφρασης των μαθητών.
ΣΤ) Ανάπτυξη της ικανότητας της ακρόασης και της επικοινωνίας.
Ζ) Κατανόηση της σύνδεσης ανάμεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγο, της ιδιότητας του γραπτού λόγου να αναπαριστά τον προφορικό.
Η) Άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία.
Στους στόχους αυτούς, που παραμένουν κοινοί με εκείνους του α΄ μέρους, προστίθενται επίσης:
Θ) Δημιουργία ισχυρών δεσμών των μαθητών με τη δασκάλα.
Ι) Εξοικείωση των νηπίων με την ιδιότητα του συγγραφέα.
Μεθόδευση
Γίνεται ανάγνωση του βιβλίου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» ανά κεφάλαιο. Έπειτα από την ολοκλήρωση της ανάγνωσης κάθε κεφαλαίου, τα νήπια το εικονογραφούν. Στη συνέχεια παρουσιάζουν τις ζωγραφιές τους στην ολομέλεια, όπως ακριβώς στο πρώτο μέρος του προγράμματος. Τα μεγαλύτερα κεφάλαια παρουσιάζονται και εικονογραφούνται χωρισμένα σε επιμέρους ενότητες.
Όταν ολοκληρωθεί η ανάγνωση και η εικονογράφηση όλων των κεφαλαίων, καθώς και η παρουσίαση των ζωγραφιών που αναφέρονται σε αυτά, περνάμε στην αντίστροφη διαδικασία. Έχοντας δηλαδή ήδη διαβάσει στα νήπια ολόκληρο το βιβλίο «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα», με ερέθισμα πλέον μια εικόνα, αυτήν στο εξώφυλλο του έργου, που έχει ζωγραφίσει η Λήδα Βαρβαρούση, τα νήπια αναδιηγούνται ομαδικά την ιστορία. Η εικόνα περιέχει όλα τα βασικά στοιχεία της αφηγηματικής υπόθεσης, χρησιμοποιείται δε ως ερέθισμα για την αναδιήγηση, με την προϋπόθεση ότι τα νήπια έχουν τη δυνατότητα της δημιουργικής μίμησης, της τροποποίησης ή της ανατροπής της πρότυπης ιστορίας. Το τελικό, ενιαίο κείμενο που προκύπτει, δραματοποιείται από τα νήπια με την προοπτική να παρουσιαστεί με τη μορφή ανοιχτής θεατρικής παράστασης.
Σύνδεση στόχων με στοιχεία προγράμματος
Α) Ο στόχος της συνειδητοποίησης της αναγνωστικής δημιουργικότητας επιδιώκεται με την αποτύπωση των αναγνωστικών εντυπώσεων των νηπίων και τη συσχέτιση των εντυπώσεων αυτών με προηγούμενες αναγνωστικές εμπειρίες τους, καθώς και με προσωπικά τους στοιχεία, επιθυμίες, προτιμήσεις, χαρακτηριστικά. Η φιλαναγνωσία επιτυγχάνεται μέσα από την καθημερινή ανάγνωση του έργου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα», που αναφέρεται στην αναγνωστική εμπειρία από την επαφή με το βιβλίο του Εξυπερύ.
Β) Ο στόχος της επικοινωνίας και της δημιουργίας ισχυρών φιλικών δεσμών επιδιώκεται να επιτευχθεί καθώς οι συμμαθητές μοιράζονται τις αναγνωστικές εμπειρίες τους τόσο κατά την παρουσίαση των ζωγραφιών τους που αναφέρονται στα κεφάλαια του βιβλίου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» όσο και κατά την αφήγηση της ενιαίας ομαδικής ιστορίας που στηρίζεται στην εικόνα στο εξώφυλλο του παραπάνω βιβλίου.
Γ) Ο στόχος της καλλιέργειας της δημιουργικής σκέψης επιδιώκεται καθώς το βιβλίο «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» το αναδιηγούνται τα ίδια τα παιδιά, που έχουν τη δυνατότητα της δημιουργικής μίμησης, της τροποποίησης ή ακόμη και της ανατροπής του.
Δ) Ο στόχος της καλλιέργειας της λεκτικής έκφρασης των μαθητών επιδιώκεται με την παρουσίαση στην ολομέλεια των ζωγραφιών που έχουν ετοιμάσει για το κάθε κεφάλαιο, καθώς και μέσα από την ομαδική αφήγηση που πραγματοποιείται με ερέθισμα την εικόνα στο εξώφυλλο.
Ε) Ο στόχος της καλλιέργειας της δημιουργικής εικαστικής έκφρασης επιδιώκεται με την εικονογράφηση από τους μαθητές των κεφαλαίων του βιβλίου.
ΣΤ) Ο στόχος της ανάπτυξης της ικανότητας της ακρόασης και της επικοινωνίας επιδιώκεται μέσα από τη διαδικασία της εικονογράφησης από τα νήπια, αφού οι ζωγραφιές τους στηρίζονται στα κεφάλαια που διαβάστηκαν και αποτελούν αναγνωστικές προσεγγίσεις τους. Επίσης επιδιώκεται μέσα από την αφήγηση της ομαδικής ιστορίας.
Ζ) Ο στόχος να κατανοήσουν οι μαθητές την ιδιότητα του γραπτού λόγου να αναπαριστά τον προφορικό επιδιώκεται με την καταγραφή από το δάσκαλο της ομαδικής αφήγησής τους.
Η) Ο στόχος να ανοίξει το σχολείο στην κοινωνία επιδιώκεται με την ανάδειξη και αξιοποίηση των εργασιών των παιδιών μέσα από την ανοιχτή θεατρική παράσταση και τις διάφορες δημοσιεύσεις στην ιστοσελίδα του σχολείου και αλλού.
Θ) Ο στόχος της δημιουργίας ισχυρών δεσμών με τη δασκάλα, επιδιώκεται μέσα από την παρουσίαση του αγαπημένου της βιβλίου, με την ανάγνωση στους μαθητές της του έργου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα».
Ι) Ο στόχος της εξοικείωσης με το συγγραφέα επιτυγχάνεται, εφόσον τα παιδιά ανακαλύπτοντας την «άλλη» ιδιότητα της δασκάλας τους, αντιλαμβάνονται ότι οι συγγραφείς είναι ζωντανά, φυσικά πρόσωπα, που ζουν και δραστηριοποιούνται ανάμεσά τους.
Χρονοδιάγραμμα
Το μέρος του προγράμματος που παρουσιάζεται σε αυτήν τη δημοσίευση, ξεκινά αμέσως μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων και διαρκεί έως το τέλος Φεβρυαρίου. Το πρόγραμμα μπορεί να συνεχιστεί κατά τους επόμενους μήνες με την προετοιμασία θεατρικής παράστασης, η οποία βασίζεται στο ενιαίο ομαδικό κείμενο. Ολοκληρώνεται στο τέλος της σχολικής χρονιάς, με την πραγματοποίηση της ανοιχτής θεατρικής παράστασης.
Αποτελέσματα
Ι) Εικονογράφηση του βιβλίου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» από τα νήπια
(Προηγείται το σχετικό απόσπασμα του κειμένου και ακολουθούν οι εικόνες που αναφέρονται σε αυτό).
Έχω φτάσει σε τούτη την παραλία, την ήσυχη το Καλοκαίρι κι ερημική τις υπόλοιπες εποχές, ελπίζοντας να απολαύσω το ηλιοβασίλεμα. (κεφ.: Φτάνοντας στην «έρημο», σ.11)
Μόλις κατέβηκα από το λεωφορείο, κυριολεκτικά όρμησα προς το μονοπάτι που οδηγεί στην παραλία ( κεφ.: Υπόσχεση, σ.13)
Ένα κοριτσάκι ως πέντε-έξι χρονών βγαίνει από το νερό… (κεφ. Το δώρο του δειλινού, σ.15)
-Από πού έρχεσαι;
……………
-Έρχομαι από το νησί…
…………….
-Ποιο απ’ όλα τα νησιά;
………………
-Από το νησί με τον κήπο. (ό.π., σ. 16)
Αναζητώντας τον αόρατο τραγουδιστή, εξερευνούσα εκστασιασμένη τους χοντρούς κορμούς… Τελικά εντόπιζα με πολύ κόπο ένa-ένα τα μέλη μιας πολυπληθούς χορωδίας… (κεφ.: Ο κήπος των αισθήσεων, σ.18)
Όλα τα παιδιά του οικισμού συγκεντρώνονταν εδώ, για να νιώσουν τον ενθουσιασμό των πειρατών που έβρισκαν κρυμμένους θησαυρούς (ό.π.)
Κι ο πολυτιμότερος θησαυρός του κήπου μου δεν ήταν άλλος από τα τζιτζίκια, που τα φυλακίζαμε μέσα σε σκοτεινά σπιρτόκουτα (ό.π.)
… προτιμούσα να παίζω με τις φιλενάδες μου, τις πορτοκαλιές, άκακες πασχαλίτσες (ό.π., σ. 19)
…δεν έμπαινα ποτέ στο χώρο όπου έπεφτε ο ίσκιος από το πυκνό φύλλωμα της τεράστιας συκιάς… Για μένα ήταν το πανίσχυρο βασίλειο τεράστιων εντόμων, που πραγματοποιούσαν μαζικά θορυβώδεις επιθέσεις εναντίον όποιου θεωρούσαν εισβολέα… (ό.π.)
Στις αναμνήσεις μου από τον κήπο χωρούσαν και άπειρα άλλα. Τα τεράστια σαλιγκάρια με τα τόσο καλόγουστα χρωματισμένα καβούκια τους,… (ό.π., σ. 20)
Η ξύλινη κούνια που κρεμόταν με χοντρά σκοινιά απ’ τα κλαριά της ψηλότερης ακακίας (ό.π.)
Ένιωθα βέβαιη πως άκουγα την ίδια την καρδιά του κήπου, που διαλαλούσε την αγάπη του για μένα (ό.π.)
Ταξίδεψα με τους γονείς μου μακριά απ’ το νησί, για να δούμε τον άρρωστο παππού (κεφ.: Ένα αντίο σε εκκρεμότητα, σ. 21)
Κι όταν επιτέλους τα βλέφαρά μου έγειραν βαριά, ονειρεύτηκα ό,τι επιθυμούσα περισσότερο, το αντάμωμα μαζί του (ό.π.)
-Ο μπαμπάς; Ρώτησα και τα πόδια μου δεν με κρατούσαν…
-Έφυγε για το νησί. (ό.π.)
Μεταγωγικά αεροπλάνα και αρματαγωγά πλοία μετέφεραν στο νησί στρατιωτικές δυνάμεις… (ό.π., σ. 22)
Το Σεπτέμβρη που όλα ήταν πια ήρεμα, αντί να φύγουμε για το νησί, ξεκίνησα μαθήματα σε καινούριο σχολείο… (ό.π.)
-Δεν είναι μέρος εδώ για παιχνίδι μικρή, το μάλωναν αυστηρά οι ηλικιωμένοι(κεφ.: Φόβος, σ.25)
-Άμυαλο παιδί! Κατέληγαν πάντα οι κάτοικοι… (ό.π.)
Ο κήπος τότε ανάσανε λυτρωμένος, σκορπίζοντας παντού απλόχερα το άρωμά του και στολίστηκε με τα λαμπερότερα χρώματα,… (ό.π., σ. 26)
Οι δύο παντογνώστες… άρχισαν να πετσοκόβουν τις δύστυχες τριανταφυλλιές.(κεφ.: Οι Παντογνώστες, σ.29)
Πάνω στη μανία τους για το τερατώδες αποτέλεσμα, που το καταλόγιζαν ο ένας στον άλλο, προκαλούσαν όλο και μεγαλύτερες καταστροφές. (ό.π.)
Έτσι μαρτύρησαν οι τριανταφυλλιές. Το Κοριτσάκι κι όλα τ’ άλλα πλάσματα του κήπου τις θρήνησαν για καιρό. (ό.π.)
Το κοριτσάκι άργησε να διαπιστώσει ότι ο άντρας κρυβόταν ανάμεσα στις πικροδάφνες, για να παρακολουθεί τους γείτονες. (κεφ.: Ο Ασήμαντος, σ. 30)
-Τον μπαμπά μας δεν τον φοβούνται πια.
-Δεν τον υπολογίζουν, δεν είναι σπουδαίος.
-Είμαστε τα παιδιά ενός ασήμαντου ανθρώπου. Τι κρίμα!… (ό.π., σ. 31)
Πριν φύγει οριστικά, μπήκε έξαλλος στο παρτέρι με τα μοσχομπίζελα κι άρχισε να τα ποδοπατά και να τα κλωτσά μανιασμένα. (ό.π.)
-Καλώς ήρθατε, είπε ευγενικά το Κοριτσάκι στην κοπέλα, που πλησίαζε προς το σπίτι, κρατώντας μια μοντέρνα τσάντα κ ένα κομψό βαλιτσάκι. (κεφ.: Η Πολυάσχολη, σ. 33)
Το Κοριτσάκι, όποτε την έβλεπε να βγαίνει για τις δουλειές της, την πλησίαζε με την ελπίδα να της μιλήσει για τον κήπο. (ό.π.)
…η γυναίκα άφησε το σπίτι αιφνιδίως, επειδή οι επαγγελματικές της υποχρεώσεις την οδήγησαν αλλού. (ό.π., σ. 34)
Το Κοριτσάκι, όταν είδε πως τα δίδυμα δωδεκάχρονα παιδιά τους ήταν αρκετά ψηλότερα από κείνο, υπολόγιζε πως θα φτάνουν άνετα τα τζιτζίκια πάνω στους κορμούς των δέντρων. (κεφ.: Άνθρωποι με οθόνες, σ. 35)
Όποτε περνούσαν ανάμεσα στις ακακίες, τα κεφάλια τους ήταν σκυμμένα πάνω στις μικροσκοπικές, φορητές οθόνες που κρατούσαν. (ό.π.)
Όλη η οικογένεια περνούσε τον περισσότερο χρόνο της πάνω σε παρόμοιες, μεγαλύτερες σε μέγεθος οθόνες. (ό.π.)
…στο παρτέρι που άνθιζαν άλλοτε οι τριανταφυλλιές, απέμειναν στοιβαγμένα πολλά ακόμη αντικείμενα. (κεφ.: Καταναλωτές, σ. 37)
Προς το παρόν θα μπορούσαν να παίζουν κρυφτό ανάμεσα στα τεράστια πακέτα. (ό.π.)
Έτσι ο κήπος δεν άργησε να μετατραπεί σε σκουπιδότοπο. (ό.π., σ. 39)
…στο σπίτι εγκαταστάθηκε ο νέος του κάτοικος. Διάφοροι άνθρωποι με μικρόφωνα, κάμερες και φωτογραφικές μηχανές, άρχισαν να πηγαινοέρχονται, να τον φωτογραφίζουν, να του παίρνουν συνεντεύξεις. (κεφ.: Διάσημος, σ. 40)
-Σκούρα τα βλέπω τα πράγματα, φώναξε το δέντρο στις ακακίες. (ό.π., σ. 42)
…το Κοριτσάκι κούρνιασε στην αγκαλιά που έφτιαχναν με τους κορμούς τους οι τρεις ακακίες κι έκλαψε καθισμένο στο χώμα ώσπου αποκοιμήθηκε. (ό.π., σ. 43)
Το επόμενο σχέδιο του διάσημου ήταν μια πισίνα ακριβώς στο κέντρο του κήπου. (ό.π.)
Οι γλάροι πετούσαν για ώρα… Βλέποντας το Κοριτσάκι πολύ το συμπόνεσαν και κρώζοντας έσπασαν πρώτοι τη σιωπή:
-Έλα μαζί μας Κοριτσάκι. (κεφ.: Η αποκάλυψη, σ. 45)
-Αφού περιπλανήθηκε στο σύμπαν και στη γη, στη μεγαλύτερή της έρημο συνάντησε έναν άντρα. Προσπαθούσε μόνος να επισκευάσει το αεροπλάνο του… (ό.π., σ. 46)
Πήρα το Κοριτσάκι απ’ το χέρι, αποφασισμένη να συναντήσουμε την Αλεπού μαζί… Βαδίσαμε προς τη φωλιά της. Φτάνοντας εκεί, μου φάνηκε σαν να μας περίμενε. (κεφ.: Η συνάντηση, σ. 47).
-Η θάλασσα είναι μία και φτάνει παντού, μου απάντησε η Αλεπού. (ό.π., σ. 48)
Το μόνο που βλέπω καθαρά είναι η εικόνα της Αλεπούς να κείτεται πάνω στο δρόμο. (κεφ.: Επιστροφή, σ. 49)
Ίσως βγήκε εκεί στην άσφαλτο, για να με υποδεχθεί. (ό.π., σσ. 49-50)
Μα ο ουρανός είναι γεμάτος αστέρια. Πρώτη φορά τα βλέπω τόσο λαμπερά… Έχω την εντύπωση πως αν απλώσω το χέρι μου, θα τ’ αγγίξω. (ό.π., σ. 50)
Μα πότε πρόλαβαν να συγκεντρωθούν τόσοι άνθρωποι, τέτοια ώρα, σε αυτόν τον εξοχικό δρόμο …; (ό.π.)
Έχουμε περιτριγυρίσει το σώμα της Αλεπούς. Το κοιτάζουμε τρυφερά. (ό.π.)
Από εκείνη τη στιγμή δεν έχω αποχωριστεί ποτέ το Κοριτσάκι. Όπου και αν βρίσκομαι, είναι μαζί μου. Ανασαίνουμε τα μεθυστικά αρώματα του κήπου μας… (Επίλογος, σ. 52)
Στον κήπο μας βρίσκεται και μια φωλιά, για να έρχεται η Αλεπού, όποτε θέλει.(ό. π.)
ΙΙ) Αφήγηση ομαδικού κειμένου των νηπίων με ερέθισμα την εικόνα (της Λήδας Βαρβαρούση) στο εξώφυλλο του βιβλίου «Μετά τον Μικρό Πρίγκιπα» :
Κάποιο αγοράκι που το έλεγαν Μικρό Πρίγκιπα, έκοψε ένα λουλούδι από ένα κήπο που ήταν πολύ κοντά στη θάλασσα και το έδωσε σε ένα κοριτσάκι κι έμειναν έτσι να βλέπουν μαζί τη θάλασσα, θαύμαζαν την ωραία ηρεμία της. (1ησκηνή)
Το κοριτσάκι είχε πρωτοδεί το αγόρι, καθώς αυτό ερχόταν από μακριά. Είχε φύγει από το παλάτι του, που ήταν σε άλλον πλανήτη, γιατί ήθελε να μην είναι πια πρίγκιπας αλλά ένας κανονικός άνθρωπος. Ένας φρουρός του είχε την ιδέα να μην είναι πια πρίγκιπας, για να έχει μια καλύτερη ζωή. (2η σκηνή)
Τότε που συναντήθηκαν ο Μικρός Πρίγκιπας και το κοριτσάκι, εκείνο δεν είχε πια μέρος να κοιμηθεί, γιατί ο κήπος του βρώμισε, είχε γεμίσει σκουπίδια. Όμως ευτυχώς που το κοριτσάκι είχε προλάβει να πάρει όλα τα λουλούδια από εκεί και να τα φυτέψει σε γλάστρες. Στον κήπο είχαν απομείνει πια μόνο τα δέντρα. (3ησκηνή)
Αφού το κοριτσάκι δεν είχε καταφύγιο στη γη να μείνει, όταν νύχτωσε, τα δύο παιδιά έφυγαν μαζί για το σπίτι του αγοριού στον άλλον πλανήτη και πήραν μαζί τους όλες τις γλάστρες, για να τις φροντίζουν. Ταξίδεψαν εκεί με το αεροπλάνο του Μικρού Πρίγκιπα. (4η σκηνή)
Ένας πιλότος είχε μάθει στο Μικρό Πρίγκιπα να το οδηγεί, που η δουλειά του είναι να μαθαίνει τους πρίγκιπες να πιλοτάρουν, για να πηγαίνουν εκδρομές. (5ησκηνή)
Όταν όμως έφυγε το κοριτσάκι με το Μικρό Πρίγκιπα, οι κακοί έκοψαν τα δέντρα του κήπου του. (6η σκηνή)
Τα δέντρα τα αγόρασαν οι παντογνώστες, για να φτιάξουν ένα σπιτάκι στο χωριό του Χριστού. (7η σκηνή)
Έπειτα οι γλάροι καθάρισαν ολόκληρο τον κήπο από τα σκουπίδια. (8η σκηνή)
Όταν ο κήπος καθαρίστηκε, το κοριτσάκι γύρισε πίσω. Πήρε μαζί του και τα λουλούδια, για να ξαναφτιαχτεί ο κήπος, όπως ήταν πριν. Το κοριτσάκι το έφερε ο Μικρός Πρίγκιπας με το αεροπλάνο αλλά δεν μπορούσε να μείνει κι εκείνος μαζί του στον κήπο, γιατί έπρεπε το αεροπλάνο να το γυρίσει πίσω στον πλανήτη του. (9η σκηνή)
Οι παντογνώστες πήγαν στον κήπο το σπιτάκι που είχαν φτιάξει με τα δέντρα του, για να μείνει σε αυτό το κοριτσάκι. (10η σκηνή)
Ο Μικρός Πρίγκιπας παίρνει συχνά το αεροπλάνο του και έρχεται για να βλέπει το κοριτσάκι. Δεν μένει όμως για πολύ, πρέπει να γυρίζει πάντα στον πλανήτη του. Το κοριτσάκι δεν τον ακολουθεί εκεί, γιατί έχει να φροντίζει τον κήπο. (11ησκηνή)
Κάποτε θα παντρευτούν αλλά ούτε τότε θα ζήσουν μαζί. Το κοριτσάκι θα παραμείνει στον κήπο και ο Μικρός Πρίγκιπας θα πηγαινοέρχεται με το αεροπλάνο από τον πλανήτη του για να το βλέπει. (12η σκηνή)
Σημείωση: Το ενιαίο κείμενο που προέκυψε, το χωρίσαμε σε σκηνές, για αξιοποίησή του ως θεατρικό δρώμενο. Σε κάθε σκηνή θα είναι διαφορετικοί οι δύο μαθητές που υποδύονται το Μικρό Πρίγκιπα και το Κοριτσάκι, ώστε όλοι στην τάξη να υποδυθούν το ένα από τα δύο βασικά πρόσωπα, ανάλογα με το φύλο τους. Τους υπόλοιπους ρόλους, αυτούς δηλαδή των γλάρων, των λουλουδιών, του ζεύγους των παντογνωστών, των μαθητών, του πιλότου κ.λπ. τους υποδύονται οι ίδιοι μαθητές στις υπόλοιπες σκηνές.
ΕΛΕΝΗ Α. ΗΛΙΑ
μετά τον Μικρό Πρίγκιπα
Μέρος Α
Φτάνοντας στην «έρημο»
Καθισμένη σε ένα γρανιτένιο βράχο στην ανατολική άκρη του φιλόξενου κόλπου, εκεί ακριβώς που η ξηρά σχηματίζει μια γλώσσα μέσα στη θάλασσα, περιμένω με το βλέμμα μου προσηλωμένο στον ήλιο. Εδώ και κάμποση ώρα δεν είναι πια ο πανίσχυρος βασιλιάς, ο αγέρωχος κι απρόσιτος στον πανύψηλο θρόνο του. Διαγράφοντας την καθορισμένη πορεία του προς την επιφάνεια του νερού, όλο και με πλησιάζει.
Έχω φτάσει σε τούτη την παραλία, την ήσυχη τα Καλοκαίρια κι ερημική τις υπόλοιπες εποχές, ελπίζοντας να απολαύσω το ηλιοβασίλεμα. Ξεκίνησα απ’ την πόλη για το εξοχικό μας κάπως σαν δραπέτης από την τραγικότητα της πραγματικότητας, για να αναζητήσω καταφύγιο στη φύση. Από τότε που μικρό κοριτσάκι ζούσα ονειρεμένες στιγμές στον κήπο του σπιτιού που με φιλοξενούσε σ’ εκείνο το νησί, η φύση παραμένει η φίλη που μοιράζομαι τα πιο απόκρυφα μυστικά μου. Η ακατανίκητη σύμμαχος που ποτέ δεν προδίδει. Κοντά της οι βαθύτερες σκέψεις μου αποκτούν μορφή, χρώμα και σχήμα.
Με την απόδρασή μου αυτό το ανοιξιάτικο απόγευμα, επιδιώκω να λυτρωθώ από την ένταση και την αγωνία, προσωρινά έστω. Είναι τόσο οδυνηρό να περιμένεις το βέβαιο θάνατο του αγαπημένου σου προσώπου!…
Όταν έφτασα στο εξοχικό μας, ξεκινούσε το τοπικό λεωφορείο που περνά από αυτήν την παραλία. Ανέβηκα χωρίς δεύτερη σκέψη. Στη διαδρομή ένιωθα μια ανεξήγητη ανυπομονησία. Ψαχούλεψα την τσάντα μου, την ίδια που κουβαλάω καθημερινά στη δουλειά μου, αναζητώντας κάποιο βιβλίο, για να με χαλαρώσει. Η συνήθειά μου να μην αφαιρώ καθετί που πια δεν χρειάζομαι, αποδείχτηκε πολύτιμη αυτή τη φορά. Άνοιξα τυχαία το βιβλίο που ανέσυρα, στη σελίδα που ο ήρωάς του εξομολογιόταν πως όποτε ήταν θλιμμένος, του άρεσε να βλέπει το ηλιοβασίλεμα. Αυτή η σύμπτωση πολύ με εμψύχωσε.
Υπόσχεση
Μόλις κατέβηκα από το λεωφορείο, κυριολεκτικά όρμησα προς το μονοπάτι που οδηγεί στην παραλία. Σκαρφάλωσα με ταχύτητα αδιανόητη και χωρίς να καταλαβαίνω κανέναν κόπο στον αμμόλοφο που μου έκρυβε το τοπίο. Για ώρα ατένιζα το λαμπερό σμαραγδί χρώμα στην ατέλειωτη επιφάνεια της θάλασσας, ώσπου μου μετάγγισε τη δύναμη της απεραντοσύνης της, τη γαλήνη και την ξενοιασιά του παιχνιδίσματός της.
Περπάτησα ξελαφρωμένη, αργά, σχεδόν τελετουργικά στο όριο της θάλασσας με την ξηρά, ακολουθώντας χνάρια ζώου, που έφταναν έως το σημείο που κάθομαι. Δεν ήμουν εντελώς μόνη λοιπόν. Ύστερα από την πρώτη έκπληξη, αισθάνθηκα βαθιά οικειότητα για κείνο το πλάσμα που δήλωνε τόσο διακριτικά την παρουσία του, διαγράφοντας την ίδια πορεία με μένα …
Μεταξύ μας, δεν μου ήταν καθόλου άγνωστο το πλάσμα αυτό. Αναπόλησα συγκινημένη τις αναρίθμητες καλοκαιρινές βραδινές συναντήσεις μας, όπως επέστρεφα από τις εξοχές της περιοχής. Τα μάτια του έλαμπαν στο σκοτάδι σαν άστρα, καθώς έπεφταν πάνω τους οι προβολείς του αυτοκινήτου. Στο φως τους η ψυχή μου γινόταν διάφανη. Προσπερνούσα τότε αμήχανα, ανέτοιμη γι’ αυτήν την αποκάλυψη.
– Τι μπελάς αυτή η αλεπού, μονολογούσα. Γιατί επιμένει να την εξημερώσω; Η Αλεπού με προετοίμαζε υπομονετικά για καιρό. Στο βλέμμα της διάβαζα πως δεν βιαζόταν, δεν αδημονούσε, δεν αμφέβαλλε. Μου άφηνε απλώς την πρωτοβουλία της απόφασης.
Και να που σήμερα για πρώτη φορά το ενδεχόμενο να την συναντήσω δεν με τρομάζει πια, αντίθετα, θα έλεγα, με γοητεύει. Να μ’ έχει επηρεάσει που μόλις διάβασα για τη φιλία της με το αγόρι απ’ το σύμπαν; Καθώς πιο πάνω δεσπόζει η φωλιά της, σχηματισμένη από επιβλητικούς βράχους και πυκνούς θάμνους, δεν θα απέκλεια πάντως την περίπτωση η παρουσία μου εδώ να μην είναι μια απλή σύμπτωση αλλά το αποτέλεσμα υποσυνείδητης επιθυμίας.
Όπως και να ‘χει, αισιοδοξώ απόλυτα πως φτάνει να εμπιστευτώ τη φύση. Μετά από το ραντεβού με το ηλιοβασίλεμα, θα επακολουθήσει η συνάντηση με την Αλεπού.
Το δώρο του δειλινού
Ενώ το σώμα του ήλιου βυθίζεται, η ψυχή του, το κατακόκκινο χρώμα του, βαθύ και θερμό, απλώνεται στο νερό, στον ορίζοντα, στους πέτρινους όγκους, στα λιγοστά σύννεφα, ακόμη και στα γυμνά μου πόδια, που γι’ αυτό το λόγο φροντίζω να τα διατηρώ διαρκώς βρεγμένα. Η ένταξή μου σε αυτήν τη χρωματική ομοιομορφία με κάνει να νιώθω ένα με το φυσικό χώρο που με περιβάλλει…
Τότε είναι που διακρίνω πάνω στην επιφάνεια της θάλασσας ένα ακαθόριστο σημάδι. Τρίβω τα μάτια μου, για να το παρατηρήσω καλύτερα. Γίνεται όλο και περισσότερο ορατό κι έτσι σιγά-σιγά καταλαβαίνω ότι πλησιάζει προς την παραλία. Τελικά κατορθώνω να ξεχωρίσω ένα παιδικό κεφαλάκι. Τι παράξενο! Όλο το απόγευμα δεν έχω δει καμιά βάρκα να περνάει στ’ ανοιχτά. Ένα κοριτσάκι ως πέντε-έξι χρονών βγαίνει από το νερό στο σημείο ακριβώς που είμαι καθισμένη και στέκεται σιωπηλό μπροστά μου.
Από την πρώτη στιγμή με εντυπωσιάζει το βλέμμα του. Δεν μοιάζει με αυτό των περισσότερων σημερινών μικρών παιδιών, που μιμούνται τέλεια τους τρόπους και το ύφος των μεγάλων, κι έτσι κερδίζουν το θαυμασμό τους. Τούτο το κοριτσάκι με κοιτάζει σταθερά, με αφοπλιστική αθωότητα.
Από πού έρχεται; Αναρωτιέμαι έντονα. Στο μυστήριο της παρουσίας του δεν χωράει καμιά λογική εξήγηση. Πώς διένυσε κολυμπώντας μια τόσο τεράστια απόσταση; Είναι τυχαία η συνάντησή μας ή μήπως να περιμένω κάτι από κείνο; Όποια κι αν είναι η απάντηση, εκτός από απορία νιώθω και απόλυτη ευθύνη απέναντί του, λόγω της μικρής του ηλικίας. Όπως δοκιμάζω να σκουπίσω το κορμάκι του, μια ακόμη μεγαλύτερη έκπληξη με περιμένει. Διαπιστώνω ότι το δέρμα, τα μαλλιά, το φορεματάκι του έχουν μείνει εντελώς στεγνά.
-Από πού έρχεσαι; Ρωτώ με κομμένη ανάσα, ζητώντας επιβεβαίωση για την ιδέα που έχει ξαφνικά καρφωθεί στο μυαλό μου. Απλώνει το χεράκι του με τεντωμένο το δείχτη κατά τη θάλασσα.
-Από τη θάλασσα; Γοργόνα είσαι; Αστειεύομαι τάχα, προκειμένου να κρύψω την ταραχή μου. Κουνά το κεφαλάκι του κάμποσες φορές δεξιά κι αριστερά, πολύ σοβαρά, για ν’ αρνηθεί.
– Δεν μιλάς ποτέ; Συνεχίζω, έχοντας παραιτηθεί πια από την προσπάθεια να φανώ ψύχραιμη. Γνέφει καταφατικά αυτή τη φορά. Ενώ εγώ μάταια αγωνίζομαι να χαμογελάσω, ολότελα παραδομένη στην αγωνία μου, εκείνο συμπληρώνει αιφνιδιαστικά:
– Έρχομαι από το νησί…
Αυτή ακριβώς είναι η απάντηση που περίμενα, ωστόσο η ανάγκη μου να προστατέψω τον εαυτό μου, να αποκλείσω κάθε ενδεχόμενο λάθους, με κάνει να συνεχίσω να ζητάω διευκρινίσεις.
-Ποιο απ’ όλα τα νησιά; Ρωτάω σαν να μην υποπτεύομαι τίποτα.
-Υπάρχουν πολλά; Απορεί το κοριτσάκι με συγκινητική αφέλεια. Για να καταλήξει:
-Από το νησί με τον κήπο.
Ίσως αυτό να μην σας φαίνεται ιδιαίτερα κατατοπιστικό, αλλά για μένα, ετούτη τη στιγμή είναι το πιο συγκεκριμένο πράγμα στον κόσμο. Χρώματα, ήχοι, ευωδιές, αγγίγματα και γεύσεις ξυπνούν μέσα μου και με μεταφέρουν στον κήπο όπου έζησα τα πρώτα παιδικά μου χρόνια…
Ο κήπος των αισθήσεων
Αυτός ο κήπος παραμένει πάντα άρρηκτα δεμένος με τις αισθήσεις μου. Τότε που ήμουν παιδάκι πέντε-έξι χρονών, ήταν για μένα όλος ο κόσμος μου. Ήταν πιο απέραντος από το σύμπαν και ταυτόχρονα τόσο οικείος και ασφαλής όσο κι η αγκαλιά των γονιών. Μια σειρά τριανταφυλλιές, παραταγμένες σε ίση απόσταση μεταξύ τους, παράλληλα με την κουπαστή της χαμηλής βεράντας του σπιτιού που ήταν κτισμένο στο βόρειο μέρος του, αποτελούσαν το πιο καθωσπρέπει σημείο του. Οι τριανταφυλλιές από τη θέση τους μπορούσαν πάντα να παρακολουθούν τις προσπάθειές μου να κατακτήσω τη γνώση τις ώρες που περνούσα στη βεράντα, παίζοντας διάφορα ατομικά παιδαγωγικά παιχνίδια. Με τα χρώματα και το άρωμά τους με επιβράβευαν για κάθε μου επιτυχία.
Ο υπόλοιπος κήπος που εκτεινόταν πίσω τους, έδειχνε μάλλον ακανόνιστος. Στο γυμνό χώμα ανάμεσα στις τριανταφυλλιές και στις τρεις ακακίες που δέσποζαν στο κέντρο του κήπου, παρήλαυναν αδιάκοπα στρατιές αναρίθμητων μυρμηγκιών, απόλυτα προσηλωμένες στην πορεία τους. Άπειρες φορές είχα προσπαθήσει να τα παρασύρω σε μια διαδρομή διαφορετική, που δεν θα κατέληγε στην τρύπα που είχαν σκάψει στο χώμα. Μα εκείνα αγνοούσαν γυαλιστερά κουμπιά και πολύχρωμα κουρελάκια που βρίσκονταν στο δρόμο τους και ακολουθούσαν φορτωμένα την ίδια πάντοτε διαδρομή με απόλυτη τάξη. Το πλήθος τους τα έκανε να δείχνουν δυνατά και ασφαλή.
Αν στο χώρο που είχε καταληφθεί απ’ τα μυρμήγκια, κυριαρχούσε η απόλυτη σιωπή, που υπαγόρευε την επικοινωνία με καθετί βαθύ και αθέατο, το μέρος με τις ακακίες ξεχώριζε για τους ρυθμικούς του ήχους. Όσο κι αν πλησίαζα, ήταν πολύ δύσκολο να εντοπίσω την πηγή τους κι αυτό δημιουργούσε μια μυστηριακή ατμόσφαιρα που με συνέπαιρνε. Αναζητώντας τον αόρατο τραγουδιστή, εξερευνούσα εκστασιασμένη τους χοντρούς κορμούς που με την ποικιλία τους είχαν την ικανότητα να αιχμαλωτίζουν για ώρες το βλέμμα μου. Τελικά εντόπιζα με πολύ κόπο ένα-ένα τα μέλη μιας πολυπληθούς χορωδίας, από την κίνηση των διάφανων φτερούγων τους, που ήταν απόλυτα εναρμονισμένη με τη μουσική τους.
Χάρη στην ηχηρή και δύσκολα ορατή παρουσία των τζιτζικιών, ο κήπος μου συχνά μετατρεπόταν σε γη της περιπέτειας. Όλα τα παιδιά του οικισμού συγκεντρώνονταν εδώ, για να νιώσουν τον ενθουσιασμό των πειρατών που έβρισκαν κρυμμένους θησαυρούς. Κι ο πολυτιμότερος θησαυρός του κήπου μου δεν ήταν άλλος από τα τζιτζίκια, που τα φυλακίζαμε μέσα σε σκοτεινά σπιρτόκουτα. Το μαρτύριό τους, που πρόσφερε σε μας τα παιδιά τη χαρά να νιώθουμε δυνατά, διαρκούσε έως τη στιγμή της κρίσιμης ερώτησης. Η ερώτηση αυτή απευθυνόταν σε μένα, τη δέσποινα του κήπου, στο τέλος των πειρατικών περιπετειών της ημέρας, για να αποφασίσω για την τύχη των αιχμαλώτων, αν και ήμουν η μικρότερη της παρέας. Κι εγώ απαντούσα με τον ίδιο στερεότυπο τρόπο: «Να τα ελευθερώσουμε τώρα, για να μπορούμε να τα πιάσουμε αύριο πάλι». Τα παιδιά υπάκουαν αμέσως ανακουφισμένα. Τα φυλακισμένα τζιτζίκια, που είχα την εξουσία να ορίζω την τύχη τους, προσωρινά απελευθερώνονταν.
Όταν απέμενα μόνη, για μένα ήταν μια πρόκληση να επαναλάβω το παιχνίδι της αιχμαλωσίας, που τόσο καλά θα έπρεπε να έχω διδαχθεί. Ωστόσο ποτέ δεν το τόλμησα. Όχι από ευαισθησία αλλά από φόβο. Υποπτευόμουν πως μόνη κινδύνευα να υποστώ την εκδίκησή τους για το καθημερινό μαρτύριο που τα υποβάλλαμε.
Έτσι προτιμούσα να παίζω με τις φιλενάδες μου, τις πορτοκαλιές, άκακες πασχαλίτσες. Τις έπαιρνα τρυφερά στις χούφτες μου και τις παρακολουθούσα να βαδίζουν αμέριμνες πάνω στις παλάμες μου ή ανάμεσα στα δάχτυλά μου. Οι πασχαλίτσες ήταν οι πιστές μου συνταξιδιώτισσες σε κάθε γωνιά του κήπου, στο φράχτη που έφτιαχναν στο κάτω μέρος του οι ροζ πικροδάφνες, στις λυγερές καλαμιές ή παραδίπλα στο περιβολάκι με τα χλωρά κρεμμυδάκια. Κι εκείνες όμως, όπως κι εγώ ξετρελαίνονταν για το παρτέρι με τα μοσχομπίζελα.
Εκεί τις απίθωνα απαλά καταγής κι έπαιζα το αγαπημένο μου παιχνίδι. Ανάμεσα σ’ αυτά τα ευωδιαστά λουλουδάκια, προσπαθούσα να εντοπίσω όσα ήταν ακριβώς όμοια μεταξύ τους. Ήταν ασύλληπτη η χρωματική ποικιλομορφία τους, η μοναδικότητα του καθενός τους στο συνδυασμό και στην αναλογία των χρωμάτων. Ωστόσο όλα τους είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Ήταν ταπεινά και χαρούμενα που ομόρφαιναν τον κήπο. Έτσι στη γωνιά με τα μοσχομπίζελα που ήταν ό,τι φωτεινότερο, πιο ευωδιαστό αλλά δυστυχώς και πιο εφήμερο, αποξεχνιόμουν για ώρες.
Αντίθετα, δεν έμπαινα ποτέ στο χώρο όπου έπεφτε ο ίσκιος από το πυκνό φύλλωμα της τεράστιας συκιάς που άπλωνε τα κλαδιά της στο πάνω μέρος του κήπου, στο πλάι του σπιτιού. Αυτό το μέρος μου φαινόταν κατασκότεινο και με κυρίευε φόβος. Για μένα ήταν το πανίσχυρο βασίλειο τεράστιων εντόμων, που πραγματοποιούσαν μαζικά θορυβώδεις επιθέσεις εναντίον όποιου θεωρούσαν εισβολέα, ιδιαίτερα όταν τα ώριμα σύκα κρέμονταν στα κλαδιά ή έπεφταν στο χώμα. Κάμποσες φορές σκέφτηκα να προσπαθήσω να κατανικήσω το φόβο μου. Μάταια όμως.
Στις αναμνήσεις μου από τον κήπο χωρούσαν και άπειρα άλλα. Τα τεράστια σαλιγκάρια με τα τόσο καλόγουστα χρωματισμένα καβούκια τους, που μπορούσες άφοβα να τα μεταφέρεις εδώ κι εκεί για τις ανάγκες του παιχνιδιού σου. Οι πολύχρωμες πεταλούδες που χόρευαν στο καλοκαιριάτικο φως κι ήταν μεγάλος ο πειρασμός να τις αγγίξεις. Μετάνιωνες όμως αμέσως γιατί τα φτερά τους γίνονταν σκόνη στα δάχτυλά σου. Κι ήταν πολύ θλιβερό να διαπιστώνεις πόσο ευάλωτη είναι η ομορφιά… Η ξύλινη κούνια που κρεμόταν με χοντρά σκοινιά απ’ τα κλαριά της ψηλότερης ακακίας. Το βασίλειο του κήπου δεν θα μπορούσε να έχει πιο κατάλληλο, λιτό και ταυτόχρονα μεγαλόπρεπο θρόνο. Κι ακόμη ο ήχος των κασμάδων που με ξυπνούσε τα πρωινά που έρχονταν στον κήπο οι εργάτες. Τα χτυπήματά τους στο σκληρό χώμα ήταν τόσο δυνατά και τόσο συντονισμένα, σαν να χτυπούσε μια τεράστια, μελωδική καμπάνα. Ένιωθα βέβαιη πως άκουγα την ίδια την καρδιά του κήπου, που διαλαλούσε την αγάπη του για μένα.
Ένα αντίο σε εκκρεμότητα
-Μίλησέ μου για τον κήπο, παρακαλώ το κοριτσάκι. Γιατί έφυγες από κει; Πότε τον άφησες;
Ο τόνος της φωνής μου φανερώνει λαχτάρα και πόνο. Ποτέ δεν είχα αποδεχτεί το γεγονός ότι δεν ζούσα πια στον κήπο. Όμως, πιστέψτε με, ήμουν πολύ μικρή και πολύ αδύναμη όταν τον άφησα και δεν είχα τη δυνατότητα της επιλογής. ‘Αλλωστε δεν ήμουν προετοιμασμένη ότι θα έφευγα οριστικά. Έφυγα με τη βεβαιότητα πως πολύ σύντομα θα ξαναγύριζα.
Ταξίδεψα με τους γονείς μου μακριά απ’ το νησί, για να δούμε τον άρρωστο παππού. Όταν όλα πήγαν καλά, προγραμματίσαμε άμεσα την επιστροφή μας. Το τελευταίο βράδυ πριν ξαναγυρίσουμε στον κήπο, η χαρά και η ανυπομονησία μου να βρεθώ στην αγκαλιά του, δεν με άφηναν να αποκοιμηθώ. Κι όταν επιτέλους τα βλέφαρά μου έγειραν βαριά, ονειρεύτηκα ό,τι επιθυμούσα περισσότερο, το αντάμωμα μαζί του.
Ξύπνησα ευτυχισμένη, λυτρωμένη. Είδα τον ήλιο μεσούρανα και απόρησα. Για να προλάβουμε το πλοίο για το νησί, θα έπρεπε να ξεκινήσουμε πολύ νωρίς, με την ανατολή. Πετάχτηκα από το κρεβάτι μου τρομερά αναστατωμένη. Έψαξα τους γονείς μου. Βρήκα μόνο τη μητέρα μου.
-Ο μπαμπάς; Ρώτησα και τα πόδια μου δεν με κρατούσαν. Εκείνη με χάιδεψε τρυφερά και μου είπε, με φωνή που προσπαθούσε να κρατήσει σταθερή.
-Έφυγε για το νησί.
-Μα πώς; Φώναξα απεγνωσμένα. Είχαμε κανονίσει ότι θα φεύγαμε όλοι μαζί. Γκρίνιαζα, παραληρούσα και δεν την άκουγα που προσπαθούσε να μου εξηγήσει πως δεν μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Γειτονικό κράτος είχε βρεθεί ξαφνικά σε εμπόλεμη κατάσταση. Μεταγωγικά αεροπλάνα και αρματαγωγά πλοία μετέφεραν στο νησί στρατιωτικές δυνάμεις, για να εκστρατεύσουν προς τη φίλη χώρα όπου θα έπαιρναν μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις.
Ο πόλεμος τελείωσε μέσα στο Καλοκαίρι. Το Σεπτέμβρη που όλα ήταν πια ήρεμα, αντί να φύγουμε για το νησί, ξεκίνησα μαθήματα σε καινούριο σχολείο, αφού σύντομα ο μπαμπάς θα επέστρεφε κοντά μας οριστικά. Πολλά χρόνια πέρασαν από τότε, μα εγώ ποτέ δεν έπαψα να νοσταλγώ τον κήπο, που τον αποχωρίστηκα χωρίς να ξέρω πως ήταν για πάντα, χωρίς να έχω την ευκαιρία να τον αποχαιρετήσω.
Μεγαλώνοντας είναι αλήθεια πως μου δόθηκε κάμποσες φορές η δυνατότητα να πραγματοποιήσω επιτέλους το ανεκπλήρωτο παιδικό μου όνειρο της επιστροφής, έστω φευγαλέα. Κάποτε που είχα βρεθεί ως σύνεδρος στο νησί, πέρασα μόλις μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά από τον κήπο. Προτίμησα όμως να τον προσπεράσω. Δικαιολογήθηκα στον εαυτό μου πως θα καθυστερούσα στο συνέδριο. Στο νησί βρέθηκα κι άλλοτε, για λόγους αναψυχής. Μα και πάλι αγνόησα την επιθυμία μου. Το πρόγραμμα της ομαδικής εκδρομής ήταν καθορισμένο με απόλυτη ακρίβεια και όφειλα να μην δημιουργήσω πρόβλημα στην εκτέλεσή του. Απέφυγα τον κήπο και για τρίτη φορά, με τη σκέψη πως αν η συντροφιά μου καταλάβαινε τη νοσταλγία μου, ίσως να γελούσε μαζί μου.
Τώρα που περιμένω με απίστευτη αγωνία να μάθω από το κοριτσάκι κάτι για την τύχη του κήπου, μπορώ πλέον να ερμηνεύσω την προηγούμενη στάση μου. Εφεύρισκα όλες εκείνες τις προφάσεις, επειδή φοβόμουν την απογοήτευση αν ο κήπος δεν υπήρχε πια ή αν ήταν διαφορετικός, ξένος σε μένα. Τόσον καιρό είχα αντέξει μακριά του, ακριβώς επειδή μπορούσα ακόμη να ελπίζω ότι κάπου υπάρχει ο Παράδεισός μου. Αλλά τώρα είχε έρθει πια η στιγμή της αλήθειας…
Μέρος Β
Φόβος
Μετά από την οικογένειά μου, στο σπίτι εγκαταστάθηκε ένα ηλικιωμένο ζευγάρι, που έβλεπε τον κήπο σαν απειλή. Φοβούνταν ότι τα έντομα που συγκεντρώνονταν στα λουλούδια, μπορούσαν να τους προκαλέσουν το θάνατο. Έτσι τα φυτά δέχονταν καθημερινά μεγάλες ποσότητες χημικών ουσιών, που στόχο είχαν να εξολοθρέψουν τους ζωντανούς οργανισμούς που τα τριγύριζαν. Το κοριτσάκι δυσκολευόταν να πλησιάσει, γιατί τώρα την υπέροχη ευωδιά τους είχε αντικαταστήσει μια έντονη δυσωδία.
-Γλίτωσέ μας! Εκλιπαρούσαν τα απελπισμένα λουλούδια το κοριτσάκι. Και τότε εκείνο μ’ ένα παιχνιδάκι ποτιστήρι τα ξέπλενε ξανά και ξανά.
-Δεν είναι μέρος εδώ για παιχνίδι μικρή, το μάλωναν αυστηρά οι ηλικιωμένοι.
-Μα εδώ είναι οι φίλοι μου, απαντούσε εκείνο αυθόρμητα, δείχνοντας γύρω του.
-Άμυαλο παιδί! Κατέληγαν πάντα οι κάτοικοι και έκλειναν ερμητικά την πόρτα τους.
Όσο περισσότερο ο κήπος ήταν στις ομορφιές του τόσο περισσότερο τρόμο προκαλούσε στους δύο αυτούς ανθρώπους. Την Άνοιξη ειδικότερα, τα υπέροχα ανθισμένα φυτά θεωρούνταν αδίστακτοι «εχθροί», που μπορούσαν να σκοτώσουν, προκαλώντας αλλεργίες. Τη μοναδική χρονιά που το ζευγάρι έζησε στο σπίτι τέτοια εποχή, απέφευγε συστηματικά να βγαίνει έξω. Όλα όσα χρειάζονταν, τους τα μετέφεραν εκεί. Κι όποτε αναγκάζονταν να περάσουν από τον κήπο, είχαν καλυμμένα τα πρόσωπά τους με μάσκες.
Ο φόβος για τους κινδύνους από τα φυτά έδιωξε τελικά τους ηλικιωμένους από το σπίτι πριν καν κλείσει χρόνος από την εγκατάστασή τους. Ο κήπος τότε ανάσανε λυτρωμένος, σκορπίζοντας παντού απλόχερα το άρωμά του και στολίστηκε με τα λαμπερότερα χρώματα, ενθουσιάζοντας τους περαστικούς γλάρους, που διέκοπταν και πάλι καθημερινά την πορεία τους και διέγραφαν κυκλικούς σχηματισμούς, για να απολαύσουν από ψηλά το άψογο θέαμα.
Οι Παντογνώστες
Το κοριτσάκι χάραζε σπιτάκια με μια αιχμηρή πέτρα στο χώμα μπροστά από τις τριανταφυλλιές. Κάθε τόσο σήκωνε το βλέμμα του πάνω τους. Εκείνες το παρακολουθούσαν με θαυμασμό. Την ίδια στιγμή ένας άντρας με κηπουρικά εργαλεία πέρασε από μπροστά του, ανέβηκε στη βεράντα και χτύπησε την πόρτα του σπιτιού. Στο άνοιγμά της φάνηκαν οι καινούριοι ένοικοι. Το κοριτσάκι τους είχε δει πολλές φορές να περνούν δίπλα του, ποτέ τους όμως δεν το είχαν προσέξει. Ήταν πάντα απασχολημένοι να μαλώνουν μεταξύ τους. Ο καθένας τους θεωρούσε «παντογνώστη» τον εαυτό του κι αγωνιζόταν να επιβάλλει στον άλλο τη δική του άποψη. Καθώς σπαταλούσαν πολύ χρόνο και ενέργεια σε καβγάδες, ποτέ δεν ολοκλήρωναν καμία δραστηριότητα.
-Καλή σας μέρα, τους είπε ένα πρωινό το κοριτσάκι, καθώς πέρασαν βιαστικά από μπροστά του διχογνωμώντας, όπως πάντα.
Όμως οι φωνές τους σκέπασαν τη δική του. Τότε τους ακολούθησε και επανέλαβε δυνατότερα.
-Καλημέρα!
– Πώς είναι δυνατόν να είναι καλή η μέρα, αφού ποτέ δεν ακούς αυτό που σου λέω και κάνεις συνέχεια του κεφαλιού σου; Αναρωτήθηκε η γυναίκα απευθυνόμενη στον άντρα της, χωρίς να δώσει καμιά σημασία στην πηγή του ήχου.
– Α, πρέπει να κάνω αυτό που θέλεις εσύ, βέβαια, αφού μόνον εσύ τα ξέρεις όλα κι έχεις πάντα δίκιο! Απάντησε ειρωνικά εκείνος, με βαθιά πεποίθηση ότι αυτές είναι δικές του αρετές και η γυναίκα του αρνείται από ξεροκεφαλιά να το παραδεχτεί. Έτσι κατέληξε η μοναδική απόπειρα του κοριτσιού να επικοινωνήσει μ’ αυτούς τους εγωπαθείς ανθρώπους.
Ενώ ο κηπουρός συνομιλούσε μαζί τους, το ζευγάρι άρχισε πάλι να τσακώνεται. Ο κηπουρός τους άφησε και κατευθύνθηκε προς τις τριανταφυλλιές. Το ζευγάρι τον ακολούθησε και ενώ εκείνος σήκωνε το κλαδευτήρι του, άρχισαν να του δίνουν ταυτόχρονα και επίμονα εντελώς αντιφατικές οδηγίες. Ο κηπουρός στάθηκε κάμποσο ακίνητος, χωρίς να κοιτάζει ούτε τον ένα ούτε τον άλλον και περίμενε να σταματήσουν. Μάταια. Όταν έχασε εντελώς την υπομονή του, μάζεψε όπως-όπως τα εργαλεία του και απομακρύνθηκε βιαστικά, μουρμουρίζοντας. Το γεγονός αυτό όχι μόνο δεν πτόησε το ζευγάρι αλλά το εξαγρίωσε ακόμη περισσότερο, αφού ο καθένας τους κατηγορούσε τον άλλο ότι εξαιτίας του ο κηπουρός είχε παρατήσει το κλάδεμα.
-Είδες τι έκανες; Φώναζε η γυναίκα στον άντρα. Όπως τότε, που με τις εξυπνάδες σου έδιωξες το γιατρό που είχε έρθει να σε εξετάσει.
– Ξέχασες φαίνεται τι έγινε με το χαλασμένο σου δόντι. Απάντησε ο άντρας. Δεν βρισκόταν οδοντογιατρός να σε αναλάβει, γιατί ήθελες να ακολουθήσουν τις οδηγίες σου στην εξαγωγή. Ούτε με το στόμα μουδιασμένο από την ένεση δεν σταματούσες τις υποδείξεις.
-Κοίτα τα χάλια σου, που σαν μαθητής είχες αλλάξει τόσα σχολεία. Κανένας δάσκαλος δεν ήταν επαρκής για σένα, το φωστήρα!
-Τι να πρωτοπώ κακομοίρα μου, που ούτε μια φορά δεν γύρισες στο σπίτι από το κομμωτήριο χτενισμένη. Όλοι σε άφηναν στη μέση.
-Κάνε τα μόνη σου, όπως ξέρεις, σου έλεγαν.
Οι δύο παντογνώστες δεν στaμάτησαν όμως εκεί. Θεωρώντας ο καθένας τους ότι μπορούσε να τα καταφέρει τέλεια στην κηπουρική, άρπαξαν ένα ψαλίδι που είχε πέσει του κηπουρού κι άρχισαν να πετσοκόβουν τις δύστυχες τριανταφυλλιές. Προσπαθώντας διαρκώς να το αποσπάσουν ο ένας από τον άλλον και ταυτόχρονα να εμποδίσουν τις δικές του κινήσεις, έκοβαν στα τυφλά, σπασμωδικά και νευρικά ό,τι βρισκόταν μπροστά τους. Πάνω στη μανία τους για το τερατώδες αποτέλεσμα, που το καταλόγιζαν ο ένας στον άλλο, προκαλούσαν όλο και μεγαλύτερες καταστροφές.
Έτσι μαρτύρησαν οι τριανταφυλλιές. Το κοριτσάκι κι όλα τ’ άλλα πλάσματα του κήπου τις θρήνησαν για καιρό. Οι γλάροι, που άλλοτε περνώντας πάνω από τον κήπο παρουσίαζαν έναν επαναλαμβανόμενο, απολαυστικό χορευτικό χαιρετισμό, για να του ανταποδώσουν την αγαλλίαση που τους προσέφερε με την ομορφιά του, τώρα προσπερνούσαν βιαστικά.
Ο Ασήμαντος
Καθώς οι τριανταφυλλιές ήταν η βιτρίνα του κήπου, το ζευγάρι μετά το κατόρθωμά του, εγκατέλειψε το σπίτι όπου αποδείχτηκε περίτρανα η ανοησία του.
Ο νέος ένοικος που εγκαταστάθηκε έπειτα εκεί με τη γυναίκα του και τις τρεις κόρες του, έδειξε από την αρχή μεγάλη προτίμηση στις πικροδάφνες, που αποτελούσαν το φράχτη του κήπου. Το κοριτσάκι άργησε να διαπιστώσει ότι ο άντρας κρυβόταν ανάμεσά τους, για να παρακολουθεί τους γείτονες. Ωστόσο και πάλι δεν μπορούσε να εξηγήσει τη συμπεριφορά του. Ώσπου η ζωή όλων των γειτόνων άλλαξε ριζικά. Έχασαν την ξενοιασιά, την ανεμελιά, την ησυχία τους. Για ό,τι κι αν έκαναν πλέον μέσα στα σπίτια τους ή έξω στους κήπους τους, είχαν άγχος μήπως ενοχλήσουν, αφού σε διάφορες υπηρεσίες έπεφταν βροχή οι καταγγελίες σε βάρος τους. Η κατάσταση δεν ήταν καλύτερη για τους υπαλλήλους των διαφόρων υπηρεσιών, όπου έφταναν οι καταγγελίες, καθώς ο καταγγέλων εκτόξευε και εναντίον τους απειλές, επειδή ισχυριζόταν ότι δεν δρούσαν άμεσα.
Ένα απόγευμα που ο νέος ένοικος είχε κατέβει στον κήπο μαζί με τις κόρες του, το κοριτσάκι τις άκουσε να του εκφράζουν το θαυμασμό τους.
-Μπαμπά είσαι πάρα πολύ σπουδαίος, όλοι σε φοβούνται…
Ο μπαμπάς τους χαμογέλασε με ικανοποίηση.
-Όταν σε φοβούνται, τότε μόνο σε υπολογίζουν, παρατήρησε.
Στα χρόνια όμως που πέρασαν η κατάσταση στη γειτονιά άρχισε σταδιακά να αλλάζει δραματικά για τον κάτοικο. Ενώ αυτός εμφανιζόταν όλο και πιο ενοχλημένος από τις συμπεριφορές των άλλων, εκείνοι έπαψαν να ενδιαφέρονται γι’ αυτό. Ακόμη και οι διάφοροι αρμόδιοι που απευθυνόταν, σαν να ήταν συντονισμένοι μεταξύ τους, τον αγνοούσαν συστηματικά. Αδιαφορούσαν για τις απειλές του ή όχι σπάνια, διασκέδαζαν φανερά με αυτές. Ο κάτοικος βυθιζόταν σε απόγνωση. Όσο περισσότερο φώναζε, έβριζε, οργιζόταν τόσο οι γείτονες όχι απλώς δεν τον φοβούνταν καθόλου πια αλλά αρκετοί γελούσαν απροκάλυπτα μπροστά του. Ακόμη και οι κόρες του, που πριν ήταν ενθουσιασμένες με το φόβο που προκαλούσε στους άλλους, τώρα έλεγαν εμπιστευτικά μεταξύ τους:
-Το μπαμπά μας δεν τον φοβούνται πια.
-Δεν τον υπολογίζουν, δεν είναι σπουδαίος.
-Είμαστε τα παιδιά ενός ασήμαντου ανθρώπου. Τι κρίμα!…
Ο κάτοικος κατάλαβε ότι αν παρέμενε σ’ αυτό το σπίτι, σ’ αυτή τη γειτονιά, σ’ αυτόν τον τόπο, θα ήταν παντοτινά δυστυχισμένος, γιατί γι’ αυτόν ευτυχία ήταν να δυσκολεύει τη ζωή των άλλων, να τους δημιουργεί προβλήματα, ώστε να νιώθει σημαντικός.
Πριν φύγει οριστικά, μπήκε έξαλλος στο παρτέρι με τα μοσχομπίζελα κι άρχισε να τα ποδοπατά και να τα κλωτσά μανιασμένα.
-Είδες μπαμπά, πόσο δυνατός είμαι; Παραληρούσε μες απ’ τους λυγμούς του. Όπως κι εσύ μπαμπά τότε που χτυπούσες τη μαμά κι αυτή σε φοβόταν. Κι εγώ μπαμπά σε έτρεμα. Θυμάσαι τότε που με είχες κρεμάσει κι έτσι κατάλαβα πόσο δυνατός και σημαντικός είσαι; Όμως κι εγώ μπαμπά έγινα σαν εσένα. Κοίτα τι μεγάλο κακό μπορώ να κάνω! Συγγνώμη που αυτοί οι γελοίοι δεν με φοβούνται πια. Σου υπόσχομαι αυτό να μην ξανασυμβεί ποτέ, πουθενά!…
Το κοριτσάκι δεν ήξερε πια αν έκλαιγε μόνο για τα νεκρά μοσχομπίζελα, ή και γι’ αυτόν το δυστυχισμένο άνθρωπο, που ποτέ του δεν είχε αγαπηθεί ούτε είχε αγαπήσει. Το μόνο συναίσθημα που είχε νιώσει ήταν ο φόβος και η ικανοποίηση ότι οι άλλοι τον φοβούνται.
Μόλις η καταστροφή ολοκληρώθηκε, το κοριτσάκι αναλογίστηκε τον αλτρουισμό των μοσχομπίζελων.
-Οι ταπεινοί μου φίλοι, που το μοναδικό τους φταίξιμο ήταν ότι ομόρφαιναν κι ευωδίαζαν τον κήπο, θυσιάστηκαν, για να ζήσουμε όλοι καλύτερα…
Η Πολυάσχολη
Όταν έφτασε η νέα ένοικος του σπιτιού, το κοριτσάκι εντυπωσιάστηκε από την εμφάνισή της. Τα πλούσια μαλλιά της είχαν ένα βαθύ κόκκινο χρώμα κι ήταν μαζεμένα στην κορυφή του κεφαλιού. Το μακιγιάζ της ήταν πολύ επιτυχημένο, την έκανε να φαίνεται πάρα πολύ νέα.
Το κοριτσάκι έτρεξε να την καλωσορίσει. Υπέθεσε πως θα της άρεσαν πολύ τα λουλούδια και σκέφτηκε να της προτείνει να φτιάξει ξανά το παρτέρι με τις τριανταφυλλιές και τη γωνιά με τα μοσχομπίζελα.
-Καλώς ήρθατε, είπε ευγενικά το κοριτσάκι στην κοπέλα, που πλησίαζε προς το σπίτι, κρατώντας μια μοντέρνα τσάντα κι ένα κομψό βαλιτσάκι.
-Α, γεια σου μικρή μου, με συγχωρείς αλλά είμαι πάρα πολύ βιαστική. Έχω τόσες πολλές δουλειές!…
-Ποιο είναι το επάγγελμά σας, συνέχισε με ενδιαφέρον το κοριτσάκι.
Αλλά η γυναίκα δεν πρόλαβε ν’ απαντήσει. Μια υπέροχη μελωδία ακούστηκε κι άνοιξε βιαστικά την τσάντα της, για ν’ απαντήσει σ’ ένα από τα κινητά της τηλέφωνα.
-Θα είμαι εκεί στις δέκα, είπε και πριν κλείσει το τηλέφωνο, είχε δεύτερη κλήση. Συνέχισε να συνομιλεί στα τηλέφωνά της ώσπου ξεκλείδωσε και μπήκε μέσα στο σπίτι.
Το κοριτσάκι, όποτε την έβλεπε να βγαίνει για τις δουλειές της, την πλησίαζε με την ελπίδα να της μιλήσει για τον κήπο. Όμως κάθε φορά η γυναίκα περνούσε το ίδιο βιαστική, γιατί κάπου είχε επειγόντως να πάει. Τα βράδια επέστρεφε πολύ αργά κι έτσι το κοριτσάκι δεν κατόρθωνε να απομείνει ξύπνιο, για να την περιμένει να συζητήσουν για τον κήπο.
Όσο ο καιρός περνούσε, το κοριτσάκι απελπιζόταν γιατί όχι μόνο δεν είχαν φυτευτεί καινούριες τριανταφυλλιές ούτε καν σπόροι για μοσχομπίζελα αλλά ολόκληρος ο κήπος είχε εγκαταλειφθεί εντελώς. Η πολυάσχολη γυναίκα δεν είχε χρόνο και διάθεση να καλλιεργήσει ούτε το περιβολάκι. Άλλωστε ποτέ δεν μαγείρευε και δεν έτρωγε στο σπίτι. Μια βραδιά μονάχα, παρέθεσε δείπνο με έτοιμο φαγητό στη βεράντα. Το κοριτσάκι άκουσε τότε κάποιον από τους καλεσμένους της να επαινεί την έκταση του κήπου.
– Τον έχω όμως παραμελήσει, γιατί δεν προλαβαίνω καθόλου, παρατήρησε η οικοδέσποινα. Σύντομα θα καλέσω έναν κηπουρό για να τον φροντίσει, δήλωσε κλείνοντας τη συζήτηση.
Οι ελπίδες του κοριτσιού αναπτερώθηκαν, για να ματαιωθούν οριστικά αυτή τη φορά όταν η γυναίκα άφησε το σπίτι αιφνιδίως, επειδή οι επαγγελματικές της υποχρεώσεις την οδήγησαν αλλού.
Άνθρωποι με Οθόνες
Την πολυάσχολη κυρία, διαδέχτηκε μια τετραμελής οικογένεια. Το κοριτσάκι, όταν είδε πως τα δίδυμα δωδεκάχρονα παιδιά τους ήταν αρκετά ψηλότερα από κείνο, υπολόγισε πως θα φτάνουν άνετα τα τζιτζίκια πάνω στους κορμούς των δέντρων.
-Πρέπει να φροντίσω να ειδοποιήσω τα τζιτζίκια να είναι πολύ προσεκτικά, σκέφτηκε. Μα είχε τόσο άδικο ν’ ανησυχεί! Τα παιδιά δεν έδωσαν καμιά σημασία στo ρυθμικό τραγούδι των τζιτζικιών, όπως άλλωστε και σε τίποτε άλλο που βρισκόταν στον κήπο. Όποτε περνούσαν ανάμεσα στις ακακίες, τα κεφάλια τους ήταν σκυμμένα πάνω στις μικροσκοπικές, φορητές οθόνες που κρατούσαν. Πατούσαν διάφορα κουμπάκια κι εμφανίζονταν κινούμενες εικόνες που έβγαζαν παράξενους, άγνωστους ήχους. Πουλιά και τζιτζίκια δυνάμωναν τότε τις μελωδίες τους, προσπαθώντας με κάθε τρόπο να τραβήξουν την προσοχή των διδύμων. Όμως κανένας ήχος μα ούτε και οι πεταλούδες με την πανδαισία των χρωμάτων τους, που πετούσαν αδιάκοπα τριγύρω τους, ήταν δυνατόν να αποσπάσουν τα δυο παιδιά από τις οθόνες τους. Μέσα στο σπίτι η κατάσταση δεν ήταν διαφορετική. Όλη η οικογένεια περνούσε τον περισσότερο χρόνο της πάνω από παρόμοιες, μεγαλύτερες σε μέγεθος οθόνες. Επιπλέον, σε κάθε δωμάτιο υπήρχαν οθόνες τεράστιες, που κάλυπταν σχεδόν ολόκληρο τοίχο. Άλλοτε ήταν σιωπηλές και άλλοτε θορυβώδεις. Οι μοναδικοί ήχοι που είχαν ακουστεί ποτέ στο σπίτι, προέρχονταν αποκλειστικά από τις οθόνες του. Το κοριτσάκι απορούσε αν τα δίδυμα και οι γονείς τους είχαν φωνή. Ποτέ δεν συνομιλούσαν ούτε γελούσαν.
Ακόμη και όταν έτρωγαν, ήταν τόσο απορροφημένοι στις οθόνες τους, που όπως το κοριτσάκι τους έβλεπε να δαγκώνουν και να μασάνε μηχανικά κι ανέκφραστα, σκεφτόταν πως αν αντικαθιστούσε το γεύμα τους με οτιδήποτε μη φαγώσιμο, εκείνοι θα το τελείωναν κανονικά χωρίς να καταλάβουν τίποτα. Έτσι το κοριτσάκι είχε απορήσει τρομερά όταν διαπίστωσε πως άπειρες φορές στις οθόνες κοιτούσαν συνταγές μαγειρικής.
Επίσης, αν και οι εποχές που έκαναν τόσο διαφορετικό τον κήπο, άφηναν όλα τα μέλη αυτής της οικογένειας τελείως αδιάφορα, ήταν άξια λόγου η προσήλωση με την οποία παρακολουθούσαν τις μετεωρολογικές προγνώσεις. Κάποτε όταν οι οθόνες ανάμεσα σε διάφορα χιονισμένα τοπία πρόβαλαν και το δικό τους σπίτι, που είχε καλυφθεί από χιόνι, γονείς και παιδιά που δεν είχαν ήδη αντιληφθεί τίποτα, έδειξαν εξαιρετικά εντυπωσιασμένοι. Ωστόσο ούτε που σκέφτηκαν να χαρούν την ίδια εικόνα ολοζώντανη, έστω πίσω από το κλειστό τζάμι. Ο κήπος άνθιζε, ευωδίαζε, γέμιζε κελαηδισμούς, άπλωνε τον ίσκιο του τα πυρωμένα μεσημέρια ή κρατούσε τη δροσιά της αυγής εντελώς μάταια, χωρίς να επηρεάζει σε τίποτα τη δραστηριότητα των τεσσάρων αυτών ανθρώπων. Κι όταν τελικά έφυγαν από το σπίτι, ο κήπος τους ήταν τόσο άγνωστος όσο και πριν να έρθουν σε αυτό.
Καταναλωτές
Πριν φτάσουν στο σπίτι οι νέοι του κάτοικοι, είχαν προηγηθεί οι αποσκευές τους. Το κοριτσάκι, όταν είδε να καταφτάνουν τα εφτά φορτηγά αυτοκίνητα που τις μετέφεραν, υπέθεσε ότι θα εμφανιζόταν μια πολυπληθής οικογένεια, που τα παιδιά της θα γέμιζαν τον κήπο με τις φωνές και τα γέλια τους. Αντί γι’ αυτό όμως εμφανίστηκαν τρία μόλις άτομα, οι γονείς με το μοναχοπαίδι τους. Κάποια από τα πράγματά τους τοποθετήθηκαν στο εσωτερικό του σπιτιού, ωστόσο σ’ ολόκληρη τη βεράντα, καθώς και στο παρτέρι που άνθιζαν άλλοτε οι τριανταφυλλιές, απέμειναν στοιβαγμένα πολλά ακόμη αντικείμενα. Το κοριτσάκι σκέφτηκε πως αυτή ήταν μια προσωρινή κατάσταση και σύντομα το καθετί θα το τοποθετούσαν στη θέση του, οπότε ο χώρος θα απελευθερωνόταν, κι έτσι μαζί με το άλλο παιδάκι θα χαίρονταν όλες τις γωνιές του κήπου. Προς το παρόν θα μπορούσαν να παίζουν κρυφτό ανάμεσα στα τεράστια πακέτα.
Πράγματι, η γνωριμία των δύο παιδιών δεν άργησε να γίνει. Όταν η μικρούλα που κατοικούσε στο σπίτι, πρόβαλε στο στενό διάδρομο που είχαν αφήσει στην ασφυκτικά γεμάτη βεράντα για να μπαινοβγαίνουν, το κοριτσάκι πλησίασε και της πρότεινε:
-Θέλεις να παίξουμε κρυφτό; Υπάρχουν καταπληκτικές κρυψώνες.
-Α, δεν ξέρω κρυφτό, την αιφνιδίασε η μικρούλα. Παίζουμε καλύτερα διαφημίσεις;
-Εντάξει, είπε το κοριτσάκι, περίεργο να μάθει το καινούριο παιχνίδι. Δεν πρόλαβε όμως να ρωτήσει πώς παίζεται και η μικρούλα είπε βιαστικά:
-Αλλά τώρα πρέπει να φύγω αμέσως.
-Μα δεν παίξαμε ακόμη καθόλου, απάντησε λυπημένο το κοριτσάκι.
-Θα παίξουμε άλλη φορά. Ακούς αυτή τη μουσική;
Το κοριτσάκι έγνεψε ναι, με το κεφάλι.
-Τελειώνει μια τηλεοπτική σειρά. Τώρα θα αρχίσουν οι διαφημίσεις. Έτσι γίνεται πάντα.
-Και πρέπει να πας, γιατί έτσι παίζεται το παιχνίδι; Ρώτησε μπερδεμένο το κοριτσάκι.
-Πρέπει να δω τις διαφημίσεις, για να ενημερωθώ για τα καινούρια προϊόντα, ξανάπε, χάνοντας την υπομονή της η μικρούλα. Η μαμά κι ο μπαμπάς μού αγοράζουν ό,τι τους ζητάω, συνέχισε με καμάρι. Και χάθηκε ανάμεσα στους σωρούς με τα πακεταρισμένα αντικείμενα.
Μια άλλη φορά, που το κοριτσάκι της φώναξε για να παίξουν, πάλι εκείνη δεν ευκαιρούσε, επειδή παρατηρούσε τις διαφημίσεις στις σελίδες των περιοδικών. Έλα να δεις κι εσύ! Την προσκάλεσε.
Μα το κοριτσάκι ξεφυλλίζοντας μόλις δυο – τρεις σελίδες, βαρέθηκε αφόρητα.
Όσο ο καιρός περνούσε τόσο ο χώρος του κήπου και μαζί και οι δυνατότητες για παιχνίδι περιορίζονταν δραματικά. Άπειρα προϊόντα κάθε είδους αγοράζονταν καθημερινά κι ακριβώς επειδή ήταν αδύνατον στους αγοραστές τους να τα καταναλώσουν με τους ταχύτατους ρυθμούς που τα προμηθεύονταν, αυτά στοιβάζονταν πια σε όλα τα σημεία του κήπου. Τα περισσότερα από τα προϊόντα μάλιστα, μετατρέπονταν σε σκουπίδια πριν προλάβουν να χρησιμοποιηθούν. Επειδή τα σκουπίδια αυξάνονταν απίστευτα γρήγορα, ήταν αδύνατο να απομακρύνονται στο σύνολό τους από τον κήπο κάθε μέρα. Έτσι ο κήπος δεν άργησε να μετατραπεί σε σκουπιδότοπο. Τελικά η μικρούλα με την οικογένειά της αναγκάστηκαν να φύγουν από κει, επειδή αδυνατούσαν να καλύψουν τα έξοδα των αγορών τους. Είχαν χρεωθεί υπερβολικά και οι δανειστές τους αποφάσισαν να κατασχέσουν το σπίτι.
Διάσημος
Πέρασαν δύο ολόκληροι μήνες από την ημέρα που έφυγε η οικογένεια των καταναλωτών, ώσπου τα απορριμματοφόρα να απομακρύνουν εντελώς τα σκουπίδια από τον κήπο. Το κοριτσάκι σ’ αυτό το διάστημα ασφυκτιούσε μέσα στον απίθανο τούτο σκουπιδότοπο, που είχε καλύψει ακόμη και τα ψηλότερα δέντρα, τα μόνα από τα φυτά που είχαν απομείνει όρθια, με τεράστιες βέβαια απώλειες στα φυλλώματά τους.
Ήρθε όμως η στιγμή που τα δέντρα κατάφεραν να δουν ξανά το λαμπρό χαμόγελο του ήλιου, να νιώσουν και πάλι το χάδι του ανέμου και να ξεδιψάσουν με τη δροσιά της αυγής. Το κοριτσάκι ένιωθε ευτυχισμένο, αφού επιτέλους μπορούσε να εξερευνά με το βλέμμα του από τόσο κοντά τους κορμούς τους, να τους αγκαλιάζει με το ένα του χέρι και κρατώντας το τεντωμένο να γέρνει στο πλάι το σώμα του και να γυρίζει με εμπιστοσύνη τριγύρω τους άπειρες φορές.
– Είστε ό,τι απέμεινε απ’ τον κήπο μας, τους έλεγε με λατρεία και βαθιά νοσταλγία για όσα φυτά είχαν χαθεί.
– Δεν θα σ’ αφήσουμε ποτέ μόνο, απαντούσαν τα δέντρα, με τη σιγουριά που τους έδινε η επιθυμία, η ανάγκη τους να συντροφεύουν και να προστατεύουν το κοριτσάκι.
Όταν ο κήπος καθαρίστηκε, στο σπίτι εγκαταστάθηκε ο νέος του κάτοικος. Διάφοροι άνθρωποι με μικρόφωνα, κάμερες και φωτογραφικές μηχανές, άρχισαν να πηγαινοέρχονται, να τον φωτογραφίζουν, να του παίρνουν συνεντεύξεις. Το κοριτσάκι σκεφτόταν ότι ο νέος κύριος του σπιτιού θα ήταν πολύ σπουδαίος, αφού τόσος κόσμος ασχολιόταν μαζί του.
– Αυτός ο άνθρωπος θα είναι πολύτιμος για τον κήπο, που έχει τόση ανάγκη από αγάπη και φροντίδα, σκέφτηκε συγκινημένο το κοριτσάκι. Και τα φύλλα των δέντρων, που ήξεραν να διαβάζουν τις σκέψεις του, αναδεύτηκαν αινιγματικά.
Μια από τις λιγοστές φορές που το κοριτσάκι βρήκε τον κύριο μόνο του, τον πλησίασε και τον χαιρέτησε, καθώς έμπαινε στο υπερπολυτελές αυτοκίνητό του.
-Γεια σου κορίτσι μου, απάντησε εκείνος. Πέρνα κάποια στιγμή που θα ευκαιρώ, για να σου δώσω αυτόγραφο.
-Πολύ ωραία, σας ευχαριστώ. Πώς σας λένε; Είπε αυθόρμητα το κοριτσάκι.
-Καημένο παιδί, κούνησε το κεφάλι του με οίκτο ο κομψός κύριος. Πώς είναι δυνατόν να μην με γνωρίζεις;
– Όμως, θα ήθελα τόσο πολύ να σας γνωρίσω, επέμεινε το κοριτσάκι.
-Αυτό είναι πολύ εύκολο. Είμαι εξαιρετικά διάσημος, όλοι μιλούν για μένα.
-Εγώ θέλω να μάθω πολύ συγκεκριμένα πράγματα για σας. Ας πούμε, αν αγαπάτε τους κήπους.
Ο άνθρωπος σκέφτηκε για μερικά δευτερόλεπτα.
-Φυσικά, γιατί όχι, αν δεν γίνονται εμπόδιο στη διασημότητά μου;
Το κοριτσάκι τον παρακολουθούσε να απομακρύνεται, εντελώς καθησυχασμένο, αφού δεν μπορούσε να φανταστεί κανέναν τρόπο που ένας κήπος θα εμπόδιζε τη διασημότητα κάποιου.
Μετά από μερικούς μήνες εκτός από τους συνηθισμένους πια για τον κήπο ανθρώπους με τις κάμερες, εμφανίστηκαν και μερικοί άλλοι που κρατούσαν μεγάλα λευκά χαρτιά με σχέδια και κάτι στρογγυλές θήκες, απ’ όπου τραβούσαν τεράστιες κορδέλες με γραμμούλες και νούμερα και άρχισαν να μετρούν το χώρο γύρω από τη συκιά.
– Σκούρα τα βλέπω τα πράγματα, φώναξε το δέντρο στις ακακίες.
Το κοριτσάκι που έπαιζε πιο δίπλα με τις πασχαλίτσες, μπήκε με άνεση κάτω από τον ίσκιο της συκιάς, αφού η παρουσία των άλλων είχε ήδη απομακρύνει από εκεί τα λαίμαργα έντομα.
– Γιατί μετράτε εδώ παρακαλώ; Ρώτησε τους ανθρώπους.
– Μπα, από πού ξεφύτρωσες εσύ;
Το κοριτσάκι ετοιμαζόταν να δικαιολογήσει την παρουσία του, μα ο μηχανικός είχε ήδη ξεχάσει την ερώτησή του, είχε στραφεί στους άλλους και τους έδινε οδηγίες με δυνατή φωνή. Αυτό δεν πτόησε το κοριτσάκι, που επανέλαβε με θάρρος την ερώτησή του.
– Βρε μπελάς, είπε τότε ο άντρας φανερά εκνευρισμένος.
Κάποιος νεότερος όμως που ήταν μαζί του, χαμογέλασε στο κοριτσάκι και του είπε:
-Μετράμε για την επέκταση.
-Αχ, θα επεκταθεί ο κήπος, τέλεια! Φώναξε το κοριτσάκι χειροκροτώντας, και με τον ενθουσιασμό του προκάλεσε δυνατά γέλια στους συγκεντρωμένους ανθρώπους. Ύστερα έτρεξε να αναγγείλει το χαρμόσυνο νέο στις ακακίες. Εκείνες όμως δεν ενθουσιάστηκαν καθόλου, αντίθετα έδειχναν πολύ προβληματισμένες.
-Ο κήπος δεν γίνεται να επεκταθεί, είπαν. Η πέτρινη μάντρα στο πάνω μέρος του φτάνει μέχρι το δρόμο. Ποτέ δεν κλείνει ένας δρόμος, για να επεκταθεί ένας κήπος.
-Τότε; Ρώτησε απορημένο το κοριτσάκι τις σοφές ακακίες, που φαινόταν να έχουν ήδη λύσει το γρίφο.
-Έχει δίκιο η συκιά ν’ ανησυχεί, είπαν εκείνες, αποφεύγοντας να δώσουν περισσότερες εξηγήσεις.
Και σύντομα δικαιώθηκαν. Ένα συνεργείο έκοψε τη συκιά χαμηλά στον κορμό και ύστερα με κάποιο τεράστιο μηχάνημα την ξερίζωσε. Το κοριτσάκι στεκόταν για ώρα αμήχανο πάνω από τη γούβα που έμοιαζε με ανοιχτό μνήμα. Μάταια οι ακακίες το καλούσαν κοντά τους.
– Φύγε απ’ τα πόδια μας πιτσιρίκα, εδώ δεν είναι μέρος για χάζι. Δεν καταλαβαίνεις ότι κινδυνεύεις; Του φώναξαν εκείνοι που ήρθαν να ανοίξουν τα θεμέλια, για την επέκταση του σπιτιού.
Ναι, το κοριτσάκι το καταλάβαινε πια ότι ο κήπος του αφανιζόταν κι εκείνο κινδύνευε μέσα του. Κούρνιασε στην αγκαλιά που έφτιαχναν με τους κορμούς τους οι τρεις ακακίες κι έκλαψε καθισμένο στο χώμα ώσπου αποκοιμήθηκε.
Στο χώρο που άλλοτε τον σκίαζε η συκιά, τώρα δημιουργήθηκε μια τεράστια αίθουσα υποδοχής, για το πλήθος των θαυμαστών του ιδιοκτήτη.
Μα τα έργα του διάσημου κατοίκου στο σπίτι και στον κήπο δεν σταμάτησαν εδώ. Το επόμενο σχέδιό του ήταν μια πισίνα ακριβώς στο κέντρο του κήπου. Για να πραγματοποιηθεί όμως, έπρεπε να θυσιαστούν οι ακακίες. Ο διάσημος κάτοικος δεν δίστασε καθόλου. Αυτή τη φορά όμως στο κοριτσάκι δεν είχε απομείνει καμιά αγκαλιά για να κλάψει.
Μέρος Γ
Η Αποκάλυψη
Οι γλάροι πετούσαν για ώρα κυκλικά πάνω από τον πρόσφατα τσιμεντοστρωμένο χώρο. Βλέποντας το κοριτσάκι καθισμένο στο χείλος της τεράστιας γούβας που έχασκε εκεί όπου άλλοτε άνθιζαν οι ακακίες, πολύ το συμπόνεσαν και κρώζοντας έσπασαν πρώτοι τη σιωπή:
– Έλα μαζί μας κοριτσάκι.
– Δεν θέλω να φύγω, θέλω τον κήπο μου, είπε εκείνο με παράπονο. Ο κήπος μου είναι εδώ… Ήταν εδώ, διόρθωσε τη φράση του.
– Σωστά! Ο κήπος σου δεν υπάρχει πια. Μα η απέραντη θάλασσα είναι γεμάτη δρόμους, που φτάνουν παντού. Ακολούθησέ μας και θα ξαναβρείς τον κήπο σου, κάπου, ανάμεσα στους ανθρώπους… συμπλήρωσαν αινιγματικά.
– Θέλετε να με πάτε σ’ έναν άλλο κήπο; Ρώτησε απορημένο το κοριτσάκι.
– Δεν έχουν απομείνει, ξέρεις, πολλοί κήποι, απάντησαν οι γλάροι. Άνθρωποι φοβισμένοι, παντογνώστες, ασήμαντοι, πολυάσχολοι, εξαρτημένοι, καταναλωτές, διάσημοι συνεχώς πληθαίνουν κι εξαφανίζουν τους κήπους.
– Μα εγώ μόνο στον κήπο μπορώ να ζήσω, είπε το κοριτσάκι απελπισμένο.
– Κάποτε, κάποιο άλλο πλάσμα είχε αποχωριστεί όχι τον κήπο του ολόκληρο σε τούτο εδώ το νησί, όπως συμβαίνει τώρα με σένα, παρά το μοναδικό του τριαντάφυλλο στο μακρινό, μικροσκοπικό πλανήτη του, είπαν οι γλάροι. Αλλά υπήρχε λόγος γι’ αυτόν τον αποχωρισμό.
– Τι λόγος; Ενδιαφέρθηκε αμέσως το κοριτσάκι.
– Αφού περιπλανήθηκε στο σύμπαν και στη γη, στη μεγαλύτερή της έρημο συνάντησε έναν άντρα. Προσπαθούσε μόνος να επισκευάσει το αεροπλάνο του ενώ το νερό και οι προμήθειές του λιγόστευαν δραματικά, θέτοντας τη ζωή του σε άμεσο κίνδυνο. Ο άντρας αναγνώρισε τότε σε αυτό το πλάσμα τον παιδικό εαυτό του, που τόσα χρόνια, ζώντας ανάμεσα στους ανθρώπους τον είχε χάσει. Καθώς έγινε πολύ ευτυχισμένος και πολύ σοφότερος από αυτήν τη συνάντηση, φάνηκε εξαιρετικά γενναιόδωρος με τους συνανθρώπους του. Φρόντισε την πολύτιμη εμπειρία του να την μοιραστεί μαζί τους. Όσοι γνωρίζουν την παιδική ψυχούλα εκείνου του άντρα, την λατρεύουν. Γιατί χάρη σ’ αυτήν, ο καθένας τους μπορεί πια να ελπίζει ότι θα ξαναβρεί και ο ίδιος τον αληθινό εαυτό του, που δεν είναι άλλος από τον παιδικό…
– Υπάρχει λοιπόν στον κόσμο κάποιος που ψάχνει για μένα; Που με χρειάζεται; Ρώτησε τότε εντυπωσιασμένο το κοριτσάκι.
– Ακριβώς. Μόλις σε συναντήσει, θα σε αναγνωρίσει και θα γίνει ευτυχισμένος. Τότε κι ο κήπος θ’ αναστηθεί με όλα του τα χρώματα κι όλες του τις ευωδιές!
Έτσι το κοριτσάκι, οδηγημένο απ’ τους γλάρους είχε φτάσει σε μένα, σ’ αυτήν εδώ την παραλία, τη στιγμή ακριβώς που το είχα τόσο μεγάλη ανάγκη…
Η συνάντηση
-Έλα, πρέπει να βιαστούμε, είπα αιφνιδιαστικά στο κοριτσάκι. Γυρίζουμε στην πόλη. Και συμπλήρωσα ψιθυριστά:
– Δεν γίνεται να ζήσω πια χωρίς εσένα.
– Μα δεν μπορώ να φύγω τώρα, μου είπε. Όχι ακόμη. Θέλω ν’ αποτελειώσω κάτι. Κι άλλωστε δεν ξέρω να βιάζομαι, συμπλήρωσε μετά από λίγο.
-Πρέπει να προλάβουμε το τελευταίο λεωφορείο. Γιατί θέλεις να μείνεις;
-Για μια φιλία.
Το κοίταξα κaτάπληκτη. Κατάλαβε την απορία μου και συνέχισε. Δεν είναι η πρώτη μέρα μου σε τούτη την παραλία. Περιπλανιέμαι στους δρόμους της θάλασσας για ώρες, όμως γυρίζω εδώ κάθε φορά με το δειλινό, γιατί εξημερώνω μια αλεπού. Με περιμένει κι απόψε.
Ώστε λοιπόν στην αλεπού χρωστούσα τη συνάντηση με το κοριτσάκι. Εκείνο χάρη στην αθωότητά του τόλμησε ήδη αυτό που εγώ ανέβαλα εδώ και καιρό. Το πήρα απ’ το χέρι, αποφασισμένη να συναντήσουμε την αλεπού μαζί. Εκείνη μόνο θα μπορούσε να το πείσει να με ακολουθήσει. Βαδίσαμε προς τη φωλιά της. Φτάνοντας εκεί, μου φάνηκε σαν να μας περίμενε
-Δεν θέλω να χάσω ποτέ πια το κοριτσάκι, της είπα, χωρίς κανέναν πρόλογο.
-Αφού δεν θέλεις δεν θα το χάσεις, μου απάντησε με ακλόνητη βεβαιότητα. Ξέρεις τώρα πού θα έρχεσαι όποτε το χρειάζεσαι.
-Μα πια δεν γίνεται να ζήσω ούτε για μια στιγμή μακριά του, επέμεινα.
-Αυτή η παραλία δεν είναι πιο μακριά απ’ τ’ άστρα, παρατήρησε με νόημα.
-Τα άστρα όμως φαίνονται από τη γη. Αυτή η παραλία δεν φαίνεται από εκεί που ζω, συνέχισα πεισμωμένη.
-Η θάλασσα είναι μία και φτάνει παντού, μου απάντησε. Ακόμη κι αν πρέπει να γίνει σύννεφο και σταγόνες της βροχής, που θα ποτίσουν τον κήπο σου. Για να την φέρεις κοντά σου, δεν έχεις λοιπόν παρά να κάνεις εκείνο τον κήπο να ανθίσει ξανά, κατέληξε.
-Αχ, σε παρακαλώ, ικέτεψε τότε το κοριτσάκι. Χάρισέ μου ξανά το χαμένο μου κήπο.
Έτσι ξεκίνησα να γράφω αυτήν την ιστορία, για να αναστήσω τον κήπο του, τον χαμένο παράδεισο των παιδικών μου χρόνων…
Επιστροφή
Επιστρέφω μετά από καιρό λυτρωμένη κι αισιόδοξη σ’ αυτήν την παραλία. Ο θάνατος από ορατή απειλή έγινε γεγονός. Ήταν Κυριακή στα μέσα του Σεπτέμβρη, την ώρα του δειλινού, όταν αποχωρίστηκα το αγαπημένο μου πρόσωπο. Μα όπως ακριβώς και με τον ήλιο, που τη στιγμή που μας αφήνει, η ψυχή του απλώνεται παντού και κάνει προσιτή την αιωνιότητα για κάθε εφήμερη ύπαρξη, έτσι και αυτή η απώλεια, με απελευθέρωσε εντελώς από την κυριαρχία του θανάτου.
Ταξιδεύοντας προς την παραλία με διακατέχει η βεβαιότητα ότι η Αλεπού και το κοριτσάκι με περιμένουν. Θα τις αφήσω να με κοιτάξουν βαθιά στα μάτια κι έτσι χωρίς να χρειαστεί να πω τίποτα, θα βρεθούμε μέσα στον κήπο μας. Ο ενθουσιασμός μου γίνεται ασυγκράτητος. Επιτέλους! Χτυπώ το κουδούνι για στάση. Λίγα μέτρα με χωρίζουν από την απόλυτη ευτυχία. Σε μερικά δευτερόλεπτα θ’ αγκαλιάζω το κοριτσάκι μου μέσα σε γνώριμα χρώματα κι ευωδιές κάτω από το στοργικό βλέμμα της Αλεπούς…
Το πάτημα του φρένου με βρίσκει σε πλήρη ετοιμότητα. Η πόρτα ανοίγει μπροστά μου. Μετά από λίγο κλείνει ξανά. Εγώ έχω παραμείνει ακίνητη, καρφωμένη στην ίδια θέση. Αυτό που αντίκρισα μου είναι αδιανόητο. Σωριάζομαι στο πιο κοντινό κάθισμα. Το λεωφορείο συνεχίζει την πορεία του, περνώντας μέσα από θολά τοπία. Το μόνο που βλέπω καθαρά είναι η εικόνα της Αλεπούς να κείτεται πάνω στο δρόμο. Ίσως βγήκε εκεί στην άσφαλτο, για να με υποδεχθεί. Όμως ποτέ ξανά δεν θα με κοιτάξει βαθιά στα μάτια.
Το λεωφορείο φτάνει στο τέρμα του. Ήδη σουρούπωσε κι εγώ ανυπομονώ πια να ξεκινήσει το δρομολόγιο τής επιστροφής. Βιάζομαι να επανορθώσω, να σταματήσω εκεί που είδα την Αλεπού, να μην την προσπεράσω και πάλι νικημένη από το απροσδόκητο. Είμαι αποφασισμένη να βρεθώ με το κοριτσάκι και να το παρηγορήσω για το χαμό της. Τώρα έχουμε όσο τίποτα ανάγκη η μία την άλλη. Και έχουμε ανάγκη ακόμη περισσότερο κι οι δυο μας τον κήπο.
Όταν κατεβαίνω στη στάση, νιώθω το σκοτάδι μπρος μου να πυκνώνει. Το φεγγάρι δεν έχει ανατείλει ακόμη. Μα ο ουρανός είναι γεμάτος αστέρια. Πρώτη φορά τα βλέπω τόσο λαμπερά. Μου θυμίζουν τα μάτια της Αλεπούς, διερευνητικά, υπομονετικά, στοργικά. Έχω την εντύπωση πως αν απλώσω το χέρι μου, θα τ’ αγγίξω.
– Τ’ αστέρια κατέβηκαν για ν’ αποχαιρετήσουν οι μοναχικοί τους κάτοικοι την Αλεπού από κοντά, μονολογώ.
Αμέσως μετά τη στροφή, σαν να διακρίνω ένα πλήθος στο σημείο που κείτεται εκείνη. Όσο περισσότερο πλησιάζω, τόσο βεβαιώνομαι πως δεν κάνω λάθος. Και μάλιστα το πλήθος διαρκώς πυκνώνει. Μα πότε πρόλαβαν να συγκεντρωθούν τόσοι άνθρωποι, τέτοια ώρα, σε αυτόν τον εξοχικό δρόμο, που πριν από κάμποσα λεπτά ήταν ολότελα έρημος; Ανάμεσα στο πλήθος υπάρχουν πολλά παιδιά. Ωστόσο βασιλεύει απόλυτη σιωπή. Έχουμε περιτριγυρίσει το σώμα της Αλεπούς. Το κοιτάζουμε τρυφερά. Μερικά παιδάκια σκύβουν και το χαϊδεύουν. Προσπαθώ να ξεχωρίσω τα πρόσωπά τους στο σκοτάδι. Δεν μπορώ να εξηγήσω πώς συμβαίνει άνθρωποι από διαφορετικές χρονολογικές εποχές να βρίσκονται εδώ μαζί. Άλλοι από αυτούς έχουν ζήσει σε τόπους μακρινούς, άλλοι σε κοντινότερους. Οι αποστάσεις έχουν καταλυθεί. Όλες οι φυλές είναι παρούσες κι αποχαιρετούν την Αλεπού.
Όταν διακρίνω το κοριτσάκι μου, προχωρώ βιαστικά προς το μέρος του. Μου απλώνει πρώτο εκείνο το χέρι του. Το σφίγγω στην παλάμη μου, για να του δώσω κουράγιο. Αν φανταζόταν ότι θα της χαρίσω τον κήπο της, σκέφτομαι, ίσως τώρα να πονούσε λιγότερο. Κι άλλα παιδικά χεράκια απλώνονται σε κάποιους μεγάλους. Μερικοί απ’ αυτούς έχουν σηκώσει παιδάκια στην αγκαλιά τους. Το κοριτσάκι μου στρέφει το βλέμμα του πάνω σ’ ένα αδύνατο σωματάκι με ξανθό κεφάλι, που περνά πλάι μας στην αγκαλιά ενός άντρα. Το χρυσαφί κασκόλ του παιδιού σέρνεται στο δρόμο.
– Ο κήπος μας θα φαίνεται απ‘ το δικό του πλανήτη; Με ρωτά το κοριτσάκι αιφνιδιαστικά.
– Οπωσδήποτε, απαντώ με κατάπληξη, που ξέρει ήδη για τον κήπο. Φαίνεται από οπουδήποτε, αν κάποιος μπορεί να βλέπει με την καρδιά.
– Τότε λοιπόν στον κήπο να βάλουμε και μια φωλιά για την αλεπού. Ίσως να έρχεται κάπου-κάπου όταν νοσταλγεί τους φίλους της.
Επίλογος
Από εκείνη τη στιγμή δεν έχω αποχωριστεί ποτέ το κοριτσάκι. Όπου και αν βρίσκομαι, είναι μαζί μου. Ανασαίνουμε τα μεθυστικά αρώματα του κήπου μας στην πόλη, σε χώρους κλειστούς, οπουδήποτε. Στα βλέμματα των ανθρώπων που ζουν γύρω μας προσπαθώ να ξεχωρίσω αν το κοριτσάκι μου είναι ορατό. Ανεξάρτητα όμως από την ικανότητα των άλλων να το διακρίνουν, αυτό δεν με εγκαταλείπει ποτέ.
Στον κήπο μας βρίσκεται και μια φωλιά, για να έρχεται η αλεπού, όποτε θέλει. Δεν έχουμε νέα της ακόμη αλλά πάντα ελπίζουμε ότι κάποτε θα μας επισκεφτεί.
– Ευτυχώς που προλάβαμε να ολοκληρώσουμε εκείνη τη φιλία, είπε μια φορά το κοριτσάκι. Είναι τόσο παρήγορο να έχεις κάτι να περιμένεις τα βράδια…
Αναλογίζομαι συχνά την Αλεπού. Ίσως να θυσιάστηκε για να μας αποκαλύψει πως δεν είναι λίγοι όσοι έχουν και πάλι μέσα τους το παιδί που ήταν κάποτε. Κι αυτό ας μην το προσπερνάμε σαν μια απλή είδηση. Είναι ελπίδα, διέξοδος, και υπόσχεση πως ο καθένας από μας, αργά ή γρήγορα, εύκολα ή δύσκολα, μπορεί να ξανακερδίσει τη χαμένη του παιδικότητα, την αληθινή ευτυχία. Δεν νομίζετε πως είναι αρκετό αυτό για να μας ενθαρρύνει στην προσπάθεια αναζήτησης;
Αφιερωμένο στην ιερή μνήμη του λατρευτού μου πατέρα, Τάσου Ηλία