Η «ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ» ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Άρθρο στο περιοδικό ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ)

 

Η «ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ» ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Διαδρομές, τχ. 14, Καλοκαίρι 2004, σ.σ. 87-100

https://drive.google.com/file/d/1K_-lam5e6ULJwrVsSx_Am1AAxPr7KVnh/view?pli=1

Σημείωση: Το συγκεκριμένο άρθρο έχει περιληφθεί στο Δελτίο Εκπαιδευτικής Αρθρογραφίας 24-25 του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, σελ. 31, Ενότητα 4.2 Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.

 

Ελένη Α. Ηλία

Εκπαιδευτικό υλικό και δραστηριότητες για την ανάδειξη της πολυδιάστατης φύσης των Ολυμπιακών Αγώνων

Το διδακτικό υλικό από το ΥΠ.Ε.Π.Θ. σε συνεργασία με τον ΑΘΗΝΑ 2004 που χρησιμοποιείται για την εξοικείωση των μαθητών του Δημοτικού¹ με τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο πλαίσιο του σχολικού προγράμματος,² παρουσιάζει ευρύτατο παιδαγωγικό ενδιαφέρον. Συνδυάζοντας γνώσεις και πληροφορίες, πλούσιο εποπτικό υλικό, λογοτεχνικά κείμενα και άλλες μορφές τέχνης, νέες τεχνολογίες, παιγνιώδεις δραστηριότητες και τρόπους δημιουργικής έκφρασης των μαθητών, συνιστά σημαντική συμβολή στην ισόρροπη ανάπτυξη των τελευταίων. Παράλληλα επιτυγχάνει την πληρέστατη προσέγγιση των Ολυμπιακών Αγώνων, εφόσον δεν εξαντλείται στο αθλητικό τους σκέλος αλλά αναφέρεται και στις ποικίλες κοινωνικές παραμέτρους τους.

Πέρα από το συγκεκριμένο ενιαίο πρόγραμμα με το γενικό τίτλο «Ολυμπιακή Παιδεία», στα Δημοτικά Σχολεία αναπτύσσονται ακόμη πρωτοβουλίες και πραγματοποιούνται διάφορες εκδηλώσεις που κινούνται στους άξονες «Τέχνες και Ολυμπιακές Αξίες», «Ολυμπιακή Εκεχειρία», «Ολυμπιακές Αξίες και Αθλήματα», και «Άρση του Κοινωνικού Αποκλεισμού – Πολυπολιτισμικότητα», οι οποίες επίσης στηρίζονται και ενισχύονται οικονομικά από το ΥΠ.Ε.Π.Θ. και επιδιώκουν τη δημιουργική σχέση των μαθητών με τους Ολυμπιακούς Αγώνες, τη μύησή τους στο Ολυμπιακό Ιδεώδες, τη φιλοσοφία και στάση ζωής που το υπαγορεύουν. Τέλος, σε περιπτώσεις που η Ολυμπιακή Παιδεία δεν συμπεριλαμβάνεται για κάποια διαστήματα ως αυτόνομο μάθημα στο πρόγραμμα μερικών σχολείων, ορισμένοι εκπαιδευτικοί επιλέγουν να εντάξουν στην καθημερινή διδασκαλία τους το θέμα των Ολυμπιακών Αγώνων, το οποίο προσεγγίζουν με την προσωπική τους οπτική και ευαισθησία, κατορθώνοντας να κινητοποιήσουν το ενδιαφέρον των μαθητών τους τόσο για το γεγονός της διεξαγωγής των αγώνων στη χώρα μας όσο και για ειδικότερα, σχετικά ζητήματα. Συνεπώς, για να είναι πληρέστερο και αντιπροσωπευτικότερο για την αξιοποίηση της Ολυμπιακής Ιδέας στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση το παρόν δημοσίευμα,³ πέρα από την παρουσίαση του εκπαιδευτικού υλικού του ΥΠ.Ε.Π.Θ. και του ΑΘΗΝΑ 2004, θα αναφερθούμε επίσης ενδεικτικά σ’ ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από Δημοτικά Σχολεία, καθώς και σε διδακτικές πρωτοβουλίες μεμονωμένων εκπαιδευτικών.

Ξεκινώντας από το υλικό που διανεμήθηκε στους καθηγητές Φυσικής Αγωγής οι οποίοι ανέλαβαν τη διδασκαλία της Ολυμπιακής Παιδείας, θα σταθούμε καταρχάς στο βιβλίο και την αντίστοιχη βιντεοκασέτα με τα Ολυμπιακά αθλήματα. Περιλαμβάνει ιστορικά στοιχεία και περιγραφή του καθενός από τα τριάντα αυτά αθλήματα και των επιμέρους αγωνισμάτων που τυχόν διαθέτει. Αθλητικές πληροφορίες ωστόσο συναντάμε και στα δύο βιβλιοτετράδια, για τις μικρότερες και τις μεγαλύτερες τάξεις του Δημοτικού, που έχουν τον ευρηματικό τίτλο «Ολυμπιακό 2004άδιο». Τα κεφάλαια αυτών των εντύπων ακολουθούν την ιστορική διαδρομή των Ολυμπιακών Αγώνων από την αρχαιότητα ως τη σύγχρονη εποχή. Παρουσιάζουν πρόσωπα, συνήθειες, επεισόδια, διαδικασίες, κανόνες που συνδέονται με τους αγώνες αυτούς, καθώς και το ευρύτερο κοινωνικό, πολιτιστικό, οικολογικό, τεχνολογικό κ.λπ. περιβάλλον, όπως αυτό αλληλεπιδρά, συμμετέχει και προσανατολίζει τη διοργάνωσή τους στο πέρασμα του χρόνου. Αναλυτικότερα, στις σελίδες των δύο βιβλιοτετραδίων οι μαθητές «ξεναγούνται» στο χώρο της Αρχαίας Ολυμπίας, «παρακολουθούν» Ολυμπιακούς Αγώνες στην αρχαιότητα, όπως και άλλους πανελλήνιους αγώνες της τότε εποχής. «Γνωρίζουν» τις προσωπικότητες που ευθύνονται για την αναβίωση του θεσμού των Ολυμπιακών αγώνων (Ντε Κουμπερτέν, Βικέλα, Γ. Αβέρωφ), τα σύμβολα και τα χαρακτηριστικά τους (Ολυμπιακό Ύμνο, Ολυμπιακή Σημαία, Ολυμπιακό Όρκο, Ολυμπιακό Σύνθημα, Ολυμπιακή Λαμπαδηδρομία, μασκότ κ.λπ.). «Επισκέπτονται» το Ολυμπιακό Αθλητικό Κέντρο Αθηνών, όπου διεξάγονται οι εφετινοί Ολυμπιακοί Αγώνες. «Μυούνται» στη φιλοσοφία και τις διαδικασίες των παραολυμπιακών αγώνων. «Προβληματίζονται» για πλήθος ζητημάτων που έχουν προκύψει κατά καιρούς στη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων (όπως το doping). «Προκαλούνται» να σκεφτούν τις διαφοροποιήσεις στο περιβάλλον που θα προκληθούν από τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών του 2004, καθώς και να εντοπίσουν στοιχεία από την πλούσια πολιτιστική μας κληρονομιά, που θα μπορούσαν ν’ αναδειχθούν στο πλαίσιο της πολιτιστικής Ολυμπιάδας.

Ορισμένα από τα ειδικότερα θέματα που αναφέρονται στα Ολυμπιακά 2004άδια προσεγγίζονται εκτενέστατα σε ξεχωριστούς φακέλους που διανέμονται στο πλαίσιο της «Ολυμπιακής Παιδείας». Πρόκειται αρχικά για το φάκελο με τίτλο «Παραολυμπιακοί Αγώνες. Από το 1960 στο 2004». Η κοινωνική ευαισθησία που αποπνέει η καθιέρωση της Παραολυμπιάδας εκδηλώνεται και στο περιεχόμενο τριών ακόμη φακέλων. Ένας αναφέρεται στην «ευρωπαϊκή σύμβαση για τα δικαιώματα του ανθρώπου». Άλλος τιτλοφορείται «Μικρός Εθελοντής» και έχει δημιουργηθεί σε συνεργασία με τον κλάδο Πουλιών του Σώματος Ελληνίδων Οδηγών. Περιλαμβάνει εκπαιδευτικό πρόγραμμα το οποίο εκτυλίσσεται σε εφτά κεφάλαια, αλληλένδετα μεταξύ τους, καθώς η δράση στην οποία παρακινεί τους μαθητές, ξεκινά από το σχολείο τους κι επεκτείνεται σταδιακά στη γειτονιά, στην πόλη τους, στην Ελλάδα, την Ευρώπη, τον Κόσμο και τέλος στα Παιδιά με Ειδικές Ανάγκες. Η διεύρυνση του ορίζοντα των Ελλήνων μαθητών του Δημοτικού, η επικοινωνία τους με την παγκόσμια κοινότητα επιχειρείται τέλος μέσα από το φάκελο του ελληνικού τμήματος της actionaid με τον εύλογο γενικό τίτλο: «Παιδιά του Κόσμου – Πολίτες του Κόσμου». Εδώ αυτοπαρουσιάζονται έξι παιδικά πρόσωπα των δύο φύλων που προέρχονται από τρεις διαφορετικές χώρες οι οποίες ανήκουν σε ισάριθμες ηπείρους. Η ευρωπαϊκή ήπειρος εκπροσωπείται από δύο ελληνόπουλα, η Αφρική από δύο αδέρφια που ζουν στη Γκάνα και η Ασία από δύο μικρούς κατοίκους του Μπανγκλαντές. Ο τρόπος ζωής, η καθημερινότητα που αυτά τα παιδιά βιώνουν, με έμφαση σε πρωταρχικούς τομείς όπως η ύδρευση, η διατροφή, η ιατρική περίθαλψη, το εκπαιδευτικό σύστημα και ειδικότερα οι συνθήκες διδασκαλίας, ο επαγγελματικός προσανατολισμός κ.λπ., παρουσιάζονται μέσα από τη δική τους οπτική, με αποτέλεσμα να προκύπτουν για τον Έλληνα μαθητή τόσο οι διαφορές και οι ομοιότητες μεταξύ των λαών όσο και η κατανόηση, η ανάγκη σεβασμού αυτών των διαφορών και της κοινής δραστηριοποίησης για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Σχετικά με τη δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων Ολυμπιακής Παιδείας από σχολικές μονάδες κατόπιν πρόσκλησης που απηύθυνε το ΥΠ.Ε.Π.Θ., θα παρουσιάσουμε ενδεικτικά αυτό του Γ’ Αρσακείου Δημοτικού Σχολείου Ψυχικού,⁴ που πραγματοποιήθηκε σε σύμπραξη με το Μειονοτικό Δημοτικό Σχολείο Γονικού Έβρου και το 3^ο Δημοτικό Σχολείο Κόνιτσας. Η πρόταση που υποβλήθηκε το 2002 κινήθηκε στον άξονα του Πολιτισμού και είχε τον τίτλο «Πιο γρήγορα, πιο ψηλά, πιο δυνατά».⁵  Το αντίστοιχο πρόγραμμα που υλοποιήθηκε μετά την έγκρισή της συνίστατο στο διδακτικό πακέτο: «Ολυμπιακοί Αγώνες: από την αρχαιότητα, στην αναβίωση (1896), στο παρόν (2004)», που περιλάμβανε την «Ολυμπιοβαλίτσα», με πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό και το «Ολυμπιοτετράδιο» του μαθητή. Επίσης δημιουργήθηκε Ημερολόγιο του 2003 με τον τίτλο «Ολυμπιακή Ιδέα» και σε επισκέψεις μαθητών σε αθλητικά μουσεία και ομίλους, με στόχο τη γνωριμία τους με διάφορα αθλήματα. Επιπλέον στο πλαίσιο του προγράμματος παρουσιάστηκε μια σειρά πολιτιστικών εκδηλώσεων, εμπνευσμένων από τα ιδεώδη του Ολυμπισμού, όπως αυτή με τον τίτλο «Ορώ το κάλλος καθώς ανατέλλει δίχως κάλυμμα», όπου είχαν θέση η αναπαράσταση Αφής της Ολυμπιακής Φλόγας και της Ελλανοδίκου Επιτροπής, τα αρχαία αγωνίσματα και οι χοροί κ.λπ. Μια ακόμη δραστηριότητα του προγράμματος ήταν η δημιουργία απ’ όλες τις τάξεις φυλλαδίων με ποικίλα θέματα, όπως διαφαίνεται από μερικούς απ’ τους τίτλους τους που ακολουθούν: «Φυτά και Αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα», «…Για έναν κότινο…», «Ελληνική Φύση. Αφιέρωμα στο περιβάλλον», «Η ρώμη της Αθήνας. Ένας περίπατος στα ρωμαϊκά μνημεία», «Μίλων ο Κροτωνιάτης», «Έλληνες Ολυμπιονίκες», «Ολυμπιακές Αρχές – Ολυμπιακά Συνθήματα», «Οι Μασκότ των Ολυμπιακών Αγώνων» κ.ο.κ.

Στο πλαίσιο της «Σχολικής Ζωής» του ωρολογίου προγράμματος των Δημοτικών Σχολείων επιχειρήθηκε από ορισμένους δασκάλους να καλυφθεί η διαρκής ή περιστασιακή απουσία της Ολυμπιακής Παιδείας ως αυτόνομου μαθήματος. Ως παράδειγμα αναφέρουμε το 6^ο Δημοτικό Σχολείο Ηλιούπολης, όπου η δασκάλα Ελένη Καραμολέγκου, αντλώντας πληροφορίες κυρίως από το Διαδίκτυο, ασχολήθηκε με τους Ολυμπιακούς Αγώνες, κατά το σύντομο χρονικό διάστημα που η Ολυμπιακή Παιδεία δεν διδασκόταν. Το πρόγραμμα επικεντρώθηκε στις μασκότ των Αγώνων του 2004. Τα παιδιά προβληματίστηκαν κι ενημερώθηκαν για τα στοιχεία και τις αξίες που η επιλογή του Φοίβου και της Αθηνάς συμβολίζουν. Επίσης ανέτρεξαν στην απόφαση της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής για ανάληψη της Ολυμπιάδας του 2004 από τη χώρα μας κι αναφέρθηκαν στα συναισθήματα που προξένησε στους Έλληνες. Δεν στάθηκαν ωστόσο μόνο στο παρόν. Ασχολήθηκαν με τους Ολυμπιακούς Αγώνες από το 1896 κι έπειτα, ενώ παράλληλα πραγματοποίησαν συγκρίσεις ανάμεσα στους σύγχρονους Ολυμπιακούς και σε αυτούς της αρχαιότητας, όπως αναφορικά με την επιβράβευση των αθλητών σε κάθε εποχή, με αφορμή κότινους που έφτιαξαν οι ίδιοι οι μαθητές στην τάξη.

Οι στόχοι των εκπαιδευτικών προγραμμάτων της Ολυμπιακής Παιδείας επιχειρήθηκε σε πολλές περιπτώσεις να επιτευχθούν με τη συμβολή της Λογοτεχνίας. Θα είχε συνεπώς ενδιαφέρον να σταθούμε ειδικότερα στα περιλαμβανόμενα πεζά ή ποιητικά έργα με θέμα τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

 

Λογοτεχνία και άλλες Τέχνες στην Ολυμπιακή Παιδεία

Η τεράστια παιδαγωγική δύναμη η οποία οφείλεται στην αντιληπτική δραστηριοποίηση του αναγνώστη κατά την επαφή του με το λογοτεχνικό κείμενο,⁶ αξιοποιείται σημαντικά στο εκπαιδευτικό υλικό του ΥΠ.Ε.Π.Θ. και του ΑΘΗΝΑ 2004, πρωτίστως με το μυθιστόρημα του Ευγένιου Τριβιζά «Η Δέσποινα και το Περιστέρι». Επίσης με την παράθεση στο Ολυμπιακό 2004άδιο α) αποσπάσματος του ποιήματος «Φως της Ολυμπίας» του Τάκη Δόξα, β) του «Ολυμπιακού Ύμνου» που έχει γράψει ο Κωστής Παλαμάς, γ) του θεατρικού οικολογικού κειμένου «Ένα καλύτερο μέλλον», όπου οι παρεμβάσεις του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον αποδίδονται μέσα από την οπτική των ζώων τα οποία ζούσαν στην περιοχή του Σχοινιά που θα κατασκευαζόταν το κωπηλατοδρόμιο, και δ) τριών αντιπροσωπευτικών λαϊκών παραμυθιών της Ελλάδας, της Αφρικής και της Ασίας, τα οποία περιλαμβάνονται στο φάκελο της actionaid και έχουν στόχο την εξοικείωση του αναγνώστη με την πολιτιστική παράδοση, τις κυρίαρχες φιλοσοφικές αρχές και αξίες των λαών τους.⁷

Είναι δε αξιοσημείωτο ότι τα λογοτεχνικά αυτά κείμενα δίνουν στους μαθητές τη δυνατότητα όχι απλώς να μετέχουν δημιουργικά ως αναγνώστες, αλλά και να εκφράσουν οι ίδιοι με λογοτεχνικό τρόπο την προσωπική τους αναγνωστική εμπειρία, να τα αξιοποιήσουν ως κινητήρια δύναμη της φαντασίας τους, προβαίνοντας σε δικές τους πρωτότυπες δημιουργίες. Θα ήταν σκόπιμο στο σημείο αυτό να παρατηρήσουμε ότι η συγκεκριμένη αντιμετώπιση της Λογοτεχνίας συναντάται και στις συλλογικές ή ατομικές απόπειρες των εκπαιδευτικών να μυήσουν τους μαθητές τους στις Ολυμπιακές αξίες. Τους παρακινούν να δημιουργήσουν σχετικά με τους Ολυμπιακούς Αγώνες παραμύθια ή ποιήματα, συμμετέχοντας μάλιστα κάποτε σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς,⁸ όπως ο 9ος Πανελλήνιος Ποιητικός Διαγωνισμός «Άθλον Ποιήσεως – Γιάννης Κουτσοχέρας» του Δήμου Καλαβρύτων, για λυρικά ποιήματα εμπνευσμένα από το Ολυμπιακό Πνεύμα.

Στο σημείο αυτό ας σταθούμε διεξοδικότερα στο κείμενο του Τριβιζά, το οποίο συνδυάζει για τους μαθητές το ρόλο του αναγνώστη με αυτόν του δημιουργού. Στον τίτλο του έργου «Η Δέσποινα και το Περιστέρι» αναφέρονται τα δύο κύρια αφηγηματικά του πρόσωπα. Το πρώτο είναι ρεαλιστικό, ένα μικρό κορίτσι που το χαρακτηρίζουν η ευαισθησία, η υπευθυνότητα, η αγάπη για τη γνώση και την περιπέτεια. Το δεύτερο πρόσωπο αντίθετα είναι υπερφυσικό. Έχει σχεδόν τη μορφή του συνηθισμένου περιστεριού, φαίνεται όμως «πιο λευκό, πιο φωτεινό, πιο ανάλαφρο». Παράλληλα μπορεί να μιλά, να επικοινωνεί με τα πλήθη των ανθρώπων κάθε εποχής και να εμπνέει πανανθρώπινες, διαχρονικές αξίες, καθιστώντας τα ικανά να αντιμάχονται τις δυνάμεις του κακού. Το περιστέρι, σύμβολο της ειρήνης, όπως αυτοπροσδιορίζεται, καθώς και της αρετής, επιλέγει τη Δέσποινα, η οποία περιποιείται τα τραύματα που του προκάλεσαν οι εχθροί του, που είναι ο πόλεμος, η διχόνοια και ο φθόνος, για να γίνει ο σύνδεσμός του με το σύγχρονο κόσμο. Ταξιδεύει μαζί της με μεταφορικό μέσο μια ελιά με επιφανειακές ρίζες, που φυτρώνει κι αναπτύσσεται μέσα σε μια νύχτα. Το ταξίδι τους περιλαμβάνει όλα τα σημεία του πλανήτη κατά τη χρονική στιγμή που διεξάγονται εκεί οι Ολυμπιακοί Αγώνες, ενώ εκτός από το παρελθόν επισκέπτονται και το μέλλον, την Αθήνα όπου όλα είναι έτοιμα για την Ολυμπιάδα του 2004.

Μέσα από την οπτική της μικρής ηρωίδας ο συνομήλικός της αναγνώστης έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει ζωντανά σημαντικές στιγμές στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων, όπως τον αγώνα δρόμου των αδερφών  του Ιδαίου Ηρακλή στην αρχαιότητα, τον τερματισμό στην πρώτη θέση στο κατάμεστο καλλιμάρμαρο στάδιο του εικοσιτετράχρονου Έλληνα Σπύρου Λούη στο μαραθώνιο της Ολυμπιάδας του 1896, καθώς και στις κατοπινές Ολυμπιάδες την πρώτη συμμετοχή γυναικών-αθλητριών, την πρώτη εμφάνιση της Ολυμπιακής σημαίας, την πρώτη ανάκρουση του Ολυμπιακού Ύμνου, τη διοργάνωση της πρώτης Παραολυμπιάδας, τη μεταφορά της Ολυμπιακής φλόγας κ.λπ. Ταυτόχρονα, επίσης ως αποτέλεσμα της συγκεκριμένης οπτικής, επιτυγχάνεται η κλιμάκωση του αναγνωστικού ενδιαφέροντος, καθώς προκύπτει η απορία μας για το περιεχόμενο της μυστικής επικοινωνίας του περιστεριού με τους αθλητές των αρχαίων και των σύγχρονων αγώνων.

Χαρακτηριστικό αυτής της αφηγηματικής περιπλάνησης είναι οι αντιθέσεις, κυρίαρχο άλλωστε στοιχείο και στα παραδοσιακά παραμύθια.9 Το καλό, με σύμβολο το περιστέρι, συναντάται όπου οι άνθρωποι αγωνίζονται έντιμα στα διάφορα αθλήματα. Το κακό εκπροσωπούν ποικίλα τερατόμορφα πλάσματα τα οποία εδρεύουν σε σκουπιδότοπους και υπονόμους – επισημαίνουμε συνεπώς την ταύτισή του με  το άσχημο –. Αναμετριούνται στο πέρασμα του χρόνου, ενώ η τελική έκβαση της μεταξύ τους διαμάχης παραμένει ανοιχτή. Πέρα από τα αφηγηματικά πρόσωπα, η τεχνική της αντίθεσης δημιουργείται και στην αφηγηματική δράση, από την εναλλαγή των σκηνών έντασης, όποτε προετοιμάζεται η σύγκρουση, και χαλάρωσης, όποτε αυτή απομακρύνεται, για παράδειγμα στην επίσκεψη της Δέσποινας στη Μασκοτία, το φανταστικό νησί όπου κατοικούν όλες οι μασκότ των Ολυμπιακών Αγώνων.

Στην απόδοση της δράσης κυριαρχούν επίσης οι ομοιοκατάληκτες, έμμετρες φράσεις: «Άλλα ήταν μισά τσακάλια και μισά βρωμούσες, με βδέλλες για ουρά, ψυχρά κτηνώδη βλέμματα και δόντια ματωμένα, σουβλερά». Επιπλέον χρησιμοποιούνται εμφατικές εκφράσεις, που κάποτε μάλιστα ενέχουν και το στοιχείο της επανάληψης, π.χ. «στρατιές ολόκληρες είχαν τώρα παραταχθεί, ως εκεί που έφτανε το μάτι κι ακόμα παραπέρα» ή «στρατιές και στρατιές, λεγεώνες και λεγεώνες, λεφούσια και λεφούσια». Στο κείμενο συναντάμε ακόμη τη γνώριμη τακτική της ονοματοθεσίας των προσώπων σύμφωνα με τις ιδιότητές τους – «τεμπελίνια, καταστροφίνια, τρομουλίνια, ζαβολίνια» κ.λπ.-. Όλες οι παραπάνω τεχνικές ενισχύουν σημαντικά την εικονοπλαστική δύναμη των περιγραφών.

Η εμπλοκή του μικρού αναγνώστη κορυφώνεται στις τελευταίες λευκές σελίδες του βιβλίου, όπου ο ίδιος διαμορφώνει το τέλος της ιστορίας. Αποφασίζει για την αισιόδοξη ή μη έκβαση της αναμέτρησης ανάμεσα στους συγκεντρωμένους στην κοιλάδα της Ολυμπίας αθλητών όλων των αιώνων που εμψυχώνει το περιστέρι μεταμορφωμένο σε πνεύμα ιριδίζον, και στις δυνάμεις του κακού που έχουν ήδη εκστρατεύσει, για να κατακτήσουν τις παιδικές ψυχές.           Σ’ αυτήν την επιλογή του Τριβιζά ν’ αφήσει στον αναγνώστη του το περιθώριο να καθορίσει την εξέλιξη, άνετα θα μπορούσε ν’ αποδοθεί συμβολική διάσταση, ότι δηλαδή η επιτυχία των Ολυμπιακών Αγώνων ως αθλητικού γεγονότος αλλά και πολιτιστικής κατάκτησης που αντανακλά συγκεκριμένες πνευματικές αξίες και στάσεις, εξαρτάται από τον καθένα και κυρίως από τους νέους, που χρειάζεται να πιστέψουν στην επιτυχή διεξαγωγή τους και να συμβάλλουν σε αυτήν με τις προσωπικές τους δυνάμεις.

Η Λογοτεχνία δεν είναι η μοναδική μορφή τέχνης μέσα από την οποία τα παιδιά του Δημοτικού αναπτύσσουν τη δημιουργικότητά τους με επίκεντρο τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ξεφυλλίζοντας το παιδαγωγικό υλικό του ΥΠ.Ε.Π.Θ. και του ΑΘΗΝΑ 2004 διαπιστώνουμε ότι το Θέατρο, η Μουσική, η Ζωγραφική και άλλες μορφές εικαστικής έκφρασης χρησιμοποιούνται εξίσου στο πρόγραμμα της Ολυμπιακής Παιδείας. Στο Ολυμπιακό 2004άδιο για τα μεγαλύτερα παιδιά, προτείνεται για παράδειγμα να χρωματιστεί το άγαλμα του Δία και η Ολυμπιακή Δάδα του 1996 με χρώματα που κάθε παιδί μόνο του θα επιλέξει. Παράλληλα δε οι μαθητές καλούνται να σχεδιάσουν τη δάδα του 2004, όπως εκείνοι την φαντάζονται, να ζωγραφίσουν έναν πίνακα εμπνευσμένο από τις Ολυμπιακές αρχές ή να δημιουργήσουν γελοιογραφίες που θ’ αποδίδουν κάποια από τα Ολυμπιακά προβλήματα.

Επιπλέον, με αφορμή την παράθεση του Ολυμπιακού Ύμνου οι μαθητές προκαλούνται να μελοποιήσουν δικούς τους στίχους, ώστε να προκύψει ο ύμνος της τάξης ή του σχολείου τους ενώ στο κεφάλαιο με τίτλο Πολιτιστική Ολυμπιάδα έχουν την ευκαιρία να συνδυάσουν διάφορα προτεινόμενα θέματα με μουσικές συνθέσεις και χορούς. Αντίστοιχα, στο φάκελο του ελληνικού τμήματος της actionaid  τα παιδιά συλλέγουν «μουσικές του κόσμου», τις οποίες ακούν στην τάξη, προσπαθώντας ν’ αναγνωρίσουν την προέλευσή τους.

Παράλληλα, η «εμπέδωση οικουμενικής συνείδησης στους Έλληνες μαθητές» επιχειρείται με την παρουσίαση παντομίμας με τον τίτλο «Μαγικός καθρέφτης», που ως στόχο θα έχει την ανάδειξη των ομοιοτήτων μεταξύ όλων των κατοίκων του πλανήτη. Η δε ευαισθητοποίηση στα προβλήματα άλλων λαών και στο ενδεχόμενο να τα αντιμετωπίσουμε κάποτε στο δικό μας τόπο επιτυγχάνεται μέσα από τους ρόλους που οι μαθητές υποδύονται σε δεδομένα σενάρια τα οποία διαδραματίζονται στο Μπαγκλαντές και στη Γκάνα ή σε κάποιο ελληνικό Δήμο. Το θεατρικό παιχνίδι, το θέατρο δρόμου και η παράσταση Καραγκιόζη είναι μερικές από τις δραστηριότητες που προτείνονται επίσης σ’ όλα σχεδόν τα στάδια δράσης του «Μικρού Εθελοντή». Στο ίδιο πλαίσιο οι μαθητές που συμμετέχουν επιλέγουν να δημιουργήσουν ζωγραφιές, χρησιμοποιώντας αντί για τα χέρια, το στόμα ή το πόδι, να σχεδιάσουν γιγαντοαφίσες με θέμα πώς είναι η πόλη τους και πώς θα ήθελαν να είναι, να κατασκευάσουν με άχρηστα υλικά μια «μηχανή του εθελοντισμού» κ.λπ.

Ας ολοκληρώσουμε αυτή την ενότητα με την αναφορά σε κάποιες παράλληλες εικαστικές εκδηλώσεις για τους Ολυμπιακούς Αγώνες με παιδική συμμετοχή, όπως οι Πανελλήνιοι μαθητικοί αγώνες Ζωγραφικής που διοργάνωσε το ΥΠ.Ε.Π.Θ. με θέμα «Πιο γρήγορα, πιο ψηλά, πιο δυνατά» και ο Διεθνής Διαγωνισμός Παιδικής Ζωγραφικής που προκήρυξαν «Οι Φίλοι του Ιδρύματος Μελίνα Μερκούρη» με τίτλο «Αφιερώνω μια ζωγραφιά μου στους αθλητές και αθλήτριες των Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004».

 

Παιχνίδια και μαθητική δημιουργικότητα

Η σχέση της Λογοτεχνίας και των άλλων Τεχνών με το Παιχνίδι, καθώς και το γεγονός ότι το τελευταίο συνιστά το κατεξοχήν μέσο έκφρασης της παιδικής φύσης, έχουν συχνότατα επισημανθεί.¹⁰ Κατά συνέπεια, παιχνίδια αθλητικά, παραδοσιακά, επιτραπέζια, λεκτικά κ.λπ. συνιστούν τον εκπαιδευτικό τρόπο που μαζί με τις τέχνες επιλέγεται συχνότατα στο πρόγραμμα της Ολυμπιακής Παιδείας.

Ξεκινώντας από τα δύο Ολυμπιακά 2004άδια, διαπιστώνουμε ότι γνώσεις και πληροφορίες σχετικές με τους Ολυμπιακούς Αγώνες κατακτώνται από τους μαθητές μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες, όπως την Ολυμπιακή πυραμίδα, το αθλητικό ρολόι, λαβυρίνθους, αντιστοιχήσεις, οστρακόλεξα, αναγραμματισμούς, κρυπτόλεξα, παζλ, πικτογράμματα, αποκρυπτογραφήσεις κ.λπ. Στο δε βιβλιοτετράδιο της actionaid πέρα από το πλήθος των κουίζ που παρατίθενται για την εμπέδωση των γνώσεων σχετικά με το διαφορετικό τρόπο ζωής στις τρεις ηπείρους, οι μαθητές απασχολούνται με πολλά πρωτότυπα παιχνίδια. Τέτοια είναι το «Δέντρο των προβλημάτων και των λύσεων», που αναφέρεται στα εμπόδια που συναντούν στην εκπαίδευσή τους παιδιά από διάφορα μέρη του κόσμου, το «Εμείς κι ο Κόσμος», όπου κάθε μαθητής ξεκινά από τον εαυτό του και καταλήγει στον κόσμο, σχηματίζοντας ομόκεντρους κύκλους, το «Ταξίδι στην άκρη της γης» ή το Ταξίδι του καφέ» που γίνονται πάνω στο χάρτη, η «σκυταλοδρομία μηνυμάτων», ένα ομαδικό ανταγωνιστικό λεκτικό παιχνίδι, κ.λπ.

Πέρα από τα παραπάνω παιχνίδια γνώσεων, οι μαθητές του Δημοτικού έχουν επίσης τη δυνατότητα να γνωρίσουν την ιστορία των Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών αγώνων μέσα από τα επιτραπέζια παιχνίδια «Ολυμπιοδρομίες» και «ΑΘΗΝΑ 2004 – Παραολυμπιακοί Αγώνες» αντίστοιχα. Επιπλέον, σε αρκετές περιπτώσεις τα παιδιά καλούνται να παίξουν τους δημοσιογράφους ή αθλητικούς ρεπόρτερς, για ν’ ανακαλύψουν τα ίδια πληροφορίες, για να επινοήσουν λύσεις σε υποτιθέμενα προβλήματα και για ν’ αναμεταδώσουν αθλητικά γεγονότα μέσα από το μικρόκοσμο του δικού τους σχολείου ή της τάξης τους.

Εξίσου συναρπαστικά για τους μαθητές  όλων των τάξεων του Δημοτικού είναι τα διάφορα κινητικά παιχνίδια στα οποία τους δίνεται η δυνατότητα να συμμετέχουν στο πλαίσιο του προγράμματος «Ολυμπιακή Παιδεία». Συγκεκριμένα, προκειμένου τα παιδιά ν’ αντιληφθούν τις ποσοτικές διαφορές στο κατά κεφαλήν εισόδημα στην Ελλάδα και στη Γκάνα ή το Μπανγκλαντές, επιχειρούν να μοιραστούν μεταξύ τους μολύβια, πλαστικά πιάτα κ.λπ. με βάση τα στατιστικά στοιχεία που αναφέρονται στο βιβλιοτετράδιο της actionaid. Στον ίδιο φάκελο περιλαμβάνεται μια συνταγή η οποία θεραπεύει τα παιδιά που πίνουν μολυσμένο νερό στο Μπανγκλαντές. Οι μαθητές στην Ελλάδα την παρασκευάζουν και την δοκιμάζουν, συμμετέχοντας έτσι κατά κάποιον τρόπο στη ζωή εκεί. Ανάλογος είναι ο στόχος της ενότητας «Μικρός Εθελοντής», στο σημείο που παρακινούνται τα παιδιά να παίξουν παιχνίδια όπου πρέπει να παραμένουν με κλειστά μάτια, για να προσεγγίσουν βιωματικά τους τυφλούς συνανθρώπους τους. Το δε παιχνίδι «Φωτιά στο σχολείο» όπου οι ομάδες χρησιμοποιούν μπαλόνια με νερό, επίσης συνδυάζει τη διάθεση και στάση της προσφοράς με την απόλαυση. Ανάμεσα στις δραστηριότητες που προτείνονται για το «μικρό εθελοντή στη γειτονιά»,  τα παιδιά μπορούν να επιλέξουν τη συμμετοχή σε ομαδικά παιχνίδια  που θα διεξαχθούν σ’ ένα παραμελημένο σημείο της γειτονιάς τους, ώστε αυτό να αξιοποιηθεί και ν’ αναδειχθεί. Το Ντόλμα-τσατ, ένα παραδοσιακό, ομαδικό παιδικό παιχνίδι του Μπανγκλαντές, παίζεται στις ελληνικές τάξεις, σύμφωνα με τις οδηγίες που παρατίθενται στο βιβλιοτετράδιο της actionaid. Τέλος σε «Ολυμπιακή» γιορτή που διοργανώθηκε στο Γ’ Δημοτικό Σχολείο της Κόνιτσας στο πλαίσιο επιδοτούμενου προγράμματος Ολυμπιακής Παιδείας, οι μαθητές αναπαράστησαν παραδοσιακά παιχνίδια της περιοχής τους.

Όπως συνεπώς διαπιστώνεται από την παρουσίαση τόσο του ενιαίου προγράμματος της Ολυμπιακής Παιδείας που εντάχθηκε στην καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία των Δημοτικών Σχολείων όσο και ειδικότερων αντίστοιχων επιδοτούμενων προγραμμάτων που σχεδιάστηκαν από συγκεκριμένες σχολικές μονάδες και πραγματοποιήθηκαν ύστερα από έγκριση του ΥΠ.Ε.Π.Θ. ή δραστηριοτήτων που οφείλονται σε πρωτοβουλίες μεμονωμένων εκπαιδευτικών, οι μαθητές των ελληνικών Δημοτικών Σχολείων είναι άριστα προετοιμασμένοι για να βιώσουν την εμπειρία της Ολυμπιάδας του 2004 στη χώρα μας. Ωστόσο, εξαιρετική σημασία θα πρέπει να δώσουμε επίσης στο γεγονός ότι κι όταν η διοργάνωση αυτών των Αγώνων θα έχει πια περάσει στην ιστορία του θεσμού, τα αποτελέσματα της αγωγής των παιδιών από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που υλοποιήθηκε με αφορμή τη διεξαγωγή τους, θα εξακολουθούν να ισχύουν. Συγκεκριμένα αναφέρομαι στην κοινωνική ευαισθητοποίηση των μαθητών σε πλήθος θεμάτων, στην ανάπτυξη εθελοντικής στάσης και στην υιοθέτηση από μέρους τους πανανθρώπινων διαχρονικών αξιών, που ευελπιστούμε πως θα συμβάλλουν στην βελτίωση του κόσμου μας.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Αντίστοιχο υλικό χρησιμοποιείται και στη Μέση Εκπαίδευση, όπου επίσης περιλαμβάνεται στο ωρολόγιο πρόγραμμα η «Ολυμπιακή Παιδεία».
2. Για την εκπαιδευτική αξιοποίηση του παιδαγωγικού υλικού που ετοίμασε το ΥΠ.Ε.Π.Θ. και ο ΑΘΗΝΑ 2004 με τη συνεργασία διαφόρων φορέων όπως η actionaid και το Σώμα Ελληνίδων Οδηγών, διορίστηκαν καθηγητές Φυσικής Αγωγής στην Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Επειδή όμως ο αριθμός τους δεν ήταν αρκετός, σε μερικά σχολεία το πρόγραμμα δεν διδάσκεται καθόλου ή διδάσκεται για μια ώρα την εβδομάδα μόνο στις δύο μεγαλύτερες τάξεις. Το υλικό ωστόσο δεν χρησιμοποιείται από τους δασκάλους, επειδή δεν έχουν ενημερωθεί  για την ύπαρξή του. Θα ήταν σκόπιμο λοιπόν, πιστεύω, το συγκεκριμένο υλικό να παραμείνει στα σχολεία κι ύστερα από την ολοκλήρωση του προγράμματος της Ολυμπιακής Παιδείας, ώστε να αξιοποιηθεί εναλλακτικά (π.χ. ο φάκελος της actionaid στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για την Παγκόσμια Ημέρα του Παιδιού στις 11 Δεκεμβρίου).
3. Για τη συλλογή των στοιχείων που αναφέρονται εδώ οφείλω ευχαριστίες στους κ. εκπαιδευτικούς Ειρήνη Βαϊδάκη-Κοντού, Παρθενόπη Γεωργακέλλου, Ελένη Καραμολέγκου, Αγγελική Δασκαλοπούλου και Βασίλη Παπαπαναγιώτου.
4. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα αυτό βλ. στο λεύκωμα του Γ’ Αρσακείου Δημοτικού Σχολείου Ψυχικού «Διαβάζω… Σκέπτομαι… Θυμάμαι…» του σχολικού έτους 2002-2003, που επιμελήθηκε η διευθύντρια κυρία Ειρήνη Βαϊδάκη-Κοντού, σσ. 48-61.
5. Πρόκειται για σύνθημα, το οποίο ακούστηκε για πρώτη φορά στους Ολυμπιακούς Αγώνες που διεξήχθησαν στο Παρίσι το 1924.
6. Η δραστηριοποίηση κατά την ανάγνωση έχει ως συνέπεια την εντύπωση ότι εμπλεκόμαστε προσωπικά στον αφηγηματικό κόσμο, ότι βιώνουμε οι ίδιοι τις εμπειρίες των ηρώων (W. Iser, The Implied Reader. Patterns of Communication in prose Fiction from Bunyan to Beckett, The Johns Hopkins University Press, Baltimore and London, ⁵1990, σσ. 30, 32, 38-39, 41, 104, 233, 281, 283-284, 291 και Iser, The Act of Reading. A theory of Aesthetic Response, The Johns Hopkins University Press, Baltimore and London, ⁵1991, σσ. 9, 18, 21, 67.
7. Πρόκειται καταρχάς για το ελληνικό παραμύθι «Ο Φαροφύλακας και η Γοργόνα», που αναδημοσιεύεται στο τεύχος «Τα παραμύθια ταξιδεύουν…» της «Ολυμπιακής Παιδείας» από το βιβλίο «Τα ωραιότερα παραμύθια» των εκδόσεων Δαρεμά. Σε αυτό ένας νεαρός άντρας ακολουθεί μια γοργόνα στο βασίλειό της στο βυθό, απ’ όπου όμως εκείνη δεν του επιτρέπει να φύγει. Με τη βοήθεια ενός μικρού ψαριού που είχε κάποτε ο νέος ευεργετήσει, κατορθώνει να επιτύχει στις δοκιμασίες που η γοργόνα τον υποβάλλει πριν τον απελευθερώσει. Στο αφρικανικό παραμύθι «Η φωτιά στο βουνό» που αναδημοσιεύεται από το βιβλίο «Παραμύθια από τόπους της Αφρικής» του Μ. Κοντολέων, εκδ. Πατάκη, η αδικία που γίνεται σε βάρος ενός υπηρέτη, αποκαθίσταται με την παρέμβαση ενός σοφού γέροντα. Συγκεκριμένα, ο υπηρέτης κατορθώνει να υπερβεί τα ανθρώπινα όρια, παραμένοντας γυμνός για μια ολόκληρη χειμωνιάτικη νύχτα σε μια βουνοκορφή, χάρη στο γεγονός ότι μπορούσε να σκέφτεται τη φωτιά που βρισκόταν σε τεράστια απόσταση από εκείνον. Ο εργοδότης του όμως αρνείται να του δώσει τη συμφωνημένη αμοιβή, θεωρώντας ότι η σκέψη της φωτιάς παραβίαζε τη συμφωνία τους. Ο απελπισμένος υπηρέτης δικαιώνεται όταν κάποιος πλούσιος φίλος του καλεί σε γεύμα τον εργοδότη και δεν του σερβίρει τα φαγητά που μαγειρεύονται, θεωρώντας με τη σειρά του ότι ο καλεσμένος του θα έπρεπε να χορτάσει μόνο μυρίζοντάς τα. Τέλος στο ασιατικό παραμύθι «Το κουτί που κάνει θαύματα», που πρωτοδημοσιεύτηκε στην Ελλάδα στον τόμο «11 διαλεκτά ινδικά παραμύθια», εκδ. Άγκυρα, ένα μικρό αγόρι δεν παρουσίαζε καμία ενεργητικότητα και ζωντάνια, όσα χάδια και περιποιήσεις κι αν δεχόταν. Από τη στιγμή όμως που μια ηλικιωμένη γυναίκα του χάρισε ένα κουτί που το παιδί δεν είχε τη δυνατότητα άμεσα ν’ ανοίξει, η συμπεριφορά του διαφοροποιήθηκε ριζικά. Η έξαψη της περιέργειας και της φαντασίας του το οδήγησαν σε έντονη δραστηριοποίηση, κάνοντας όλους γύρω του να μιλούν για «θαύμα».
8. Για παράδειγμα, οι μαθητές της Β2 τάξης του Γ’ Αρσακείου Δημοτικού Σχολείου Ψυχικού δημιούργησαν ένα δικό τους κείμενο με τίτλο «Το παραμύθι του Δρομέα και της Ειρήνης» ενώ και οι μαθητές της Ε2 τάξης παρουσίασαν με τη μορφή κόμικς την ιστορία του Μίλωνα του Κροτωνιάτη, με βάση το ομώνυμο βιβλίο της Ναννίκας Σακκά-Νικολακοπούλου. Επίσης τα παιδιά που φοιτούν στις τρεις τελευταίες τάξεις του 6^ου Δημοτικού Σχολείου Ηλιούπολης συνέθεσαν τραγούδια για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 στην Αθήνα.
9. Για τα χαρακτηριστικά των παραδοσιακών παραμυθιών πολύ κατατοπιστική είναι η μελέτη του Μ.Γ. Μερακλή με τίτλο «Η Αισθητική του Παραμυθιού», Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας, τ. 3^ος, Αθήνα, 1988, σσ. 20-32. Ο δε Β.Δ. Αναγνωστόπουλος στο βιβλίο του «Τάσεις και Εξελίξεις της Παιδικής Λογοτεχνίας της δεκαετίας 1970-1980», Οι Εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα, 1987, σσ. 91-95 επισημαίνει τις ομοιότητες και τις διαφοροποιήσεις του κλασικού παραμυθιού από το σύγχρονο.
10. Βλ. Σ. Φρόυντ, Ο Ποιητής και οι φαντασιώσεις, μτφρ. Δ. Οικονομίδης, Νέα Εστία, έτ. Λ’, τ. 59^ος, τχ. 694 (1 Ιουνίου 1956), σσ. 768-772 και Γ. Χουιζίνγκα, Ο άνθρωπος και το παιχνίδι, μτφρ. Σ. Ροζάνης – Γ. Λυκιαρδόπουλος, εκδ. Γνώση, 1989, σσ. 20-29.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

• Ολυμπιακοί Αγώνες. Αναφορές – Προσεγγίσεις, ΑΘΗΝΑ 2004 – ΥΠ.Ε.Π.Θ.
• Προτάσεις – Προοπτικές (για το Δημοτικό), ΑΘΗΝΑ 2004 – ΥΠ.Ε.Π.Θ.
• Ολυμπιακή Παιδεία. Από τη θεωρία στην πράξη, ΥΠ.Ε.Π.Θ. – ΑΘΗΝΑ 2004.
• Ευγένιου Τριβιζά, Η Δέσποινα και το Περιστέρι, εικονογράφηση: Μ. Αλεξάνδρου, Σ. Γούσης, Ν. Καπατσούλια, ΑΘΗΝΑ 2004 – ΥΠ.Ε.Π.Θ.
• Ολυμπιακό 2004άδιο (6-9 ετών), ΑΘΗΝΑ 2004 – ΥΠ.Ε.Π.Θ.
• Ολυμπιακό 2004άδιο (10-12 ετών), ΑΘΗΝΑ 2004 – ΥΠ.Ε.Π.Θ.
• Τα Ολυμπιακά Αθλήματα, ΥΠ.Ε.Π.Θ. – ΑΘΗΝΑ 2004.
• Παιδιά του Κόσμου. Πολίτες του Κόσμου, ΥΠ.Ε.Π.Θ. – actionaid Ελλάς.
• Τα παραμύθια ταξιδεύουν…, ΥΠ.Ε.Π.Θ. – actionaid Ελλάς.
• Η ευρωπαϊκή σύμβαση για τα δικαιώματα του ανθρώπου. Σημεία εκκίνησης για εκπαιδευτικούς και εμψυχωτές νεολαίας, ΥΠ.Ε.Π.Θ. – Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς – Ανοιχτοί Ορίζοντες.
• Μικρός Εθελοντής, ΥΠ.Ε.Π.Θ. – Κλάδος Πουλιών. Σώμα Ελληνίδων Οδηγών.
• Διαβάζω… σκέπτομαι… θυμάμαι… (Σχολικό έτος 2002-2003), Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία. Γ΄ Αρσάκειο Δημοτικό Σχολείο Ψυχικού.
• Παραολυμπιακοί Αγώνες. Από το 1960 στο 2004. ΑΘΗΝΑ 2004. ΠΑΡΑΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ – ΥΠ.Ε.Π.Θ.